Þjóðólfur - 15.12.1883, Blaðsíða 1

XXXV. árg.
M 44
Þ JÓBÓLFK.
Reykjavík, Laugardaginn 15. desember. 1883.
Almúginn á írlandi
Eftir J. Carty, þingmann frá írlandi.
[Framhald frá Nr. 40 i.
Eins og áðr er getið, hafa inir fá-
tækari meðal írskra verkmanna sjaldan
tvö herbergi í híbýlum sínum. Helzta
viðrværi þeirra eru kartöflur, eða þá
eins konar grautr úr mais, hveiti og
sóda. Lélegt, dauft the þykir þeim
mesti herramannsdrykkr, og mundu
þeir oft gæða sér með því, ef þeir
hefðu ráð á því. f>að kunna að vera
margir, sem gera sér í hugarlund, að
írskir landvinnumenn gangi stöðugt
með brennivíns-pytluna í vasanum og
stúti sig óspart úr henni. En hafa
þeir menn, sem svoleiðis hugsa, nokkru
sinni gjört sér grein fyrir því, hvað
ein flaska jafnvel af inu allra-léleg-
asta brennivíni kostar, og hve margar
flöskur skyldi írski verkmaðrinn hafa
ráð með að kaupa um árið fyrir af-
gang (!) launa sinna ? Sannleikrinn er
sá, að fátækr Jandvinnumaðr bragðar
sjaldan öl eða brennivín, nema ein-
hver honum auðugri gefi honum það.
Og þó á hann fullörðug't með að halda
á sér hita með meinlausari meðulum,
því að meiri hluta ársins veitir honum
erfitt að afla sér eldsneytis, og héfir
oft ekki annað, en sorp og sprek, sem
konan og börnin geta tínt upp á al-
faravegi.
Menn skyldu nú ætla, að skirlífið
væri lítið meðal þessa fólks, þar sem
alt sefr saman í einu og sama her-
bergi, stundum alt 1 sama fletinu, karl-
ar og konur. Ef álykta skyldi af því,
sem á sér stað í öðrum löndui|i, þar
sem likt stendr á, einkum í hibýlum
fátæks fólks í stórborgum, þá mætti
ætla, að hér væri illa ástatt i því efni
i írlandi. En reynslan sýmr ið gagn-
stæða. Venjulega vaxa [ börnin ó-
spilt upp í þessum aumu örbirgðar-
hreysum. l*á sjaldan að 'einhver spill-
ing á sér stað í þessum' efnum, hefir
það jaínan reynzt, að-\ freistingin hefir
komið utan að, erf dkki á heimilinu
sjálfu. í í
Eins og getið /var, eru irskir verk-
menn örsjaldan//arykkfeldir, og yfir
höfuð Htt gefniríyrit skemtanir. enda
er lítið um þær til sveita á írlandi.
Eiginlega hefir sveitafólk á írlandi
ekki völ á öðrum skemtunum, en þeg-
ar svo ber undir, að það getr horft á
veðreiðir eða veðhlaup, eða þa horft
á enska herramenn, þegar þeir eru á
veiðum upp um sveitir. Annars vinnr
sveitamaðrinn baki brotnu frá morgni
til kvölds, og þegar hann kemr heim,
hýmir hann aðgjörðalaus. Á hverjum
sunnudegi fer fólk í kyrkju, hversu
sem kyrkjuvegurinn er, og hlýðir þar
sinni kaþólsku messu, því fólkið er
mjög guðrækið.
Af náttúrunnar hendi eru írar góð-
um gáfum gœddir. Nú in síðustu ár-
in eru sveitamenn orðnir ákafir póli-
tíkusar og blaðalesarar. J>ó verðr
þetta að skiljast á sinn hátt, því að
jafnvel á vorum dögum kann sveita-
fólk á írlandi als ekki að lesa alment.
Engu að síðr nýtr það blaða sinna;
því að minst einu sinni á viku, þegar
póstrinn kemr með blöðin, koma menn
saman hjá einhverjum, sem hefir dá-
lítið rúmlegri húsakynni en aðrir, og
þar er einhver sá til fenginn, sem er
svo lærðr að vera læs, að lesa upp
blöðin fyrir öllum, sem þar eru saman
komnir, hlýða allir á með inni mestu
athygli og ræða þeir rækilega og rök-
samlega efnið. Margr verkmaðr fer
að þessu búnu á annan stað sama
kveldið, til að heyra sama blaðið aftr
og ræða efni þess ítarlegar. Gjörsam-
leg vanþekking á sér ekki stað jafn-
vel meðal fátækasta fólks.
Hún má annars vera skrítin hún
veröld í augum þessara manna, sem
búa í afsiðis héruðum, svo að víða er ‘/2
míla bœja á milli; þessum mönnum,
sem þrælka daglega til að hafa í sig
og á í inu fjallríka Connemara1 eða
Donegal2, hlýtr að þykja heimrinn
undarlegr og óskiljanlegr. jþarna fæð-
ast þeir, lifa og deyja mann fram af
manni með öllu sínu; skuldaliði, án
þess. að lífið veiti þeim aðra tilbreyt-
ingu, en kyrkjuferðína á "sunnudögun-
um, og svo blaðalestrinn einu sinni í
viku ; og hann verðr, skiljanlega, aðal-
innihald lífsins. Án hans hlytu þeir
að vera skeytingarlausir um allan
heiminn fyrir utan sig. Að viðburðir
heimsins skuli sæta mikilli og alvar-
legri athygli þessara manna, það sýnir
bezt, að þeir hljóta, þrátt fyrir in ó-
blíðu kjör, sem þeir eiga við að búa,
að vera gæddir talsverðri greind og
andlegu fjöri.
Og slíkir menn eru als ekki fáfróðir
í írlandi. þ>eir fylgja með áhuga og
athygli viðburðunum í löndum, sem
þeir hafa aldrei séð og aldrei liggr fyrir t
þeim að sjá. ]?eir hafa myndað sér
sína skoðun um Gladstone, um Frakk-
land og fjóðverjaland : um Norðr- Ame-
ríku er nú ekki að tala ; hana þekkir
hver maðr á írlandi, því að þar eiga
þeir allir ættingja og vini.
Harðærið árin 1877, 1878 og 1879
varð mjög tilfinnanlegt á írlandi fyrir
alþýðuna. Kartöflu-uppskeran varð
næsta lítil 1877 og 1878, og 1879 brást
hún svo að segja alveg. Eins og kunn-
ugt er, þá eru kartöflur aðalfæða leigu-
liða og verkmanna á írlandi. 1876 var
andvirði kartöflu-uppskerunnar í landinu
12% millión punda sterling (225 milj.
króna); en 1877 varð hún að eins 5!/4
milj. punda (94 milj. króna), 1878 nam
hún aftr 7 r/2 milíón punda sterl. (135
milj. króna) en svo 1879 féll hún niðr
í 3 milj. sterlings-punda (54 milj. króna)
eða minna en fjórðung þess, sem verið
hafði 1876.—Og ofan á alt þetta bætt-
ist, að uppskeran í Englandi varð sam-
tímis mjög rýr. Svo er nfnl. mál með
vezti, að uppskeran í Englaudi hefir
um langan aldr verið mjög mikill at-
vinnuvegr allmörgu írsku fólki, sem
fer í kaupavinnu yfir til Englands í
uppskerutímanum. Og fjöldi fólks er
það, sem als ekki gæti komizt af án
þess að fara yfir til Englands á hverju
1) Vestast á Mið- írlandi.
2) 'Vestast á Norðr- írlandi.
hausti og vinna sér þar inn kaup við
uppskeruna. Einkum á þetta heima
um fólk frá Connaugth1, því að þaðan
kemr sem næst helmingr als þess upp-
skerufólks, sem frá írlandi fer á hausti
hverju til Englands. Hver kaupamaðr
var vanr að koma heim með hér um
14 sterlings-pund (252 kr.) úr kaupa-
vinnunni, og var það góð stoð til heim-
ilisforlags. Og rétt þegar neyðin stóð
sem hæst í írlandi, brást þessi atvinnu-
vegr ; þá kom fregnin um, að uppsker-
an væri mjög bág í Englandi, svo að af
þeim 27 þúsundum íra, sem vanir voru
að fara í þessa kaupavinnu, settist um
þriðjungr aftr. Tæpt 20 þúsundir
manns fóru yfir um til Englands; marg-
ir af þeim fengu ekki annað upp úr
ferðinni, en ferðakostnaðinn, og ekki
allfáir náðu sér ekki niðri með að fá
ferðakostnaðinn.
|>etta voru þrautatímar fyrir Con-
naught. f>að var því ekki að undra,
að maðr einn, sem lýsti þá ástandinu
á Vestr-írlandi, komst meðal annars
þannig að orði; „Að sjá þetta fólk,
sem lifir svo mikið undir berum himni
og það í einhverju bezta loftslagi í
heimi, skinhorað og náfölt, eins og það
hefði tæringu, það er undarlegt og ógr-
legt. J>ótt vindrinn af Atlantshafinu
blási þar beint á land, þá lítr hér hver
maðr út, eins og hann væri ný-útskrif-
aðr af spítalanum11. — þ>essi sjón var
blátt áfram afleiðing af langvarandi
hungri. Bæði börn og fullorðið fól-k
á Vestr-írlandi líðr einatt svo mikinn
viðrværisbrest, að hvorki ið hreina loft,
né in heilnæma hafræna geta bót á
ráðið hor og hungri, sem er afleiðing
ins iðulega og langvarandi brests á
nægu viðrvœri.
Othello Mattíasar.
Eftir þjRÍK y\íagnösSon2.
riókmentafélagsdeildin i Reykjavik hef-
ir nú byrjað að gefa út leikrit Shak-
speres2. Ég gjöri mér það að minsta
kosti í hugarlund, þö ég ekki viti það
með vissu, því hér er kominn ú.t Ot-
hello; enda skyldi mig gleðja, að heyra
að félagið hefðist þetta fyrir ; þvi lofs-
vert verk væri það, að koma út á is-
1) Vestídandsfjórðungr írlands.
2) Oss virðist að vísu sem höf. ritdóms þessa
hefði mátt drepa meir, en gjört er, á kost-i þýðing-
arinnar og gefa dómi sínum nokkuð vægilegri blæ.
En sjálfsagt hefir oss þótt, að veita dómnum við-
töku, þvi að höf. þýðingarinnar htýtr að vera auð-
gelið að forðast aðra óins galla og þá, sem hér er
á bent, og það er skylda hans jafnt við þjóðina
sem við sjálfan sig að bletta eigi skáldheiðr sinn
með óvönduðum frágangi. Öðru eins skáldi og séra
Matthíásier maðrs skyldugf um það tvent: að segja
honum afdráttárl’áust1 tlíj ef hánn hann vandáf hrerk
sín miðr, en hann er maðr til; ög:' að gjöra
þettá á þánn hátt, að hann fihtíi sjálfr, að þáð' er
gjört eingöhgu 'af ást til bókmenta þjóðar vorrar
og með allri virðing fyrir hans miklu og~géðirgáfu.
3) Ég skrifá nafhið eins’ og sannað Verðr að
skáldið skrifaði þáð Sjálfr.