Þjóðólfur - 23.06.1883, Side 1

M 25.
XXXY árg. Reykjavík, Laugardaginn 23. júní 1883.
Um samgöngur og yegagjörðir
eftir
alþingismann Sighvat Árnason.
fað er orðið lýðum ljóst, að fram-
faraþjóðirnar leggja langmest kapp á
það, að geta liaft sem allra fljótust og
bezt samskifti hverjar við aðrar. fetta
sýna þær og í verkinu með því að þær
leggja fram ógrynni fjár árlega til
ýmsra fyrirtækja t. d. gufumagnsins á
sjó og landi, járnbrauta, frjettaþráða,
skurðgrafta gegnum löndin, brúargjörða
og fleira, svo allt mögulegt lifandi og
dautt, frjettir og flutningar geti verið á
fljúgandi ferð ríkja og landa í milli.
þ>að er nú oft venja meðal vor, þeg-
ar um nýmæli er að ræða, að vitna þá
til framfaraþjóðanna, hvernig þær hafa
hitt eða þetta, sem er eðlilegt og rjett,
því allir hljóta að sjá, að þeim fleygir
fram bæði vísindalega og verklega og
til allrar menningar yfir höfuð; því
skyldum vér þá ekki vilja hafa þessar
þjóðir oss til fyrirmyndar í einu og
öðru, er að framförum lýtr? Að vísu
erum vér veikir og vanburða og getum
litlu afkastað í samanburði við aðrar
þjóðir, en þegar litið er á liðinn tíma,
og alt og alt, sem hann hefir haft í
för með sér, þá er auðsætt, að ekki
verðr heldr mikið af oss heimtað í sam-
anburði við þær, og að framfarir vorar
geta ekki komizt í neinn samjötnuð
við framfarir þeirra.
En til þess að geta sem fyrst
náð þeirri framför, sem oss er auðið,
þá ríðr mest af öllu á, að gá vel og
vandlega að því, sem einkum stendr
fyrir þjóðþrifum vorum eða hvers hjer-
aðs út af fyrir sig; róa síðan öllum ár-
um að því að hrinda slíku í lag, byrja
siðan á því, sem þá liggr næst, og svo
koll af kolli. fað dugar ekki að ætla
sér að gjöra alt i senn, þvi þá er hætt
við, að ekki verði neitt úr neipu, eins
og reynslan svo þráfaldlega sýnir. Til
þess að mikill auðr verði afllaus og
að engu, þarf eigi annað, en að skifta
honum í marga staði, fyrir því væri fá-
sinna að brytja það litla fje, sem vjer
höfum, í sundr, svo að afl þeirra hluta,
er gjöra skal, yrði að engu.
Eins og áðr er á vikið, hlýtr að blasa
fyrir hvers manns auga, að framfara-
þjóðirnar leggja nú mest kapp á, að
gjöra öll viðskifti og verzlun sem greið-
ast og bezt, og það má fullyrða, að
þetta er fyrsta mál á dagskrá um allan
inn mentaða heim.
þ>að er að vísu vel meint af alþingi,
að leggja fje til jarðabóta og búnaðar-
eflingar; en eitt er þarflegt og annað
nauðsynlegt. Vér þurfum að bæta bún-
að vorn, það er satt, en að því ætti að
gá, að því gagnlegri sem góðr land-
búnaðr er, því heldr þarf maðr fyrst og
fremst að ryðja sér braut að honum áðr
en maðr fer að keppast við hann sjálf-
an. Hver maðr hlýtr fyrst og fremst að
hugsa um að geta fært sér í nyt ágóð-
ann af vinnu sinni, áðr en hann fer að
vinna; því engum heilvita manni gæti
komið til hugar, að vinna fyrir þvíkaupi,
sem hann sér að hann getr ekki fært sér
í nyt. Að kosta á ný eða leggja fé til
landbúnaðarins, er ekki fyrsta mál land-
búnaðarhéraðanna, heldr næst því
fyrsta, að minni meiningu. Fyrstavel-
ferðarmál landbúnaðarsveitanna er: að
geta bæði fljótt og með sem minnstum
tilkostnaði fært sér í nyt arðinn af bún-
aðinum, og eru vegagjörðirnar skilyrð-
ið íyrir því; eins og þilskipaútgjörðin
er ið fyrsta velferðarmál í sjávarsveit-
unum, því þar er vegrinn lagðr.
þ>ingið og þjóðin ætti að yfirvega .
þetta mál betr en gjört hefir verið,
og láta eigi þá minkun lengr eftir
sig liggja, bæði að neita sumum sýsl-
um um fé til brúargjörðar yfir stórar
ár, sem halda þeim í kút og kreppu
hvað verzlun og viðskipti snertir, og
styrkja þær eigi til þess konar fyrir-
tækja, sem þeim sjálfum eru ókleyf af
eigin rammleik, því slíkt er skaðlegt
og hróplegt aftrhald, og gá betr að
því, en áðr hefir verið gjört, að fé það,
sem lagt er til vegagjörða, verði ekki
að engu fyrir vankunnáttu þeirra manna,
sem að vegagjörðunum vinna. Já, það
er sorglegt að vita til þess, að varið
skuli hafa verið mörgum hundruðum
og þúsundum króna til ónýtra vega-
gjörða, sem er auðsjáanlega afleiðing
af vankunnáttu á því verki, og ætti
slíkt að vera hvatning fyrir þjóðina að
afla sér upplýsingar og nákvæmrar
þekkingar f þeirri verkfræði, sem að
vega- og brúagjörðum lýtr, svo fé
það, sem í vegina væri lagt, træðist
ekki jafnóðum ofan í forina og yrði
að engu, eins og á sumum stöðum hef-
ir átt sér stað. |>að lítr svo út, að í
sumum sýslum, að minnsta lcosti, séu
ekki til þeir menn, sem beri skýn á
vegagjörð eða sje trúandi fyrir vega-
gjörð; reynslan sýnir það, t. d. vega-
gjörðin á Svínahrauni, sem búið var að
verja til allt að 20,000 kr., en sem
hefir verið og er ófær, ef skúr kemr
úr lopti, og orðin alveg ónýt eins og
er, þar sem alls engra þeirra skilyrða
var gætt við þá vegagjörð, sem með
þurfa, til að gjöra þrautgóðan veg.
Vegagjörðin sjálf sýnir ljóslega, að þeir
sem hafa unnið að henni eða verið trú-
að fyrir henni frá upphafi til enda, hafa
ekki borið neitt skyn á þá vegagjörð,
sem voru landi hagar. J>essu til sönn-
unar vil ég taka fram aðalskilyrðin
fyrir þrautgóðri vegagjörð, og miða
við þá staði, þar sem grjót er nægilegt
til eins og t. d. í Svínahrauni.
1. Að velja stórt grjót í hliðarnar á
veginum, þar sem honum er hleypt
,upp, og grafa undirstöðuna niðr, þar
sem jarðvegrinn er laus, sléttskorða
steinana og rfgfesta þá hvorn við
annan. þ>etta hefir ekki verið gjört
í Svínahrauni, heldr látið óvalið og
smátt grjót í hliðarnar og raðað svo
lauslega ofan á mosann og moldina.
þ>að þolir ekki sauðarfót auk heldr
hestsfót.
2. Að sléttflóra veginn, þar sem grjót-
ið er nóg og klípa hann vandlega,
svo allt sé rígskorðað. f>etta hefir
ekki verið gjört á Svínahrauai, heldr
hrúgað upp í veginn grjóti, eins og
þegar menn moka mold í vegg, og
borin síðan mold ofan á, þetta hefir
síðan vaðizt og vafizt hvað innan um
annað, moldin og grjótið, eftir hverja
skúr og gjört ^þetta hrákasmíði ó-
fært mönnum og skepnum.
3. Að bera næga möl á vegagjörðina.
l>etta hefir ekki verið gjört á Svína-
hrauni, og er þó möl þar við báða
enda vegagjörðarinnar.
þ>essi vegagjörð á Svínahrauni, Hell-
isheiðarvegrinn, sem líka er mjög illa
af hendi leystr, ýmsar vegagjörðir í
Árnessýslu og víðar, ættu að vera mönn-
um nóg dæmi til að sjá, að vegagjörð-
ir hér á landi eru handónýtar og minna
en einskis virði nema áðrtaldra orsaka
sé gætt, eftir þvf sem við má koma.
J>ar sem ekki er grjót til að sléttflóra
með, þar verðr að hafa næga möl of-
an á veginn, annars er allt ónýtt; en
sé möl ekki til, þá verðr að búa hana
til. Fínn sandr er ónýtr ofan á veginn,
sömuleiðis mold og tyrfing. Reynslan
sýnir, að menn þeir kunna ekki til
vegagjörða, sem þó eru að ljá sig til
þeirra fyrir ærna peninga eða eru svo
hroðvirkir og ótrúir sínum yfirmönnum,
og sjálfum sér, að þeir hugsa ekki um
annað en krónurnar.
Yfirstjórninni, sem í raun og veru
ber ábyrgðina af öllu saman, er vorkunn;
hún gjörir óefað sitt bezta til í vali
þeirra manna, sem verkið er falið á
hendr, og í vali þeirra manna, sem
eiga að dæma um, hvernig það er af
hendi leyst1. Verkstjórinn vinnr verkið,
úttektarmennirnir skoða verkið og segja
það vel af hendi leyst, og þá er auð-
vitað, að yfirstjórnin verðr eigi ásök-
uð, þótt alt reynist ónýtt, og öllu fénu
1) Slíkt verðr þó naumast sagt. er hún lætr aðra
eins.....og Halldór K. taka út vegi. Ritstj,