Þjóðólfur - 12.01.1900, Page 3

7
frumvarp. Mátti því'gangaaðjþví sem vísu, að það
yrði samþykkt strax. Þá er líka getið til, að stóri
bankinn sé stjóminni nú orðið meira áhuga-
mál að fá inn í land okkar með sínum 5 miljón-
um að stofnfé og það tefji fyrir staðfestingu henn-
ar eigin frv., en þá eru hér ýmsir, sem fara að renna
grun í, að eitthvað sé á bak við tjaldið. Ekki þarf
mjög mikla djúpskyggni til að sjá, að peningaþörf-
in er hér mikil, og því freistni til að taka þá að
láni, en minna um vissu fyrir greiðslu á því í
réttan gjalddaga. Hvert læru eignir bændanna
þá, ef ekki yrði staðið í skilum við þann »stóra«?
Pólitík er nú ekki minnst á svo teljandi sé.
Þó er ekki laust við, að undiralda sé hér nokk-
ur í henni; þeir hér, sem nokkuð alvarlega
fylgja heimastjórnarhugmyndinni, en ekki segja
sinn daginn hvað, eptir því sem hver vill heyra,
telja meðferð neðrideildar á frumvarpi Valtýs,
alveg eðlilega og sjálfsagða, eptir því sem áður
var búið að meðhöndla það á þingi, því álitið
er, að frumvarp efrideildar sé hin mesta apturför
frá því á þingi'97; þótti þó mörgum ekki oílangt
farið hjá henni þá — Ekki er laust við, að efa
bregði fyrir um það, hver verði til að halda
uppi merki Benedikts sál. Sveinssonar og bera
það fram í baráttunni jafn eindiegið og undir-
hyggjulaust og hann gerði fyrir heimastjórnar
kröfum Islendinga. — Til þess þarf valinn mann
og eptir honum ættu sem flest kjördæmi að leita.
Það var sagt hér á þingmálafundi af einum
af meðhaldsmönnum Skúla Thoroddsen (hann
átti hér marga þá) að hann yrði líklegastur *til
að bera merkið fram, og að þeim mönnum
væri þjóðinni skylt að hlynna o. fl. var þeim
manni til gildis talið. — Nú er þetta orðið allt
á annan veg, því síðan hann snerist í stjórnar-
skrármálinn, sem öllum er kunnugt, hefur traust
á honurn hér alveg horfið, og blað hans tapað
kaupendum — enda er þess von, því miður góðri
náttúru virðist það lýsa hjá manni, sem hefur kom-
izt á hrammana að skamma þá mest og frek-
ast út síðar, sem leituðust við að reisa þá upp
úr sorpinu og eyddu jafnvel fé til þess. —
Þingtíðindin eru nú öll komin á borðið til
okkar — eg skal reyna að gæta þess að fara sem
minnst út í þau. — Illa una menn hér sumum
bitlingum og eptirlaunum; t. d. það að veita
mönnum lausn frá embætti á bezta aldri (samt
er ekki að því að finna, þegar ástæður eru) og
veita þeim helmingi meiri eptirlaun, en um er
beðið, og er 1. þingmaöur okkar dálítið sekur
i því. Synjun styrksins til að bæta innsigling-
tina á Stokkseyrarhöfn, hefur vakið hér hina
mestu óánægju. Þingið er að burðast með
600 kr. styrk til að skoða leiðir og lendingar
hér syðra o. fl, Þarna er svo staðurinn, sem
einna helzt átti að byrja á. En þegar til fram-
kvæmdanna kom, varð endirinn þessi. I þessu
sem svo mjög mörgu öðru nú, sést festuleysi þings-
ins. Þess get eg, að ekki eigi þingmenn okkar
eða Rangæinga nema góðan hlut að þessu máli.
Að vísu má ef ti) vill, minnast með þakklæti á
þær 400 kr., sem þingið veitti til að laga vörina
í Þorlákshöfn. Samt er eg í efa um, að íjárveit-
ing þessi komi að liði, enda þó sýslusjóður leggi
til helming á móti, eða að nokkurt verulegt gagn
verði að þessu,jafn nauðsynlegt sem það annars
«r, því líklegt er að garður sá, sem hlaða þarf
sunnan við vörina, sem staðizt getur hafrót um
fleiri ár, muni kosta alt að 3,000 kr. Erfjárveit-
ing þessi að minní hyggju því langt of lítil. —
Samgöngumál eru nú óðum að komast í
gott horf hér. Vegurinn frá Ölfusárbrúnni að
Eyrarbakka og Stokkseyri var fullgerður í sumar
og er hann púkklagður og því vandaður og traust-
ur, en um miðkaflanner útlit fyrir að ofaníburð-
urinn verði blautur og laus, og það svo, að ef
það ekki lagast, verður nauðsynlegt að bera of-
an f hann, en ofaníburð að sækja 1 það upp fyr-
ir Ölfusá á brúnni, eða niður á sjávarbakka, og
væri ekki í það horfandi, þar sem nú er lagður
akvegur frá kaupstöðum sýslunnar alla leið til
Reykjavíkur. En er þess að geta viðvíkjandi
vegi þessum, að um syðri hluta Breiðumýrar
liggur hann um gljúpan jarðveg blautan, þurfti
því þar aðhafadjúpafráræsluskurði,ogsjálfurveg-
urinn velhækkaðurupp, en eptirþví semnú lítur út
fyrir virðist þessa ekki hafa verið nógsamlega gætt
og mun það sýna sig betur síðar. Einn vega-
gerðastjórinn kvað hafa verið að skoða flutn-
ingsbrautarstæði frá Flatholti að Húsatóptaholti;
komist sú braut á, og brú fáist á Sogið hjá Al-
viðru, tel eg samgöngum hér komið í gott og
viðunanlegt horf, og eg held, að sýslubúar þurfi
ekki að flytja sig héðan þess vegna.
Ameríkuferðir kváðu vera í huga 2 bænda
upp í sýslunni og máske einhverra lausamanna,
karla eða kvenna, sem vilja leita gæfunnar vestan
hafs; má vera að sumum takist að höndláhana
þar, en misjafnlega hefurþað reynzt; þessir virð-
ast trúa á, að þar vestra »spretti laukar og gali
gaukar, og hrútur fari úr reifi sínu«. Þessu var
áður trúað um hólmann okkar, og reynist enn
rétt, ef vilja okkar sjálfra vantar ekki í fram-
kvæmdum til nytsemdar. —
Ritað á Þorláksmessu 1899.
Þórir austmaður.
Úr SlcagafirBi 2. des.
[Tiðarfar — Pólitík — Vínfangasala — Prestaskólinn o. fl.].
Fréttirnar verða eins og vant er, helzt um veð-
uráttu og skuldabasl almennings, en af þessu er það
að segja, að tíðin þykir umhleypingasöm og skuld-
irnar eru hengjandi háar.
Um pólitík er ekkert talað, og eg ætla ekki að
tala um hana heldur. Ekki veit eg, og hef aldrei
vitað neitt um vilja manna hér í þeim sökum. Það
sem þingmennirnir stinga upp á á hinum svo nefndu
þingmálafundum, er æfinlega samþykkt af þeim fáu
hræðum, sem þar mæta. Skagfirðingar eru frið-
semdarmenn og vilja aldrei neitt uppistand gera.
Ætti að fara að rífast, þá þyrfti líka að fara að
hugsa, en það er erfitt, og von þó menn vilji kom-
ast hjá því. Það er því betra að þegja, og láta allt
ganga sinn'gamla gang.
Sagt er, að allir hinir smærri kaupmenn á Sauð -
árkrók ætli að hættaað selja vínföng, en að því er
hina stærstu snertir, þá hafa nýju lögin ekki meiri
áhrif á þá, en þótt skvett sé vatni á gæs. Þeir
kvað ætla að halda áfram að selja þessa nauð-
synjavöru. Ekki er gott að sjá, hvað þeim gengur
til þess, því að stóran gróða geta þeir ekki haft á
þeirri vöru, að frádregrtu leyfisgjaldi og tolli, og ó-
mögulegt er annað, en að þeim þyki menn nógu
sltuldugir, þótt brennivínsskuldir bætist ekki ofan á,
og nógu vesælir, þótt brennivínsbölið þjái menn
ekki líka.
Eg sá nýlega í einhverju blaðinu, að ekki var
nema einn í hvorri af yngri deildunum á presta-
skólanum. „Dýrir verða þeir landinu, prestlingarnir
þessir", sagði eg við sjálfan mig; og svo fór eg
að hugsa um það, hvernig á því gæti staðið, að
svona fáir skyldu vilja verða prestar. Því að mér
er eins varið og flestum öðrum, að mér ofbýður,
hvað prestunum er goldið. En þegar eg hugsa mig
betur um, sé eg að þetta er ekki ónáttúrlegt, því
að allir vilja lifa, en alltaf sézt það betur og betur,
að prestarnir geta það ekki. Svo langt, sem eg
þekki til, eru þeir, að örfáum undanteknum, hver
öðrum aumari og guðsvolaðri. Það hlýtur eitthvað
að vera bogið við hag þeirra, þvi að aldrei hefur
þeim verið brugðið um skort á mammonshyggju,
og eg ætla ekki heldur að gera það; þeir sýnast
reyna eptir mætti að bjarga sér. En það fylgir ó-
blessun þessari stétt, eins og Guðmundur Hölluson
sagði, og er ekki von að marga langi til að
lenda í slíku, sízt ■ þar sem flest reynist lífvæn-
legra en prestsstaðan. Margir bafa nú á seinni
tímum talið prestastéttina plágu á landinu, og ann-
að ekki. Nú geta þeir glaðst, því plágunni ætlar
að fara að létta af. Ólíklegt er, að prestaskólanum
verði Iengi haldið áfram með einn stúdent í hverri
I deild. Yrði að leggja hann niður, er það góður
skildingur, sem sparast, 12000 kr. á ári. Eptir
því, sem prestunum fækkar, hverfur svo uppbótin
til fátæku brauðanna, sem svo er kölluð, 9000 kr.
Svo þegar prestarnir eru frá, þá fer biskupinn á ept-
ir og margt og margt. Það er vissulega góður tími
í vændum.
Eg varð of langorður um þá geistlegu, og verð
því að hætta. Máske eg geti einhverntíma sent þér
línu aptur, gamli, góði og kæri Þjóðólfur minn.
Sjónleikar. Á sunnudagskvöldið var
lék „Leikfélagið" í fyrsta skipti leikritið „Ungu
hjónint' eptir Poul Nielsen, leikara við konunglega
leik húsið í Kaupmannahötn. Leikur þessi er fjörug-
ur og allskemmtilegur, enda fara flestir leikendurn-
ir vel með hlutverk sitt. Frú Stefanía leikur vel
ungu frúna með öllum dutlungum hennar. Þóer
vafasamt, hvort hin snöggu umskipti milli gráts og
gleði, eða hin snöggu umskipti á hýru og óblíðu
augnaráði, séu ekki of snögg, til þess að þau geti
verið eðlileg. I þessu liggur allmikil hætta fyrir
góða leikendur að verka um of á áhorfendurna
með snöggum andlitsbreytingum, er ekki standa
í fullu samræmi við sannreyndina í daglegu lífi.
En þess konar „taktik" er ávallt viss að hafa á-
hrif á áhorfendurna, og valda lófaklappi. Frú
Stefatiía hefur einmitt styrkleik sinn í þessum
snöggu breytingum tilfinninga og útlits, og ferst
það jafnan mjög vel, bara að hún gæti hófs í því,
og gangi ekki oflangt út fyrir eðlileg takmörk,
því að það getur algerlega truflað blekkinguna
(illusionen), sem hver leikandi verður að reyna,
að halda áhorfendunum 1. — Árni Eiríksson
leikur Dahl mjög liðlega. Þó mætti finna að
stöku atriðum í leik hans, en þau eru óveruleg.
Knudsen stórkaupm. (Kr. Ó. Þorgrímsson) og
Holm skrifstofustjóni (Jón Jónsson frá Ráðagerði)
eru báðir vel leiknir og fjörlega, en dálltið
skemmdi það, að leikandi fyrra hlutverksins
kunni ekki nógu vel, og svo var um fleiri leik-
endurna t. d. trú Knudsen (frú Sigríði Jónsdóttur),
sem annars er vel leikin, en Zeikriti þessu er
öllu svo háttað, að leikendurnir verða að kunna
hlutverk sín reiprennandi og fylgjast vel með,
því að leikurinn gengur hratt og fjörlega. En
þetta lagast auðvitao við frekari æfingu. Ungfrú
Gunnþórun leikur dável heyrnarlausu kerlinguna
og tekst að gera hana undur leiðinlega, eins og
hún sjálfsagt á að vera. Gerfi hennar 1 leiknura
er mjög gott. — Þóttleikur þessi sé í heild sinni
ekki sérlega efnismikill (kona, sem hleypur í
fólsku frá manni sínum og heim til hans aptur
samdægurs) þá koma þar til athugunar og um-
ræöu ýms mikils varðandi atriði, er almenna þýð-
ingu hafa, bæði úr heimilislífinu í þrengra skiln-
ingi og félagsllfi manna yfir höfuð,) svo að
leikur þessi er alls ekki ómerkur, sem nútíðar-
skuggsjá af lífinu, er að meira eða minna leyti
getur átt alstaðar við, þótt leikurinn sé aðallega
miðaður við Kaupmannahöfn og lífið þar, og ef
til vill að nokkru leyti byggður á eigin reynslu
höfundarins, er kvæntur var hinni nafntoguðu
fríðleikskonu, frú Emmu Nielsen (við konung-
lega leikhúsið) er skildi við hann og giptist öðrum
manni (F. Thomsen lieutenant) en sögð nú aptur
skilin við hann. — Það má búast við, að leikur
þessi verði vel sóttur, því að hann á það að mörgu
leyti skilið, bæði að því er efni hans snertir, og
meðferð leikendanna á því.
Eintal Ísafoldap-Bjarnar við sjálfan
sig hefur sjaldan birzt á prenti nú upp á síðkastið.
Menn hugðu, að hann væri alveg hættur þeim ó-
vanda karlinn, að skripta sjálfum sér í Isafold, og
leggja sínar leyndustu hugsanir og lýsingar á blaði
sínu opnar fyrir almenning. Hann þarf ekki að
skripta, hvernig hann og blað hans er, því að allur
almenningur veit það svo ofurvel án þess. Sjálfslýs-
ing hars á ísafold í síðasta blaði var hreinn óþarfi,
og heimurinn hefði ekki farið svo mikils á mis, þótt
karltetrið hefði látið þá vizku sína óprentaða. Björn