Þjóðólfur - 21.09.1883, Qupperneq 1
XXXV. árg.
M 35
F f
Reykjavík, Föstudaginn .21 sept. 1883.
Nokkur bréf
um fátœkrastjórn.
(Framh. frá Nr. 29).
IV.
H. . , 10. jan. 1832.
Góði vin !
-----— Mér þykir þú vera farinn að
skrifa fjölort um fátœkramálin. Ég held
að ég endist ekki til að skrifast á við þig
eins ýtarlega og þú skrifar, enn ég vil samt
reyna að verða við tilmælum þínum um
að gjöra uppástungu til lagfæringar á fá-
tœkramálastjóminni, einkum að því er
þurfamennina snertir og viðleitni sveitar-
stjórnanna á því að losast við hrepphelgi
fátœklinga. I því á sér stað in mesta ó-
regla. þ>annig eru lausaleiksbarna-mœður,
þegar því verðr við komið, giftar einhverj-
um utansveitar-slóða til að losast við ó-
megð þeirra. þó einhver slík hafi þá lengi
verið búin að njóta sveitarstyrks, og orðin
sveitarsjóðnum skuldug um stórfé, er henni
gefin upp öll skuldin, og gefr sveitarstjórn-
in henni vottorð um, að hún sé skuldlaus
við sveitina; stundum eru þá spunnar út
af því langar reikningsflœkjur í sveitarbók-
inni til að láta skuldina sýnast borgaða.
Utansveitarfátœklingum er íþyngt á marg-
an hátt, til að gjöra þá þurfandi sveitar-
styrks áðr en þeir eru búnir að vinna sér
hrepphelgi, og stundum er þeim svo lánað
af sveitarsjóði, ef þeir vilja þiggja, upp á
væntanlegt endrgjald af framfœrslusveit
þeirra, ef til vill án þess þeir biðji um það,
nema þá sem prívatlán ; og síðan er út-
vegað vegabréf handa fátœklingnum hjá
sýslum., sem optast fæst greiðlega. Aftr
á móti pukra framfœrslusveitirnar oft með
styrk til fátœklinga, sem búa í annari sveit,
til áð reyna að halda þeim þar við, þar til
þeir eru orðnir sveitlægir. Og á þessum
síðustu og verstu tímum eru enda dœmi til,
að sveitastjórn hafi sent óefnilega lausa-
leikskonn í aðra sveit til að ala barn, í
þeim tilgangi, að losast við fæðingar-hrepp-
helgi barnsins. Líklegt er að nú fari að
tíðkast að beita slíkum forsjálnisbrögðum;
því fyrst menn eru komnir upp á lag með
að fyrirbyggja fátœklingum að vinna sér
sveitfestu, er nú um að gjöra að verjast
fæðingum barna þeirra (!!), einkum sveitar-
styrksþurfa ; því slíkt virðist oft að ganga
í ættir. Én þetta er annars spauglaust
atferli alt saman. Oft veldr það keppni og
þrákelkni milli sveitarfélaganna; hvert þráss-
ast við annað og reynir að hefna sín. Út
af því spinst þras og málaflœkjur, óvild og
hatr, og ýmis ónot og kostnaðr fyrir ein-
staka menn og sveitarfélögin, og má oft sjá
merki þess í stjórnartíðindunum. þ>að ein-
kennir duglega oddvita að vera kænir og
ötulir í slíkum styrjöldum ; þar eiga þeir
oft bæði sókn og vörn. |>eir verða þá að
vera víkingar, sem ekki fara að lögum,
heldr neyta liðsmunar og allra mögulegra
(ó)meðala til að koma sínu máli fram.
þetta er, eins og þú komst að orði, orðið
að óstjórn, er lagfæra þarf, og það
sem fyrst. Ég hefi heyrt getið um að
konungar og stjórnendr þjóða séu vanir
að gjöra samninga sín á milli, til að tryggja
rétt þjóðanna hverra gagnvart annari, og
að sameiginlegir samningar milli fleiri þjóða
hafi komið lögun á ýmislegt. sem áðr fór
miðr, meðan hver þjóðin fór sínu fram.
Nokkuð líkt held ég að þurfi að fara
hér að með fátækrastjórnarmálið. Sveitar-
félögin þyrftu að setja grið og semja frið
sín á milli, og heil héruð að bindast samn-
ingum, á meðan verið væri að endrskoða
fátækralöggjöfina, sem annað hvort er ónóg
og óréttlát í sumum greinum, eða er eigi
fram fylgt réttilega. Ég vil að sýslunefnd-
irnar gangist fyrir að koma á slíkum
samningum í héruðunum innbyrðis, og
hefðu síðan gát á, að sveitarfélögin eigi
misbyðu hvort annars rétti, með ybbni við
fátæklingunum, meðan þeir eru sjálfbjarga,
og að takmarka dálítið aðgang letingja
og eyðslumanna að sveitarsjóðunum. En
hart virðist mér að útiloka þá alveg eins
og þú ferð fram á. Ekki dugir að láta
þá deyja fyrir augum sér. En ég vil að
sveitarstjórnirnar gjöri sér að skyldu að
halda þeim til vinnu og útvega þeim
atvinnu jafnt hvar sem þeir eiga fram-
færsluhrepp. Égheld að ekki dugi að láta þá
afskiftalausa og segja þeim að þeir fái
ekkert, þeir megi drepast ef þeir bjargi
sér ekki sjálfir Eg þekki ekki þetta, sem
þú segir um |>. okkar. Hann hefir verið
talinn fremr gagnlegr maðr; en ég er ekki
óhræddr um, að óbúdrjúgt verði hjá konu
hans. Eitt er víst að þau eru nú bláfá-
tæk og hafa bráðum 3 börnin.-------------
Vinsamlegast
S.
(Framh. næst).
ALþlNGIB MAGRA 1883.
I. Árangbinn.
Vér viljum stuttlega renna augum yfir
árangrinn af samveru alþingis í sumar, að
því leyti, sem hann er fólginn í afgreidd-
um málum. Síðan skulum vér líta á á-
rangrinn að því leyti, sem hann var fólg-
ina í því að drepa mál.
1. Ejárlögin.
Tekjur árin 1884 og 1885 er áætlað verði
875,032 kr.—f>að helzta er þeim munar í
frá síðustu fjárl. er þetta : — Ábúðar og
lausafj. skattr liðaðr sundr í 2 liði; ábúð-
arskattr talinn 18,000 kr. hvort árið, en
lausafj.sk. 17,000 (’84) og 22,000 kr. (’85).
—I stað spítalagjalds, sem áðr var talið
25,000 kr. á ári1, er nú talið útflutn.gjald
36,000 kr. hvort ár.—Tekjurn af áfengum
drykkjum og tóbaki er nú skipt í 2 liði:
125,000 kr. hv. ár. af áf. dr., en 18,000 kr.
I) Af fjírl.nefnd. 1881, og ámæltu sumir henni
fyrir ofháa áætlun, en vér vörðum þessa upphæð
og kváðum hærri mundu reynast. Reynsian hefir
nú skorið svo úr, að gjald af sjávarafla fyrra árið
eitt (1882) varð 70 75,000 kr. J. Ól.
af tóbaki. — Tekjur af póstferðum, síðast
10,000 kr. hvort ár, nú taldar 13,000 og
14,000 kr., enda sést á gjaldadálkinum, að
þeim á^að fjölga.-—Stjórninni veitt (í 4. gr.)
heimild til að gefa eftir leigur um fjárh.
tímab. af hallærislánum veittum 1882-1883,
en frá árslokum 1885 greiðist 4°/> vextir og
endrborgist á ári úr því.—Stykkishólms-
kyrkju veittr 2 ára frestr (ekki eftirgjöf) á
borgun skuldar sinnar til landssjóðs.
Útgjöldin 875,032 kr. (-h 27,533 kr. af-
gangi). — IJndir »dómgæzlu og lögreglu-
stjórn* bætist við nýr gjaldliðr : laun hrepp-
stjóra, 6000 kr. hvort ár. — Haldið á fram
að veita styrk (1960 kr.) til útgáfu á
»Lovsaml. for Isl«., enda þótt enginn árangr
hafi enn sézt af fjárveiting þingsins 1881,
þar sem bindi það, sem þar var veittr
styrkr til, er enn óútkomið. — 1100
kr. veittar á þessu fjh. tímabiii til endr-
bóta Vestmanneyja-kyrkju. — Við útgjöld
til læknaskipunar aukið 2400 kr. hvort ár-
ið ; skal það styrkr til 3 aukalækna , 1 í
Dalas. og Bæjarhreppi í Strands. (900 kr.)
1 á Seyðisfirði (austr), Mjóafirði, Loð-
mundarf. og Borgarf. austr (800 kr.), 1 á
Skipaskaga á Akranesi með 4 syðstu hrepp.
Borgarfj.s. (700 kr. árl.). — Útgj. við póst-
stjórnina færð úr 36,200 kr. upp í 55,800.
Vetrarpóstferðir yfir land fjölgi um helm-
ing; póstleiðum sé skift í styttri kafla (t. d.
2 póstar milli Akreyr. og Bvíkur, 2 milli
Akeyr. og Austrl., 2 milli Aaustrl. og
Prestbakka, 2 milli Prestb. og Rvk.). |>ví
er hækkað til póstflutn. hvort ár úr 11,000
kr. upp í 18,600 kr. og laun póstmanna
úr 5,050 upp í 7000 kr. hv. ár. —
Til kirkju og kenslumála veitt 7000 kr.
meir en áðr: 1200 kr. aukið við bráðab,-
upubót fátækra brauða (þar af Stóruvöllum
200 kr. árl.).—Yfir 1800 kr. aukiðvið kostn-
að til læknaskólans á tímabilinu. þar á
mót kroppaðar 200 kr. af lærða skól. hvort
árið. — Til bókakaupa og áhalda við
Möðruvallaskóla fært niðr úr 600 kr. í 400
kr.; til eldsneytis og ljósa úr 800 í 500
kr.1 Til landsbókasafnsins (og umsjónar
alþ.húss.) hækkað um 750 kr. (þar af laun
bókavarðar hækkuð um 500 kr., og 500 í
stað 250 kr. til eldsneytis). Bókasafninu
verðr eftir 1. jan. 1884 haldið opnu 3 kl.
tíma hvern dag. — 300 kr. um árið bætt
við forngripasafnið. — Til eftirlauna og
styrktarfjár sama og vant er. þessar ekkj-
ur nýjar: frú Valgerðr ekkja sra Halld. á
Hofi 200 kr. og frú G. Brynjúlfson (ekkja
síra Gísla sál. Br.) 150 kr. — Til vísíndal.
og verkl. fyrirtækja 15,400 kr.; þaraf |>orv.
Thoroddsen 1000 kr. um tímab. til innan-
landsferða og 1000 kr. til utanfarar. Til
gufubátsferða á Isafj.djúpi 1500 kr. hv. ár;
Bened. Gröndal 600 kr. hvort árið; Stefáni
Jónass. til að ljúka við sléttunarvél 200
kr. (als); til eflingar laxveiði og laxrækt-
ar 3000 kr. (als); til annara vísindal. og
verkl. fyrirt. 5000 kr. als á tímabil. — Til
óvissra útgj. 4000 kr. (als); »eigi má af
þessum gjaldlið greiða ferðakostnað emb-
ættismanna eða embættismannaefna frá
útlöndum til að taka við embætti hér á
landi«.
2. E j á r a u k al ö g f y r i r 1878 — 79.
Með þeim veittar 500 kr. í viðbót við
það, er áðr var veitt til vísindal. og verkl.
fyrirtækja (ferð Fejlbergs til Noregs).
3. Fjáraukal. 1880 — 81.
Veittar 8,720 kr. til viðb. við fjárl. 18f£.
þar af yfir 2000 kr. til póstmála.
1) J>ar kvað sparað mjög til Ijóss og eldsneytis
hvort eð er; lamparnir t. d. látnir ósa glaslausír.