Þjóðólfur - 13.01.1883, Qupperneq 1
tJÓÐÓLFK.
XXXV. árg. Reykjavík, laugardaginn 13. janúar 1883. J\g. 2.
§ESSI ÁKGANGR „J>JÓÐÓLPS“ GILDIR EINISriG SEM VI. ÁKGANGK „SKULDAR". 'T/m
Bjornstjerne Bjornson
og kristindómrinn1.
í 148. nr. „Skuldar“ er grein nokk-
ur með fyrirsögninni „Björnson og krist-
indómrinn‘(, þar sem höfundr æfi-ágrip-
anna í pjóðvinafélags-almanakinu fyrir
1882, herra ritstjóri Jón Olafsson, svar-
ar mér upp á það, sem ég nokkru áðr
í „Norðanfara“ (13.-14. nr. þ. á.) hafði
fundið að annari af þessum æfisögum,
nefnilega æfisögu Björnsons. Eg hafði
fundið að því, að ekki væri í þessari
æfisÖgu skýrt frá því, hvernig þessi
frægi Norðmaðr kæmi opinberlega fram
í kristindómsmálum, og að þannig væri
„breitt ofan á ina svörtu og sorglegu
hlið í lífsstarfi þessa merkismanns“. Ég
hafði sagt, að Björnson hefði á síðari
árum „gjörzt beinn fjandmaðr kristin-
dómsíns", og að það væri „ekki rjett
af þeim, sem vilja kristindómslífi þjóð-
ar vorrar vel, að fræða alþýðu um slíka
menn eins og Björnson, en benda ekki
með einu orði á það, sem hættulegt er
og öfugt í stefnu þeirra“. Ut af þess-
um ummælum mínum tekr nú hr. J. O.,
æfisögu-höfundrinn, fram, að hann hafi
varla neitt sagt um trúarskoðanir Björn-
sons, ekki nema það, að hann hafi
„lengi framan af“ verið „áhangandi
Grundtvigs-skoðana í trúarefnum, en
berjist nú af alefli fyrir frjálsri rann-
sókn í þeim efnum“, og að slíkt sé
„eðlileg þroska-framför einlægrar og
sannleiks-þyrstrar sálar“. Bætir hann
því svo við, að Björnson hafi hvergi í
bókum sínum gjört trúarskoðanir að
«<fo/umtalsefni sínu, að köllun sú, sem
hann hafi helgað starf sitt, sé, fyrir utan
skáldskapinn, menning þjóðar sinnar í
stjórnmálum og öllum hugsunarhætti
og betrun hennar í siðferðislegu tilliti; „en
hvað trúna snertir, lætr hann sér, mér
vitanlega, nægja að prédika umburðar-
lyndi og rétt hvers manns til að trúa
því, sem hann vill“. Enn fremr segit
hr. J. O.: „Hverju Björnson trúir eða
ekki trúir, það kemr æfisögu-ritara
hans að eins við að svo miklu leyti,
sem þetta lýsir sér í verkum hans og
hefir áhrif á þau eða skýrir réttan
skilning þeirra. En nú vill svo til, að
Björnson hefir hvergi, mér vitanlega,
prédikað fyrir mönnum, hverju þeir
skyldu trúa eða ekki trúa“. Síðan er
þess getið til, að þegar eg sagði, að
Björnson hefði gjörzt beinn fjandmaðr
kristindómsins, þá hafi eg þar farið
eftir sleggjudómum óhlutvandra mót-
stöðumanna hans um hann, og er harð-
’) Vér munum svara þessu fám orðum 1 næsta bl.
Ritstj.
lega skorað á mig, að færa sannanir
fyrir þessum ummælum mínum.
Já, eg skal nú, þó það þyki ef til
vill nokkuð seint, leitast við að sýna
og sanna, að Björnson hafi gjörzt beinn
fjandmaðr kristindómsins. En áðr en
ég segi meira, skal eg taka fram, að
mér er með öllu óskiljanlegt, að hr.
Jóni Olafssyni geti, eins og hann full-
yrðir, verið ókunnugt um, hvað Björn-
son hefir á seinni árum opinberlega
lagt til kristindómsmála, þar sem það
hefir oft og nákvæmlega verið gjörtað
umtalsefni í inum norsku blöðum og
tímaritum bæði smáum og stórum, og
þar sem heyra má, við nálega hvern
norskan mann sem maðr talar um
Björnson, hvort sem hann er meðhalds-
maðr hans eða mótstöðumaðr, að hann
gengr út frá því sem sjálfsögðu, að
þessi alkunni landi sinn sé genginn út
í opinbera baráttu gegn kristilegri trú
og kirkju. Hr. J. O. veit, að Björnson
var lengi framan af „khangandi Grundt-
vigs-skoðana í trúarefnurn“, en um það,
hvar Björnson er nú staddr í trúarlegu
tilliti, hvaða skoðun hann nú heldr op-
inberlega fram á kristinni trú, veit
hann ekkert, eftir því sem hann sjálfr
segir. Mér gat ekki dottið i hug, að
honum væri ókunnugt um ið síðara úr
því honum var kunnugt um ið fyrra,
sem bæði almenningi í Noregi og ann-
ara þjóða mönnum, sem til Björnsons
þekkja, er miklu síðr kunnugt; og
eg þóttist hafa ástæðu til að ætla,
að hr. J. O. þekkti eitthvað til innar
opinberu kristindómsmótstöðu Björnsons
í seinni tíð, þar sem hann þó í æfi-á-
gripinu tekr fram, að hann nú berjist
af alefli fyrir frjálsri rannsókn í trúar-
efnum. í grein minni í „Norðanfara“
færði eg engar sannanir fyrir því, að
Björnson væri orðinn „beinn fjandmaðr
kristindómsins“, af því að eg hugði, að
það væri eins alkunnugt og þyrfti eins
lítið sannana við eins og það að Björn-
son er frægt skáld og einn af forvígis-
mönnum þess flokks í Norvegi, sem
berst móti lconungsveldinu.
f>að er alkunnugt, að Björnson er
inn mesti mælskumaðr, og þess getr
líka hr. J. O. í æfisögu hans. Heldr
hann einatt opinberlega rœður fyrir
fjölda fólks um ýms þau mál, sem honum
þykja miklu varða, og hefir orð það,
er hann þannig munnlega flytr, engu
minni, og ef til vill öllu meiri, áhrif á
hugsunarháttþjóðar hans, heldr en bœkr
þær, sem hann hefir ritað, enda hefir
hann haldið opinberar rœður um miklu
fleiri efni en hann hefir ritað bœkr um.
Hr. J. O. segir einnig frá því, að vetr-
inn 1880 — 81 hafi Björnson dvalið í
Bandarikjum Vestrheims, ferðazt þar
um víða og haldið rœður fyrir löndum
sinum þar vestra. jþað var einkum
þrennt, sem hann gerði að umtalsefni
í þessum rœðum sínum: skáldskapr,
stjórnmál og kristindómr. Aðal-ágrip
af mörgum þessum rœðum Björnsons
var jafnótt prentað i öllum helztu blöð-
um Skandinava þar vestra. Eg hefi nú
nokkur af blöðum þessum fyrir mér,
og þó að sum þeirra sé með, en önnur
á móti Bjömson, ber þeim i öllu veru-
legu nákvæmlega saman um það, sem
hann í það og það skiftið hafi sagt.
Eg skal leyfa mér að nefna nokkur
þessara blaða: „Norden“, „Skandina-
ven“, „Budstikken", „Fædrelandet og
Emigranten“, „Den kristelige Tals-
mand“, öll norsk og að lfkindum öll
kunnug hr. J. O. Og hvað sagði nú
Björnson samkvæmt samhljóða vitnis-
burði þessara blaða viðvíkjandí kristin-
dómsmálum ? Hann sagði, að ef nokk-
ur g-uð væri til. bá hlvti hann að geta
orðið fundinn á vísindalegan hátt. Hann
sagði, að maðrinn hafi upphaflega ver-
ið dýr, api eða eitthvað því líkt, en
hafi svo smámsaman þroskazt, þangað
til hann hafi náð því stigi sem hann
nú er á; „þetta er kenning gvolutionis-
tanna' og hana játa ég sem mína trú“
(eigin orð Björnsons). Hann sagði, að
inar fimm bœkr Mósesar sé ekki eft-
ir Móses ; ef til vill hafi Móses verið
til, ef til vill ekki. Abraham, ísak og
Jakob hafi aldrei verið til, en þetta
hafi verið nöfn á heiðnnm hjáguðum,
sem Gyðingar hafi gjört að sínum guð-
um, og hafi Abraham og ísak táknað
sólina, en Jakob og Esaú daginn og
nóttina. „Esaú var dökkr og loðinn,
það þýðir: nóttin er dimm ; Jakob
var óloðinn ; það þýðir dagrinn er
bjartr“. „Glíma Jakobs við guð er
ekki nema æfintýri og táknar baráttu
Jakobs við Esaú, þ. e.: dagsins við nótt-
ina“. „En Jakob táknar líka sólina;
Lea táknar túnglið, því Lea var augn-
döpur, og birta túnglsins er döpur“.
„Hinir 12 synir Jakobs eru inir 12 mán-
uðir ársins, sem koma fram þegar tungl-
ið giftist sólinni". „Samson hefir ekki
heldr nokkurn tíma verið til; hann var
lika sólarguð ; hár Samsonar táknar
sólargeislana; Dalíla táknar vetrinn ;
þegar hún klippti hár Samsonar, þá
dvínaði máttr hans, þ. e.: vetrinn tekr
burt mátt sólarinnar; Samson lagði höf-
uð sitt í kjöltu Dalilu, það þýðir: sól-
in sígr til viðar og nær ekki að skína“.
í stuttu máli: Björnson sagði, að ísra-
elsmenn hafi tilbeðið marga hjáguði