Þjóðólfur - 16.06.1883, Side 1

XXXV. árg.
Reykjavík, Laugardaginn 16. júni 1883.
M 24.
Til kaupenda „Pjóðólfs“.
í>að er eðlileg afleiðing af vexti og
viðgangi bæjarins og af vaxandi hagsýni
kaupmanna vorra og annara iðnrek-
andi manna og svo af inni stórkostlega
auknu útbreiðslu blaðs vors (sem hér
í bænum hefir meiri útbreiðslu en bæði
hin Reykjavíkrblöðin til samans), að
aukizt hafi aðsókn að fjóðólfi með
auglýsingar. Höfum vér heyrt á fá-
einum mönnum óánægju með, að vér
gæfum eigi viðaukablöð út endr og
sinnum i staðinn. Vér viljum biðja
þessa menn að geyma óánægju sína
þar til árgangrinn er úti og þeir hafa
séð, hvort vér sýnum ekki kaupend-
um þ>jóðólfs fullan sann fyrir því rúmi,
er auglýsingafjölguninni svarar.
S wwia'Z'hv&dýa,
Sungin í samsæti „íslenzks stúdentafélags"
í Kaupmannahöfn
19. april 1883.
éJXþ elkominn, andsvali vordagsins bjarta !
Von og gleði fagnar þjer, hressandi blær.
Anda þú, anda þú eins á vort hjarta
eins og hvert það blóm, sem nú vaknandi
grær.
Vek hjá oss æskunnar andheita mál
eins og þxí. vekur upp sofandi fræin.
Hreinsa þú eins vora unglingasál
eins og þú lofthreinsar bæinn.
Jörð, þú sem rís nú frá kuldum og klaka,
kenn þú oss að grípa hvern frjófgandi blæ,
kenn oss mót sérhverjum sólgeisla’ að taka,
svo vjer getum lífgað upp blómanna fræ.
Kenn þú oss, snær, sem ið blíðheita bál
bræðir, svo verðurðu streymandi alda,
Þ&nnig að láta úr sjálfra vor sál
sannleikann bræða ið kalda.
Kvikstreymu vötn, þið sem kastið nú bönd-
um,
kennið oss að fylgjast í aflþjettum straum,
jökum og kraphroða kasta’ oss af höndum;
kennið oss að magnast við byltingaflaum.
Kenn þú oss, kenn þú oss, fagnandi foss :
f&H er ei hel; það er þrek, sem oss varðar.
Fallandi rænir þú regnbogans koss’,
rennur svo lengra því harðar.
Velkomið, velkomið, sumarið sæla,
sumardagur fyrsti, þú hátíð vors lands !
Klskar þig barn hvert, sem mál vort kann
mæla,
^uuingar og vonir þjer bindum í krans.
0rsól, sem framleiðir vínberja glóð,
^0rgjöfnm þfnum vér að þjer nú snúum.
&ðir vér færum þér gleðinnar ljóð
g addir af blikandi þrúgum.
H. H.
Enska Jóns Hjaltalíns.
Eftir Kirik Magnússon, M. A.
(Niðrl. frá bls. 68).
ekki lieldr
assuage assvedsh' assúeidsj' ú-ið ofr stutt1
assurance ashsjú'rans assjúor'ans (sbr. assure)
assure ashshjúr' assjúor' (sbr. abjure)
asthma ast'ma ass'ma
astonish, sc astonn'ish astonn'issj
astray astre' astrei'
astrology astro'lodsí astro' lodsji
atheist e'þíist ei'þíist
atmosphere at'mosfír at'mosfíer
atrocious atró'shjös atró'ssjös
attach attatsh' attatsj'
attachment attatsh'ment attatsj'ment
attain atten' attein'
attention atten'shjonn' attenns'jönn
attenuate atten'úet attenn'júeit
attic a'ttík a'ttikk
audacious oda'shjös odeiss'jös
aurora oró'ra oro'ra
austere ostír' ostíer'
autobiography otobæog'grafí otobiog'grafli þar á móti
(biography bíog'grafí bæog'graffi)
autograph o'tógraf o'tograff
avail avel' aveil'
avalanche avalanshj' avalantsj'
avaricious avari'shjös avariss'jös
avenge avendsh' avenndsj'
aver averr' aver' (r nærri hljóðlaust)
average a'veredsh av'eridsj
aversion ave'rshjonn avers'jönn
avocation avóke'shjonn avókeis'jönn
axe ax akks
svo alstaðar, því x í ensku jafnhljóðar kks-i, í íslenzku gs-i
azure eshjúr esjör (s lint).
Orðum með w í upphafi samstöfu er slept;
þar er bezt að halda w-inu, enn skýra hljóð
þess í útlistun hljóðstafanna. það hefir
ekki Hjaltalíns hljóð úv = miðgómshljóð +
varahljóði; enn er dumbt hvæsihljóð tungu-
róta og bak-góms. það kynni vera, ef til
vill, einfaldast og byrjendum skiljast bezt,
að segja það væri v, með einhverjum hljóð-
staf á eftir, borið fram með tungurótunum;
úr þeirri hljóðtilraun verðr víst varla ann-
að hljóð enn enskt w, eða því næst.
Mikil'l má nú þessi heyskapr heita,
af ekki stærra velli, og veit þó ham-
ingjan að illa er slegið og yfir mikið
hlaupið, sem með hefði mátt taka.
Hér er margt kynlegt og undrunar-
vert, og ekki sízt það, hvaða reyk
Hjaltalin veðrí hljóðgreiningu íslenzkra
stafa. Eg nefni til að eins f; það
stendr fyrir v, t. a. m. í alæf; þar á
móti ekki í arræv, þar sem hljóðið er
I) Sbr. það, sem sagt er um ú — uppgómshljóð,
undir anguish.
það sama; það stendr fyrir f, eins og
lög gjöra ráð fyrir; enn það stendr
líka fyrir ff (bíografí), og hver veit
nema það standi einhversstaðar fyrir
fff, því hér verðr ekkert fortekið.—
J>að er auðséð á þessari bók, að ný
mállýzka er að myndast í ensku,
Möðruvalla-díalektin, eða Möðruvellan.
J>að kann nú sumum að þykja nokk-
uð; enn hvað sem það er, þá er það
vist, að enginn getr verið stoltr af því;
því það er sá hængr við þetta nýja
mál, að enginn skilr það, nema þeir,
sem útskrifast frá Möðruvöllum. J>ví
að aðaleinkennið er eiginléga það, að
þó málið sé enska, þá er hljóðbúningr
þess svo íðil-dónalegr, að slfkan leppa-
lúðaskap getr hvergi á neinu bygðu
bóli nema á Möðruvöllum; og er synd
að fara svo illa með jafn-liprt tungu-
tak og íslendingum er gefið, og ekki
sízt norðlingum; einkum þegar hægra
er að kenna inn rétta framburð enn
þetta staðlausa Möðruvalla-þvogl.
Við skýringar eða þýðingar orð-
safnsins eru ósköpin öll að athuga.
Svo eg nú haldi mér að eins við A,
skal eg benda á fátt eitt. Safnið er
skráð fyrir þá, sem eiga að skilja
enskuna af íslenzku skýringunni, enn
ekki íslenzkuna af enskunni; það er
þeim einkum ætlað, sem ekki hafa
lært latínu. J>að liggr því í augum
opið, að skýringar orðanna verða að
vera svo glöggvar og ákveðnar, að
nýbyrjandi ekki vaði í vafa, hvað ið
skýrða orð eiginlega þýði. Hvernig á
nú ólatínulærðr unglingr að vita, hvað
t. a. m. orðið „ablution, n. þvottr“ þýð-
ir? |>vottr þýðir þrent 1 íslenzku: i)
athöfnin að þvo, t. a. m. föt. — 2. það,
sem þvegið er. — 3. líkama hreinsun,
handa- andlits- og fóta þvottr. Nú þýð-
ir ablution einungis eitt af þessu þrennu
og verðr byrjandi að fara eitthvað ann-
að enn í safnið til að vita hvað það er.
—„absent, 1. fjarverandi, úti á þekju“;
tökum til dæmis: absent as he was he
sat down on a lady’s lap before the
company. Hér kemst nú ekki „fjarver-
andi“ að, og ekki getr maðr vel sezt
í kjöltu konu frammi fyrir fólki í sam-
sæti og þó verið „úti á þekju“ um
leið. Rétta þýðingin er náttúrlega:
utan við sig. — accepíable þýðir ekki
„velkominn“, heldr aðgengilegr, boð-
legr, þyggilegr, æskilegr, ákjósanlegr.
—acclamation þýðir Hjaltalín „rómun“,
enn hvað það orð þýðir, veit eg ekki;
eg hefi aldrei heyrt það fyr né séð;
orðið þýðir fagnaðar-aðkall, eitt hljóð
(sbr. vote by acclamation, atkv. í einu
hljóði) heilla-óp, og því um 1.—accumu-
late þýðir ekki að „moka saman“ (því