Þjóðólfur - 06.01.1883, Blaðsíða 1

NÓDÓLFR.
XXXY. árg. Reykjavík, laugardaginn 6. janúar 1883. Jl£ 1.
IPF" JjESSI ÁRGANGR ,,{.JÓÐÓI,FS“ GIIiDIR EINWIG SEM VI. ÁRGANGR „SKULDAE". "•B
T
])JÓÐÓLFR“ er í fyrstunni getinn og
" í fæddr á þeim tíma, er frelsisþrá
þjóðar vorrar fór að koma til sjálfs-
meðvitundar. Hann var það fyrsta blað,
er komið heíir út hér í landi, og ekki
hefir verið gefið út af embættismönn-
um; því að svo stóð á um öll þau blöð,
er áðr höfðu út komið: bæði „Islandske
Maanedstidender “ , Klaustrpóstinn ,
Sunnanpóstinn og Reykjavíkrpóstinn.
Af þessu er það skiljanlegt, að öll þessi
blöð voru eingöngu fréttablöð og fræði-
blöð, en gáfu sig eklci við stjórnmál-
um.
„f>jóðólfr“ er ið fyrsta blað, sem
komið hefir út hér á landi með póli-
tískri stefnu. Frelsishreifingarnar, sem
gengu yfir álfu vora um miðbik þess-
arar aldar, og fæddu af sér stjórnar-
skrá Dana 1840, náðu einnig hingað
til lands. Séra Svembjum heitinn Hn.ll-
grímsson, sem stoínaði blaðið með að-
stoð tveggja iðnaðarmanna í Reykjavík,
sýnir fullglögt fram á það í fyrstu á-
varpsgrein sinni til kaupenda blaðsins,
að það sé stofnað í þeim tilgangi, að
vekja pjóðina. Sveinbjörn heitinn rit-
aði allra manna liprast, og mun vart
nokkur ritstjóri annar á íslandi hafa
haft betra lag á að vinna athygli al-
þýðu. Og þá er þess er gætt, að eng-
in blöð áðr höfðu unnið hér þá út-
breiðslu, að þau borguðu kostnað sinn,
þá mátti útbreiðsla sú furðu-mikil heita,
er fjóðólfr ávann sér undir ritstjórn
stofnara síns og fyrsta ritstjóra. Eigi
skorti það, að ýmigust höfðu embættis-
menn og stjórnarsinnar á jþ>jóðólfi. |>eir
þóttust þá einir færir að skamta alþýðu
úr hnefa það, er henni væri holt að
heyra og vita. Skorti eigi ofsóknir og
banatilræði við þetta fyrsta frjálslega
og þjóðlega blaðfyrirtæki. Stiftsyfir-
völdin bönnuðu prentun blaðsins í lands-
prentsmiðjunni, sem þá var in eina á
landinu, og varð f>jóðólfr þá að flýja
til útlanda til að komast út. Inn ó-
trauði útgefandi hans vann þó sigr á
þessari hindrun, en svo var öðrum að
mæta, er einnig var örðugt að buga,
eins og þá stóð. Stiftsyfirvöldin sáu
sem sé til þess, að láta önnur blöð
koma út samhliða f>jóðólfi, til að steypa
honum; fengu þau lipra menn og gáf-
aða til að stýra þeim, en prentsmiðja
landsins mun hafa verið látin bera pen-
ingahallann. Engu að siðr urðu þau
öll skammlíf, og loks lauk þessu með
öllu, er ísleningr leið undir lok. Eftir
þjóðfundinn og úrslit þau, er þar urðu,
voru tveir menn, er báru höfuð yfir
aðra sem forsprakkar frelsishreifing-
anna hér. f>að voru þeir Jón Sigurðs-
son og Jón Guðmundsson. Eftir að
Jón Guðmundsson hafði tekið lögfræði-
próf og settist að hér í Reykjavík, tal-
aðist svo til á þfingvallafundi 1852, að
hann fengi „f>jóðólf“ til eignar og um-
ráða.
Sveinbjörn Hallgrímsson var, eins
og kunnugt er, gáfumaðr og frjálslyndr
og allra manna liprastr og bezt lagaðr
til að rita við alþýðuhæfi, en hann var
eiginlega enginn stjórnmálamaðr, og
því má segja, að straumr tímans stýrði
honum qg f>jóðólfi í því efni; enda
leit hann ávo á starf sitt siðar (er hann
kvaddi kaupendr Ingólfs). Tíðarandinn
var þannig leiðtogi blaðsins, fremr en
blaðið væri leíðtogi tíðarandans. f>etta
broyttíst nokkuð við ritstjóraskiftin.
Jón gaf sig mjög við landsmálum, og
var þrekmaðr og einbeittr í skoðunum,
og þó að tíðarandinn auðvitað hefði sín
áhrif á hann, þá hafði hann hins vegar
engu minni áhrif á tíðarandann. f>ar
sem f>jóðólfr áðr einkum hafði verið
bergnidl þjóðarinnar, þá varð hann nú
leiðtogi hennar. f>að var þetta mikla
þrek og stefnufesta Jóns, sem olli
þvi, að J>jóðólfr á hans tíð náði
meiri útbreiðslu, en nokkru sinni fyrr
né síðar, alt fram að þessu ári.
J>að var og þetta, sem olli því, að Jón
kom blaði sínu í það álit, að J>jóðólfr
varð sú „stórmagt“, þó smá væri, sem
bæði stjórn og þjóð varð að taka tillit
til. Og er það þvi merkilegra, hver
áhrif Jón hafði á alþýðu og hverri út-
breiðslu blaðið náði hjá henni, sem
hann sjálfr ritaði ekki alþýðlegt mál;
stíllinn var ávalt nokkuð þunglamma-
legr og löng og flókin setningaskipun-
in. Og það er góðr vottr um heil-
brigða skynsemi alþýðu vorrar, að hún
þannig kunni að meta kjarnan meira
en skelina.
Jón Guðmundsson var sá blaðamaðr,
sem hóf blaðamenslcu til vegs og álits
hér á landi; og það er sá hluti lífs-
starfs hans, sem ef til vill hefir ekki
áðr verið tekinn svo slcarpt fram, sem
vert er. J>ví að með því vann hann
það verk, að þess mun ávalt menjar
sjá meðan ísland á nokkurt blað með
sjálfstæðri og óhikandi stefnu.
Um síðustu æfi f>jóðólfs þarf ekki
að ræða, með því að hún er öllum í
minni. En eitt er óhætt að segja, að
verið hefir ávalt stöðugt einkenni
f>jóðólfs þrátt fyrir öll ritstjórnarskifti,
og það er það, að hann hefir aldrei
verið ófrjálslynt blað. Hann var stofn-
aðr til að vekja þjóðina og hann hefir
lengi verið rödd hennar og leiðtogi.
f>að skal vera viðleitni vor; að fága
hvern flekk af hans skildi og bletta
eigi hans gamla nafn og góða orðstír
undir vorri ritstjórn.
Stefnu vorri þurfum vér eigi að lýsa;
hún er öllum kunn. J>að, sem fortíð
vor lofar, viljum vér reyna að láta
framtíðina halda.
Vér höfum ásett oss, ef ekkert ó-
vænt hindrar það áform vort, að láta
Þjóðólf koma út á hverjum laugardegi.
En með því að árgangr hans á að vera
36 arkir, þá verða þannig að koma
32 hálfarkir og 20 heilarkir út, er hver
telst sem 1 númer, og verða þau þann-
ig als 52 um árið. Án þess að fast-
binda það alveg, hverjar vikur heilörk
komi út, og hverjar vikur hálförk,
viljum vér geta þess, að vér munum
heldr gefa hálfarkir út að vetrarlaginu
og heilarkir fremr að sumarlaginu, þá
er ferðir eru nægstar. Með því móti
getum vér og sagt ítarlegri þingfréttir
en önnur blöð.
Vér viljum sérstaklega vekja at-
hygli allra, er auglýsa vilja eitthvað í
blaðinu, að því, að það er þeim mjög
hentugt, að blaðið kemr út hvern laug-
ardag.
Nafn blaðsins látum vér haldast ó-
breytt, og vonum að þeir, er áðr hafa
keypt Skuld og ekki hafa sagt henni
upp, kaupi eins f>jóðólf fyrir því, að
svo miklu leyti, sem þeir hafa ekki
áðr verið áskrifendr hans.
f>ar sem blað vort hefir nú miklu
fteiri fasta kaupendr en nokkurt annað
blað hér á landi, þá er það öllum auð-
sætt, að bæði ritgjörðir og auglýsingar
fá miklu meiri útbreiðslu í f>jóðólfi, en
í nokkru öðru blaði hérlendis. f>etta
ætti að vera þeim hvöt, er rita vilja
um almenn mál, til að birta ritgjörðir
sínar í f>jóðólfi.
Vér vildum óska að þeir, sem vér
til þessa höfum notið þeirrar góðvildar
af, að fá fréttabréf frá þeim, lofi oss að
njóta sömu velvildar framvegis, og von-
um vér að þeir inir sömu fjölgi að því
skapi, sem f>jóðólfr eykst að útbreiðslu.
f>ar sem vér nú höfum um hálft
priðja hundrað kaupendr í bænum hér,
þá munum vér að sama slcapi veita at-
hygli málefnum höfuðstaðar vors.
Að svo mæltu óskum vér öllum góð-
um mönnum gleðilegs nýárs.
Ritstj.