Þjóðólfur - 02.11.1883, Blaðsíða 1

V
tJÓDÓLFR.
XXXY. árg. Reykjavík, Föstudaginn 2. nóvbr. 1883. JVf. 39
Útlendar frétttir.
I. BRÉP FRÁ AMERÍKU.
Washington, D. C., 10. sept.
Hr. ritstjóri!—Hér í landi er nýafstaðinn
viðburðr, sem mjög hefir þótt mikið í varið
og mun hafa geysi-mikla þýðingu fyrir land
vort og enda fyrir norðrálfu-þjóðir. Eins
og kunnugt er, lá lengi vel að eins ein járn-
braut þvert um álfu vora frá hafi til hafs,
in svo nefnda Kyrrahafs-járnbraut (Pacific
Bail Boad) ; nefnist sá hlutr hennar, er nær
frá Omaha (í Nebreska) til Ogden (í Utah),
Union Pacific B. B. (þ. e. samtengingar-
Kyrrahafsbraut), því að hún samtengir inar
eystri brautir við vestrbrautina, er nær frá
Ogden til San Eraneiseo, og er sú braut
kölluð úentral Pacif. B. B. (Mið-kyrra-
hafsbraut), og svo nefnd af því, að þá er
hún var lögð, var þegar í ráði að leggja tvær
aðrar brautir, er næðu frá hafi til hafs, aðra
sunnar og hina norðar. Eins og kunnugt
er, var ekki lokið suðr-brautinni fyrri en
fyrir 3 árum, en norðr-brautin (North Pacif.
B. B.) var fyrst fullgjör 8. þ. m. Var þá
»rekið smiðshöggið« á hana með mikilli við-
höfn. það var vestast 1 fylkinu Montana,
fimtíu og fimm (enskum) mílum vestr af
Helena, að endar járnbrautarinnar (að aust-
an og vestan) mœttust. þar var margt
stórmenni saman komið við þessa hátíðlegu
athöfn, forseti brautarfélagsins hr. Villard,
þýzkr maðr að ætt, stjórnar-sendiherrar
Bretlands og þjóðverjalands í Ameríku,
landsstjórar ýmsra rikja og fylkja hér í
landi, ýmsir innlendir og útlendir vísinda-
menn, fyrverandi forseti, hershöfðingi Grant,
auk margra annara, er oflangt yrði upp að
telja. Annar aðal-forstöðumaður farþegja-
starfs brautarinnar hr. H. C. Davis, sem
rekið hafði fyrsta naglann í fyrsta tein þess-
arar járnbrautar, »sló smiðshöggið® á. Eftir
ræðuhöld mörg merkra manna gengu fram
300prúðbúnir verkmenn, og lögðu á skammri
stundu síðustu 1000 fetin af brautinni niðr
og negldu fast, utan síðasta naglann. það
var gullnagli, og tók þá hr. Davis hamar og
keyrði inn slðasta naglann. Var öllu lokið
undir sólsetr.
15. sept.
Aðfaranótt ins 10. þ. m. og næst eftir-
farandi nætr gjörði víða um austr-ríkin og
miðríkin nœtrfrost nokkuð, svo að víða
skemdist uppskera í norðvestr-ríkjunum. —
Skömmu á undan (6.—8.) gengu stormar
miklir og fórust fjölmörg skip hér á inum
miklu vötnum (Michigan, Huron, Erie og
'ntario), en miklu fleiri biðu meiri og
inni skemdir.—þurkar miklir hafa gengið
adanfarandi og orðið miklir skógarbrunar
Nýja Englands ríkjunum (einkum Massa-
uusetts) og hafa skógarnir staðið í báli þar
kum saman. Einnig hafa skógar brunnið
Long Island í New York ríkinu og í Vir-
giníu. Skaðinn nemr alt 1 alt milíónum
dollara.
Aths. ritsj.: Norðr-Kyrrahafs-járn-
brautin, sú er hér er um talað, nær frá St.
Paul (í Minnesota) vestr gegn um Minne-
sota, Dakota, Montana, Idaho, Washing-
ton (og Oregon) til Puget Sound (og Col-
umbia River). En frá St. Paul ganga ýms-
ar járnbrautir austr að sjó. Fjórða þver-
brautin yfir Ameríku þvera er í smíðum,
og heitir Canada-Kyrrahafsbraut, en eigi
nærri fullger enn.
II. EFTIR ÚTLENDUM BLÖÐUM.
— Belgía. þar lauk svo þingi í ágúst í
sumar, að ráðaneytið Frére-Orban og hans
sessunautar áttu í fullu tré með að koma
fram nauðsynlegum skattveizlum. Atti
ráðaneytið þar í vök að verjast ekki að eins
gegn sínum venju-mótstöðumönnum, inum
kaþólsku aftrhaldsmönnum, heldr og gegn
inum frjálslyndustu af sínum eigin fylgis-
flokki, er ekki vildu veita stjórninni að
þessu máli, nema hún héti þeim því á móti,
að bera fram frjálslegt frumvarp til um-
bóta á kosningaréttinum . Á endanum
fékk þó stjórnin sínu framgengt um álög-
urnar, og kom einnig fram réttarbót um
kosningarrétt til sveitarnefnda og fylkja-
ráða. Annað frumvarp, um skyldu til að
senda öll börn í skóla, og um að börnum öll-
um sé veitt ókeypis kensla, var óútkljáð og
bíðr næsta þings. ■—• Aðalefni rjettarbótar
þeirrar, er nú gekk fram, um kosningarrétt-
inn, er það, að kosningarréttr, sem áðr var
bundinn innan æði-þröngra takmarka við
efnahag, er eftirleiðis eigi bundinn við
efnahæð, en er veittr öllum þeim, sem eru
í nokkurri þeirri stöðu, sem krefr nokkurt
talsvert mentunarstig, og sömuleiðis öllum
þeim, er hafa vottorð um ákveðna þekking
í nokkrum þeim fræðum, er nánara eru til
tekin í lögum. (—þó halda þeir kosning-
arrétti að sinni, er svara 20 frönkum í fylk-
isskatta eða 10 frönkum í sveitarþarfir og
höfðu þann rétt er lögin komu út, án tillits
til þekkingarkrafa þeirra, er annars eru
gjörðartil kjósenda—). —það er eftirtekta-
vert tímanna teikn, að sú skoðun, sem lög
þessi eru á bygð, er nú búin að ryðja sór til
rúms í Belgíu. Eins og sumir lesendr vorir
kunnu að muna, er þetta alveg ið sama,
sem farið er fram á í ritlingi, er Jón Olafs-
son samdi fyrir fám árum og nefndi «Jafn-
ræði og þekking», og lét fylgja 3. árg.
«Skuldar». Hreifingar í sömu átt eiga sér
nú stað í ýmsum löndum, og má vera að
þær nái með tímanum fótfestu einnig hér á
landi, þá er skoðanirnar jhafa fyrst rutt sér
rúm í útlöndum og koma til vor t. d. gegn
um Danskinn, þótt svo liti út, sem fáir gæfi
þeim gaum er þær komu hér fram fyrst.
— Spánn, þar voru gjörðar uppreistartil-
raunir í haust á ýmsum stöðum, og reyndu
uppreistarmenn (undirforingjar og dátar úr
hernum ogbœndr) að lýsa þjóðveldis stjói*n-
arskipun í gildi og vildu hafa Zorilla til
íorustumanns. Zorilla er stjórnmálamaðr
spanskr, fœddr 1837, þingmaðr frá 1860, en
útlægr gjörðr 1866 ; 1868 var hann kenslu-
mála og verzlanmála ráðherra undir forsæti
Serranós, síðan lögstjórnarráðherra og 1870
forseti þingsins (Cortes). Fylgdi Amadeus
konungi 1871 og var forsætisherra 1872,
en fór úr landi, þá er Amadeus lagði niðr
völdin ; hefir síðan mest hafzt við á Frakk-
landi. Var það ætlan Spánarstjórnar, að
Zorilla »stæði á bak við« þessar uppreistar-
tilraunir. Óvíst er þó enn, hvern þátt hann
hefir í þeim átt. Uppreistín varð bœld
niðr, og þó ekki án talsverðrar fyrirhafnar.
—Annars eru upreistir ekki nýnæmi á
Spáni. Síðan 1814 hafa þær verið als 55, mest
af hermannavöldum. Á stjórnarárum Isabellu
drotningar (að ómyndugsárum hennar með
töldum) urðu 33 uppreistir, og við þá 34.
tókst þeim Serranó og Prim það, að reka
burt konungsættina af guðsnáð.
—Austr-lndlands eyjar. [Óheyrð eldgos. Inmestu
ersögur furaaf. Borgir og eyjar sökkva í sjó. Ógnirog
ódœmi. 75,000 útlendingar farast]. 26. ágúst hófst
ógrlegr jarðskjálfti og eldgos á eyjunni
Krakatoa, er liggr (eða lá) milli Java og
Sumatra. I Batavía (höfuðstaðnum á Java)
almyrkvaði, en dynkirnir heyrðust alt vestr
fyrir Surakarta, sem er vestar talsvert en
á miðju landi í Java. Eyjan Krakatoa
sökk í sjó með fólki og fé, sjórinn gekk á
land upp bæði á vestrströnd Java og á suð-
austr-strönd Sumatra 30—40 meter hærra,
en sjávarmál er að vanlegu lagi (1 meter=
3,18 fet dönsk). Fóru bœir í kaf á strönd-
unum, fólk týndist sumt, en flýði sumt, og
tjónið var ógrlegt. Milli Krakatoa og Sibe-
sie-eyjanna opnuðust 16 eldfjöld, og á einu
fornu eldfjalli, Soengepan, opnuðust í einu
5 gígir. Vitar í Sunda-sundinu (milli Java óg
Borneo) hrundu, eyjar hurfu í kaf, en nýjum
skaut upp á öðrum stöðum, svo að sundið
varð ófært skipum að sinni, með því allar
mælingar og sjókort voru ónýt orðin við
þetta umrót náttúrunnar. Lét stjórnin
(Hollendingar eiga eyjuna) þegar, er lint
var gosunum og náttúru-umrótinu, leggja
mörg skip út við báða enda sundsins, til að
aðvara sjófarendr, er að kynnu koma og
ætla að sigla gegnum sundið, án þess að
að hafa heyrt getið tíðindanna. jprjár borg-
ir á Java hafa á svipstundu horfið af yfir-
borði jarðarinnarjj og sokkið í sæ með öllu,
sem á þeim var, kviku og dauðu.—Á einum
stað á Java sukku í einu 60 □ mílur ensk-
ar af landi, en til hamingju var það af
fjöllóttu landi og því strjálbygðasta, svo að
þar fórust að eins 15000 manna. 1 Batavía
hrundi nokkur hluti bœjarins, er lá við sjó-
inn fram og var bygðr Kínverjum einum.
J>ar bjuggu 25,000 manns, og fórust víst
20,000 af þeim. Auk þessajfórust, sem áðr
er sagt, margir bœir og er svo talið til, að
talaþeirra Norðrálfumanna og Vestrheims-
manna, er fórust sumpart af vatnsgangi eða
rotuðst af björgum er, féllu niðr úr loftinu,
muni nema 75,000, þ. e.Giðlega jafnt allr'
íbúatölu Islands.
Java, sem orðið hefir fyrir þessum ódœm-
um, er annars eitt af fegurstu og frjósöm-