Þjóðólfur - 23.09.1881, Blaðsíða 2

88
Áætlun hefir verið gerð, fyrst um það, hvað hús til
söngskemtana eingöngu, án senu eða leikpalls, mundi kosta,
og er sú niðurstaða, að hús, sem rúmar alt að 200 manns,
útbúið með ofni og nægilegu plássi til veitinga, mundi fást
hygt fyrir svo sem 6000 kr. Ætti húsið að vera svo stórt,
að i því sé föst, standandi sena, eins og að vísu væri æski-
legast og sjálfsagt, ef menn sjá nokkurn veg til þess, þá
mundi kostnaðurinu til þess verða nálægt 10,000 kr.
J>ó nú aðaltilgangurinn með hús þetta sé, eins og fyr er
um getið, að hafa það til söngs- og sjónleiks skemtana, eða
æfinga, sem þar að lúta, þá er svo til ætlað og þar til höfð
hliðsjón, að það gæti orðið notað til fleiri þarfa, svo sem
til sýninga, funda, fyrirlestra, dansleika eða veizluhalda,' alt
eptir því sem kynni að fyrirfalla.
Vér förum ekki fieirum orðum um þetta, því stærð og
lögun hússins er auðvitað bezt falin þeim, sem í broddi
ganga með framkvæmdina. Tilgangur vor með línum þess-
um er að eins sá, að mæla fram með fyrirtækinu eptir
megni við bæarbúa, eða þá, sem í nánd búa, að þeir vildu
styrkja það sem bezt og örlegast, svo því yrði sem fyrst í
verk komið. Hverjum þeim, sem nokkra eptirtekt heílr,
getur ekki dulizt, að bæarbragur hér er fremur stirður,
daufur og ófélagslegur, en hitt er ekki efamál, að fagrar
skemtanir og frjálslegar samkomur mundu stuðla til þess að
gera hann félagslegri, viðfeldnari og mannúðlegri. Reykjavík
er nú þegar orðin of stór bær til þess að standa hér eptir á
jafnlágu stigi og hingað til hvað þetta snertir, og vonum
vér að fleiri finni þörfina enn vér einir. Til að. bæta úr
henni eru hér í bænum vissulega nógir kraptar, ef ekki
vantar viljann.
Örfáar línur um lærða skolann.
(Niðurl.). í Svíþjóð er skólastjóra eða einhverjum kennara gert
það að skyldu að rita vísindalega ritgjörð, sem fylgi vskóla-
skýrslunni öðru hverju. pet.ta er svo litla ögn öðruvísi hér;
hér er engin skylda á því, og er það hvers girnd hér, sem
hann gerir, og féstyrkur gengur hér tregt til prentkostnaðar
auk heldur meira. Hinn lærði skólastjóri vor hefir nú um
nokkur ár unnið að samningi á viðbæti við íslenzkar orð-
bækur (Supplement til islandske Ordboger), og hefir átt
fullhart með að fá fé til þess, að láta prenta 5 arkir árlega
með skólaskýrslunni auk heldur meira, náttúrlega ekki að
nefna að hann hafi fengið neitt fyrir starfa sinn, þótt mjög
sé erfitt að semja þvílíka bók, þar sem alt verður að týna
sitt úr hverri áttinni með mestu aðgætni og yfirlegu. j>að
hefir heyrzt, að hann hafi orðið að kosta prentun téðs rits
að nokkru af sínu fé.
Hvað umsjónina fyrir alvöru snertir nú hin síðustu ár
við skólann, má kannske um hana segja, að hún sé nokkuð
breytt frá því, sem áður var, þegar umsjónarmannsembættið
var við skólann sérstaklegt, og er það eðlilegt, því að nýir
siðir koma með nýum herrum, og getur það stundum verið
gott, einkum ef hinir nýu herrar eru góðir, siðgóðir og sið-
vandir. f>að, sem mjög ríður á við skólann, eins og alstaðar
þar, sem margir unglingar eru saman á ýmsu reki, er að
sá, sem umsjón hefir með þeim, sé dagfarsgóður og þó stjórn-
samur, lítillátur en þó eigi auðvirðilegur, einbeittur og al-
varlegur, en þó eigi of strangur, geðspakur og eigi uppstökk-
ur né ofsafullur og hafi stjórn fyrst og fremst á sjálfum sér,
svo að honum verði eigi á í fágætri fólsku sinni að ráða á
pilta og misþyrma þeim. j>ví að geti hann eigi stjórnað
sjálfum sér getur hann eigi stjórnað meiru en hundraði
manns með neinni mynd, og getur eigi haldið virðing sinni,
heldur því gagnstæða. Geta má því nærri, hvort eg dirfist
og hvort mér dettur í hug að finna margt að umsjónar-
fyrirkomulaginu við skólann, eins og það er nú, sé því fylgt
með samvizkusemi og skynsemi, sem geta má nærri, hvort
efast þarf umað skynsamir menn geri, Samt æt.la eg
nú að dirfast að drepa á eitt atriði. j>ví neitar enginn. að
gott er og alveg nauðsynlegt að venja pilta með hæfileg1'1
aðferð á alla reglusemi og eigi sízt á að forðast drykkjuskap-
En vel að merkja, verður að gera alt þetta með lagi>
en eigi því gagnstæða, með nærgætni en eigi Þvl
gagnstæða, með forsjá en eigi því gagnstæða. j>að hef
eg fyrir satt, og veit það er- satt, að sú regla hefir
nú í seinni tíð við pilta, að þeir mættu als ekki koma inn
á veitingahús, hvernig sem á stendur, ella fá þeir «nótu"<
sem þykir illt í skól, og burtrekstur úr skóla vís, ef ítrekað
er. j>egar litið er nú á þessa reglu og hún athuguð, sýnist
hún mjög ónóg og áþjál. ' J>að er nú fyrst, að hún er alveg
ónóg, því að umsjón skólans, sem hefir ekki fieiri en fjögur
augu, getur eigi ábirgst. það, að piltar geti eigi um sumar-
tímann komið inn á þau veitingahús, sem eru annarstaðav
en í Reykjavík. Ef umsjónin ætlaði að sjá, hvort svo væri
eða eigi, veitti henni ekki af, að hafa hundrað augu, eins
og Argos. Piltum þeim, sem eru á ferðalagi, og koma við
t. a. m. á Stykkishólmi, ísafirði, Akureyri etc., er nauðugUr
einn kostur að leita til veitingahúsanna, þar sem þeir eru
alveg ókunnugir. j>ó að nú umsjónin væri með annan fót-
inn á hverju veitingahúsi i Reykjavík, væri ekki ómögulegt
að henni gæti sézt yfir, nema ef vera skyldi með því móti,
að hún befði lánsaugu á hverri «knæpu» og snakk, sem
færíti henni alt. En það væri hálf’ leiðinlegt fyrir umsjónina
og varla samboðið virðing þeirri, sem hún ætti að hafa-
j>essi regla er óþjál, segi eg, að því leyti sem eg nú skal
taka fram. Eg set svo, að einhver piitur þyrfti að finna
umsjónina, en þá stæði svo á, að hún væri að «inspiceran
á einhverju veitingahúsinu — en það yrði hún að gera, ef
hún vildi fylgja samvizkusamlega þeim reglum, er hún sjálf
hefur sett, en auðvitað væri það bezt til fyrirmyndar, að
hún fengi sér þá aldrei neðan j því sjálf, enda er þeirri um-
sjón, sem nú er, óbætt með það. Nú veit pilturinn, að
einungis þar er umsjónina að finna í þann svipinn, er hann
á erindi við hana og kemur það sér þá illa að geta eigi
fundið hana fyrir báða; fer hann þangað samt, finnur hana,
lýkur af erindi sínu en neytir einkis. j>á væri það ekki eptir
góðri umsjón að gera piltinum mein fyrir þetta og eigi vséri
heldur hægt að segja «að ólíklega væri leitað». j>essi regH
virðist vera lítt hæf. j>að væri nær, að finna pilta heldui'
í fjörunni fyrir það, ef þeir sæjust druknir til muna, hvort
sem það væri á veitingabúsum eða annarstaðar.
Um kenslustofurnar og aðbúð þá, sem piltar liafa, má
segja ýmislegt, Eg tel til kenuslustofanna borð, bekki, ljós
etc., því að piltar sitja hér á löngum trébekkjum, sem eru
náttúrlega harðir og ónotalegir og níða mjög föt, en eigi á
stólum við púlt, eins og hjá Svíum, og mætti það þó efiaust
vera svo hér í efri hekkjunum, og það ér ekkert víst,
slíkt væri fremur brotið hér, en þar. Hreinlætið í kenslu-
stofunum hefir, trú eg, ekki verið alt í gæzkunni. j>egar
piltar hafa sezt. við borðin á morgna hefir verið svo mikið
ryk á þeim að skrifa mátti á þau öll skýrum stöfum. Af
lampahlífunum hefir heyrzt að aldrei hafi verið strokið í allan
vetur, og hefir því jafnóðum brunið af þeim ofan á borðiU'
Eptir þessu ætti nú hin fereyga eða sexeyga umsjón að líta-
Með hita og hlýindi hefir gengið nokkuð misjafnt í vetur
sögn; heyrzt hefir, að stnndnm hafi eigi verið hitað upP
meir en svo, að tveggja til sex stiga hiti hafi verið inni 1
kennslustofunum, er tuttugu stiga kuldi var úti, og er engi°
mynd á slíku, þar sem kolabyrgðir höfðu verið nægilega1'-
Ilúmfötin í sumum svefnloptunum segja kunnugir mepn
séu léleg og naumast boðleg og lítt hafandi á vetrum. pótt
lagt sé í ofn í svefnloptunum, þegar kaldast er, fer hitinn 1
stóra svefnloptinu — þar eru rúmfötin lökust — eigi mikið
yfir 2—3 stig altént. pað svefnlopt er líka hálfgerður hjall'
ur og dregur súg mikinn um það alt og þola piltar þar varl®
við í kuldum á vetrum. Geta má nú nærri, hvort annar
eins aðbúnaður og þessi drepur ekki niður heilbrigði. SkóH
J