Þjóðólfur - 10.11.1883, Blaðsíða 2
124
reykháfs stað. Venjulega eru kofar þessir
ekki nema 4 álnir á hæð, og oft búa þar
saman í þessu eina herbergi geit, asni, svín
og hænsnaflokkr ásamt heimilisfólkinu.
Sh'kt verðr þó eigi annað kallað en mjög
aumlegt ástand, svo að verra hefir það varla
getað verið nokkru sinni, síðan þeir tímar
liðu, er mennirnir bjuggu sem skynlaus dýr
úti á víðavangi og höfðu ekki þak yfir
höfði sér.
Til skýringar ástandinu skal ég geta hér
nokkuð um hagi verkmanna í héraði því
sem ég hefi verið kunnugastr í in síðustu
ár; en það er reyndar eitt af inum betri
héruðum.
Eftir lauslegri ágizkun munu þar vera
ein 1500 beimili, er öll lifa eingöngu á því,
er heimilisfólkið getr unnið sér inn í dag-
laun við landvinnu. Verkmaðr sá, sem
hefur stöðuga vinnu á einhverjum bæ, fær
tæpast í kaup 6 kr. 30 au. fyrir vikuna.
Venjulega nemr kaupið 5 kr. um vikuna
annað misairið, og 4 kr. hitt missirið. Menn
sem ekki hafá stöðuga eða fasta vinnu,
geta ef til fengið alt að 8 kr. um vikuna í
9 mánuði ársins, en hafa þá heldr ekkert
að gjöra hina 3 mánuðina. Og af þessu
kaupi á verkmaðrinn að fœða og klæða
og hýsa sig og fjölskyldu sína. Hann má
oft gefa 27—30 kr. um árið í leigu af kofa
sínum, og fylgir honum þá ef til vill blettr,
sem hann getr með súrum sveita ræktað á
fáeinar tunnur af jarðeplum. Alloft má
og verkmaðrinn greiða alt að 72 kr. um ár-
ið eftir bústað sinn. Verkmaðrinn, sem
ekki hefir stöðuga atvinnu, svarar oft húsa-
leigu með því, að vinna einn dag í viku
hverri; en með því eigandinn hefir ef til
vill enga þörf fyrir vinnu hans mikinn hluta
ársins, þá heimtar hann alla vinnuna unna
í sáðtíðinni og uppskerutíðinni þegar dag-
launin eru sem hæst. |>á verðr verkmaðr-
inn að svara vinnuni, og geldr þannig blygð-
unarlauslega háa leigu af sínum hálmþakta
moldarkofa, sem oft er næsta hrörlegr. og
einatt hefir þrjár smugr á framveggnum í
stað dyra og glugga, og má þá nærri geta
hvernig birtan er. Kofinn er, eins og áðr
er getið, oft að eins eitt herbergi og gjör-
snautt af húsgögnum. Eymdarbýli Fellah-
anna í Egiptalandi hafa löngum verið ann-
áluð fyrir vesöld og óþrifaskap, og þó munu
þau sjaldnast verri vera en moldarkofar
íra, og sá er þó munrinn, að loftslagið er
svo í Egiptalandi, að Fellahinn getr lifað
svo mikið sem hann vill undir berum himni,
en í Irlandi rignir oft dögum saman látlaust,
og það sem verst er, kofamir halda hvorki
vindi né vatni. A úrkomunóttum rignir því
einatt í rúmið, sem verkmaðrinn sefr, í ef
annars um rúm væri að tala, því rúmið er
reyndar sjaldnast annað en hálmbingr á
moldargólfinu. [Meira].
MÁLAFERLI. —Eins og hljóðbært mun
orðið, hóf ritstj. „Suðra“ Gestr Pálsson
mál móti ritstj. „f>jóðólfs“ alþm. Jóni
Ólafssyni út af fréttagrein um mála-
ferli, er stóð í 31. nr. „J>jóðólfs“ þ. á.
(11. ágúst) á 96. bls., eftir að hann til
ónýtis hafði sótt um leyfi neðri þing-
deildar til að lögsækja alþingismann-
inn um þingtímann. Hefir málið verið
rekið fyrir bæjarþingsrjetti síðan 6.
septbr. þ. á. og héldu málspartar sjálf-
ir uppi sókn og vörn. En á fimmtu-
daginn 8. þ. m. er fyrir réttinn kom,
lýsti sækjandi, hr. Gestr Pálsson, yfir
því, að hann óskaði að fella niðr máls-
sóknina, og með því að verjandi hafði
ekki neitt á móti því af sinni hálfu, þá
féll málið niðr, og varð þannig lítið
úr þessu högginu, sem svo hátt
var reitt.
AFLI þilskipa úr Reykjavik í sumar
er leið, hefir verið á þessa leið:
1. „Gylfi'‘ (eign Geirs Zoega, Krist-
ins í Engey og Jóns J>órðarsonar), skip-
stjóri Markús Bjarnarson, fór fyrst fyrir
hákarl, og slíkt ið sama
2: „Reykjavikin“ (eign sömu), skipstj.
Sigurðr Símonarson, og svo bæði um
miðsumar á þorskveiðar, og Reykju-
vikin aftr í haust síðast fyrir hákarl.
—„Gylfi“ aflaði 203 tn. af hákarlslifur
(18 kúta mál), en Reykjavíkin 337 tn.
—Af þorski (malfiski) fékk „Gylfi“ 7%
þúsund, en Rvikin 5 */2 þús.
3. „Clarinau (eign Seltjarnarnes-
bænda), skipstjóri Jón Jónsson, hefir
aflað af málsfiski um ig þús.
4. „Genius“ (eign Eggerts Gunnars-
sonar), skipstjóri Páll Hajliðason, fékk
af málsfiski liðug 11 þus.
5. „Ingólfr“ (eign J>orl. O. Johnsons)
og Einars Jónssonar), skipstj. Einar
Jónsson, fékk um 10 þús. af fiski.
AÐSENT.
Nú er margt i fréttum að segja. Um
daginn komu hingað til Reykjavíkr
tveir Englendingar, annar er sagt að
hafi verið að hugsa um að stofna hér
verzlun, en hinn að stofna hér seðla-
banka, sem sumir af inum miklu og
sprenglærðu föðrlandsvinum í sumar á
alþingi álitu ofdan eða fávizku, að
stofnaðr væri af varasjóði landsins ; en
það var ekki eiginlega þetta, sem ég
að þessu sinni ætlaði mér að tala um.
J>á kvað engelskr kaupmaðr nokkur
hafa boðizt til, að senda hingað að
sumri komanda skip til að kaupa hér
óslægðan fisk, og gefa 7 aura fyrir hvert
pund, og er sagt að ýmsir sjáfarbændr
hafi hér gleypt við þessu boði. J>að
gengr nú með öllu yfir mig, að nokk-
ur maðr skuli hafa glæpst á þessu boði.
J>egar pundið i blautum fiski kostar 7
au., þá kostar skippundið af honum 22
kr. 40 au. Nú er það vist, að fiskrinn
þegar hann kemr upp úr sjónum létt-
ist ekki upp og ofan um meira en
helming við það, að hann er saltaðr.
Skippundið af saltfiskinum ætti því eft-
ir þessu verði að vera 44 kr. 80 au.,
en hér við má nú samt bæta 6 kr. fyr-
ir saltið, sem í fiskinn fer, þegar hann
er saltaðr, og 4 kr. fyrir verkunina, og
yrði þá verðið á saltfiskinum að eins
54 kr. 80 au. Nú gekk skippundið
í sumar á 70 kr., og er þá skaðinn,
sem maðr hefir á að selja hann blaut-
an upp úr sjónum, á hverju skippundi
15 kr. 20. au., auk þess, sem maðr
tapar höfðum, gotu, lifr og sundmaga
fyrir ekki neitt, og verkunina þarf ekki
að kaupa af útlendingum. IX.
AÐSENT.
Gestr Pálsson, barnakennari og rit-
stjóri, hefir í síðasta bl. „Suðra“ (3.
nóv.) eytt hálfum dálki til að skýra frá,
hverjir sagt er að verða munu útgef-
endur ins nýja blaðs (Fjallkonunnar),
sem i ráði er að gefa hér út í vetr(
án þess þó að hann viti nokkurar sönn-
ur á því. Segir hann það víst vera að
þeir hr. Steingr. Thorsteinsson og hr.
Sigm Guðmundsson hafi sagt, að þeir
yrðu eigi við blað þetta riðnir. Ég
hefi nú spurt þá hr. Stgr. að þessu og
segjast þeir als eigi hafa talað á þá
leið við Gest, og annar þeirra hefir als
eigi talað við hann um blaðið. J>etta
virðist benda á að Gestr hafi orðið
helzt til gjarn á, að bera út ósannan
bœjarþvætting. J>að er þó likl. að fá-
ir verði til að setja að samrœðum með
Gesti, svo ósélegr sem hann er nú; er
öll von til að mennska menn hrylli við
þeim hrúðrkarli, er allr er kaunum
hlaðinn1.
Gestr kveðst hafa heyrt, að ég eigi
að verða ritstjóri þessa fyrirhugaða
blaðs, en um það mun honum alveg
ókunnugt. Hann þykist þurfa að fræða
almenning um æfi mina að undanförnu,
og segir þó að ég sé víða kunnr. Ég
ætla að almenning muni eigi síðr fýsa,
að vita deili á Gesti þessum Pálssyni,
og leyfi ég mér þvi að drepa lítið eitt
á æfiferil hans, en með þvi að í ráði
mun vera, að gefa út á prenti helztu
æfiatriði þessa merkismanns í sérstöku
riti, þá læt ég mér nœgja að vera fá-
orðr.
Gestr Pálsson er útskrifaðr úr Reykja-
ríkrskóla með mjög lökum vitnisburði,
og rak lestina þá er hann útskrifaðist.
Síðan fór hann til Kaupm.hafnarhá-
skóla, og hafðist þar við í sjö ár2, i
þeim tilgangi að nema guðfrœði. Um
Hferni hans þar er mér ókunnugt, en
ýmsum sögum hefir af því farið, svo
sem að hann hafi sýnt þar óráðvendi,
t. d. svikið út peninga með ósönnum
skýrslum. Árangrinn af hans sjö ára
guðfrœðisnámi varð sá, að hann að lok-
um hafnaði allri trú og gjörðist guð-
níðingr. Hann stœrir sig af því, að
hann trúi ekki að nokkur guð sé til
né ódauðlegr andi, og telr það mestu
fásinnu að trúa á guð. Væri nokkur
guð til, kveðst hann vilja fyrirkoma
honum. Um Krist hefir hann haft sví-
virðileg orð o. s. frv. Að þessum
orðum hans get ég leitt nœg vitni
nær sem vera skal. J>etta er nóg
til að sýna trúarskoðanir Gests Páls-
sonar3 * * * * *. Að líkindum ræðr, að siðferðis-
skoðun hans og breytni muni fara eft-
1) Nú sem stendr hefir gengið hér alment í
bœnum sjúkdómr sá, sem nefnist „rauðir hundar",
en forsjónin hefir, líld. i tilbreytingarsskyni, „punt-
að“ Gest vesalinginn með „groenum hundum11.
2) Tvívegis var hann sendr heim með samskot-
um hingað til lands.
3) Heyrzt hefir, að Gestr ætli að útbreiða þess-
ar sínar trúarskoðanir meðal almennings í Suðra
næsta Ar. petta árið hafi hann eigi getað komið
þvi vif, með þvi að annar útgefandi blaðsins, Kr.
Ó. porgrímsson, sem kvað vera trúmaðr, hafi aftrað
honum frá þeirri óhæfu.