Þjóðólfur - 20.02.1903, Síða 1

55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 20. febrúar 1903.
M 8.
Mu&éa,di Jf(aAýaAé/rv
Ræktun landsins
Eptir Jón Jónntansson.
V.
, (Síðasti kafli).
Sú skoðun virðist, sem betur fer, vera
farin að ryðja sér talsvert til rúms, að
viðleitni vor eigi sem mest að stefna að
því að búa að mestu eða öllu á ræktuðu
landi. Það kemur meir og meir í ljós, að
heyskapurinn á óræktuðum, rýrum útengj-
um borgar sig illa með svo dýrum vinnu-
krapti, sem vér nú verðum að nota, og
reynslan er þannig farin að færa mönn-
um heim sanninn um það, að vér eigum
að kappkosta að koma því ræktaða landi,
sem vér þegar höfum, í sem bezta rækt,
og svo jafnframt reyna að auka ræktaða
landið sem mest, með það markmið fyr-
ir augum að þurfa ekki að lokum að nota
annað land til heyskapar en tún og vatns-
veitingaengi, en geta haft allan óræktað-
an úthaga eingöngu fyrir beitarlönd. Svo
gagngerð breyting frá því, sem nú á sér
stað hlýtur að vísa að eiga afarlangtíland,
en því fyr, sem lagt er út á þessa braut,
því fyr verður líka takmarkinu náð, og
sá sem á langa leið fyrir höndum verður
að leggja af stað í tíma. Að oss miði
greiðar áfram með því að breyta til og
taka upp sáningaraðferðina í stað þak-
sléttunar efast eg ekki um, en sú aðferð
þarf, eins og eg hef áður tekið fram, fyrst
af hálfu hins opinbera að leggjast undir
dóm reynslunnar, áður en það getur kom-
ið til greina að almenningur geti notað
hana. Eg hef margsinnis áður tekið fram
þá kosti, sem mér virðist sú aðferð hafa
framyfir þá gömlu og skal ekki endur-
taka það hér að þessu sinni, en eg skal
taka það fram, að þó að sléttun með
tyrfingu hafi hjá einum og öðrum getað
borgað sig vel, þá er þar með ekki sann-
að, að sáningaraðferðin gæti ekki borgað
sig enn betur. Eg hef aldrei sagt, að
túnasléttur með gömlu aðferðinni yæri
einskis virði. Þær geta vel borgað sig
eingöngu með vinnusparnaði við heyskap
og ávinnslu, og við það að slétturnar hafa
betur not af áburðinum en þýfið, en hins
vegar hef eg haldið fram, að þessi aðferð
bætti lítið jarðveginn að öðru leyti, og
hefði í för með sér mikla áburðareyðslu
og ýmsa fleiri galla, sem ekki koma til
greina með hinni nýju aðferð.
Hvað viðvíkur uppástungum mínum um
ræktun á íslenzku grasfræi skal eg taka
það fram, að það er líklegt að þó (sem
eg tel sjálfsagt) tilraunir með það komist
á verður það í fyrstu allmiklum erviðleik
um bundið og allkostnaðarsamt, og gæti
því t fyrstu orðið alldýrt, en þar sem til-
raunirnar væru studdar af því opinbera
ætti þó að mega selja fræið ódýrara en
ella, því eg geri ekki ráð fyrir, að þingið
veitti fé til þess, sem gróðafyrirtækis
beinlínis, og eg hygg hinsvegar, að ekki
mundi líða svo ýkjamörg ár þangað til
fá mætti talsverðar birgðir af innlendu
fræi. Eg hef áður haldið þvf fram, að
vér gætum fengið gras af útlendu fræi, ef
rétt væri að öllu farið og eg álít því
sjálfsagt að það yrði ýtarlega reynt þar
sem áðurnefndar grasræktartilraunir væru
gerðar, ogef sú reynsla,sem þar með feng-
ist sýndi að það gæti heppnazt væri ekk-
ert þvf til fyrirstöðu að nota það fyrst
um sinn á meðan ræktun á innlendu fræi
er að komast í lag. Allar slíkar tilraun-
ir taka langan tíma, þvt samanburð á
margra ára reynslu þarf til þess, að fá
áreiðanleg úrslit. Eg tek þetta fram hér
því til sönnunar, hve nauðsynlegt er að
byrja einmitt sem allra fyrst á slíkum til-
raunum, því hafi, sem eg verð að álíta—
fastheldni við gamlan vana, og blind ó-
beit á nýbreytni bakað oss stórtjón að
því er jarðræktina snertir, þá er það aug-
ljóst, að nauðsynlegt er að byrja sem
fyrst að búa sig undir að geta brotið þessa
hlekki gamals vana.
En enda þótt bíða þurfi nokkur ár ept-
ir fullnægjandi reynslu fyrir því, hvort ták-
ast má að fá grasrækt með sáningu, svo
bændur þessvegna ekki geti byrjað á að
brjóta upp land án ofanristu, má óhætt
fullyrða, að það er áhættulaust fyrir þá,
sem hafa afurðalitla myldna óræktarmóa
í kringum tún sín, að láta plægja þá upp
með grasrótinni, og nota svo þau svæði
fyrst fyrir hafra, 0g slðan fyrir fóðurrófur
(»Turnips«) um nokkur ár eða fyrir þetta
tvent á víxl, þvl það er ekki rninnsti efi
á, að þetta hvorttveggja getur þrifizt vtð-
ast hér á landi og gefið góðan arð, ef
rétt er að farið; ef menn vildu svo slðar
láta þessa bletti grasgróa myndi það mega
vel takast án sáningar, ef vel er borið á
af hentugum áburði, og ennfremur ef bor-
ið er 1 það heysalli og annar heyúrgang-
ur. Þetta mætti reyna meðan verið er að
blða eptir betra. Ræktun á rófum til fóð-
urs myndi hafa afarmikla þýðingu, ef allt
væri í lagi, sumir munu ef til vill óttast
það að sumarhirðing, einkum uppræting
á arfa og öðru illgresi verði svo kostnað-
söm, að það verði þessvegna frágangssök
að fást við það. En eg hygg að svo þurfi
ekki að vera. Fyrst og fremst af því að
hægt er að fá hentug en tiltölulega ó-
dýr verkfæri til þeirrar vinnu bæði fyrir
hest og handafl, sem flýta vinnunni svo
mikið, að hún verður ekki tilfinnanleg, og
svo hinsvegar er ekki hætt við mjög mikl-
um arfa (sem hér er helzta illgresið) í ný-
brotnu landi. Allir þeirbændur, sero hafa
hentugt land til slíkrar ræktunar, ættu,
ef þeir ættu kost á að fá þetta land plægt,
hiklaust að byrja á að rækta rófur til fóð-
urs, reynslan mun sýna, að það borgar sig;
þó ber þess að gæta að áhrif rófnanna
til þess að auka mjólk koma ekki veru-
lega í ljós, nema mikið sé gefið af þeim.
Þetta tvennt er áhættulaust fyrir menn
að reyna, og vonandi er að eitthvað verði
bráðlega gert f þá átt að reyna að fá á-
reiðanlega reynslu, að því er grasrækt með
sáningu snertir. Og það er örugg von
mín, áð sú reynsla sýni að vér eigum að
breyta til, eigum að taka upp sáningar-
aðferðina, og þegar hún nær útbreiðslu
hætti land vort smátt og smátt að vera
nær því óræktaður hólmi. — Það er sorg-
legt en satt að enn þann dag í dag má
með réttu heimfæra um jarðræktarástand
vort þetta, sem sagt var fyrir meir en
ioo árum síðan:
»Liggja síðan ósánar
ekrur mfnar
fyllir megin lands
mosaþýfi
þykist gildur sá,
er getur fóðrað
hálfu belju
á hundraðs landi«.
Amtmaðurinn í ,NorðurI.‘
Það er undarlegt, að fáir skuli hafa
orðið til þess, að athuga ritsmíðar Páls
Briem’s. Þær eru þó að mörgu leyti
athugaverðar, ekki sízt hin síðustu
misseri, og einkum þó margt það,
sem hann hefur ritað um stjórnarbar-
áttuna í »Norðurlandi«, síðan það blað
varð til. — Hér virðist maðurinn hafa
færst úr eðlilegum ritham, síðan hann
blandaði blóði sínu við valtýsku pre-
látana, og stóð þó fulltæpt áður.
í 13. bl. »Norðurl.« 20. f. m., flóir
þó fyrst rækilega út úr nóanum amt-
mannsins. Sú grein nefnist »Póli-
tisk stigamennska eða drengileg bar-
átta«, og er full af ýmislegum lok-
leysum, hugsanvillum og fjarstæðum.
Auk þessa eru sumar þær kenningar,
sem hún flytur, í fullu ósamræmi við
það, sem höf. hefur sjálfur »kennt« áð-
ur og lagt mikla áherzlu á.
Textinn er friðarguðspjall þeirra
Akureyringa nú í haust, en útlegging-
in eínhver hin æsilegasta pólitisk
grein, sem sést hefur í vetur.
Hann veitist sérstaklega að nafn-
lausum greinarhöfundum ; telur þá póli-
tiska stigamenn, og segir þá »ekki
eiga hæli lengur í heiðvirðurn blöðum
í útlöndum*.
Eg er hissa á því, hvað amtmað-
urinn fer æsilegum orðum um þetta.
Hann veit þó líklega, að ekki er sama
hvernig á stendur, þegar menn skrifa
nafnlaust, og ennfremur það, að opt
getur verið mjög heppilegt, að menn
viti ekki um höfunda að ýmsum grein-
um; amtmaðurinn mun ekki neita því,
að líta eigi á málefni en ekki menn.
Þegar því meta skal til sanns gildi
þess, sem skrifað er, þá er miklu
meiri trygging fyrir því, að almenn-
ingur dæmi óhlutdrægt, þegar hann
þekkir ekki höfundana, og persónuleg
óvild eða velvild kemst ekki að. —
Opt er það og, að menn geta bakað
sér óvild og ofsóknir með því að vekja
máls á ýmsu því, sem opinberlega
þarf þó að hreyfa, og þá er með
öllu rétt, að menn dylji nafn sitt, enda
eru ritstjórar blaðanna ávallt til ábyrgð-
ar, ef um slíkt er að ræða. Páll
Briem hefur sjálfur haldið því fram, að
kosningar ættu að vera leynilegar, svo
að menn gætu verið óháðir með at-
kvæði sín og verði ekki fyrir ofsókn-
um. Hér virðist mér ekki sem bezt
samræmi f skoðunum amtmannsins.
Hvað virðist öðrum? En að amtmað-
ur skuli dirfast að bera það á borft
fyrir lesendur »Norðurlands«, að nafn-
leysingjarnir eigi ekki lengur hæli í
heiðvirðum blöðum útlendum. Væri
þetta satt, þá væri víst ekkert heið-
virt blað- til, t. d. í Khöfn; eg hef
séð flest blöð þaðan, og þau flytja
óll nafnlausar greinar, og þær margar.
Annað mál er það, að sumir setja
stundum undir blaðagreinar nófns sem
þeir eiga ekkert með að nota, einung-
is til blekkingar. Það er rangt, og
getur orðið sérstaklega skaðlegt, þeg-
ar ræða er um málefni, sem einhverja
sérþekking þarf til þess að geta krufið
til mergjar, eða með öðrum orðum er
ekki almennings meðfæri um að dæma,
því þa reiða menn sig á ltófundana,
svo framarlega sem allt er með felldu.
Þegar t. d. maður, sem ekki hefur lög-
fræðiþekking fremur en sauður semur
lögfræðislega ritgerð, og setur „Corpus
juris“ undir hana, þá er það öldungis
eins rangt, eins og ef maður seldi
blóðmarinn tröllafisk frá Garðarsfélag-
inu, en setti »Bildahlsk klipfisk« með
stórum stöfum á umbúðirnar. Slik
dœmi hefði amtmaður átt að vita, en
hella ekki reiði sinni jafnt yfir réttláta
og rangláta.
Annars hafa öll íslenzk blöð flutt
nafnlausar greinar, og flytja enn í dag.
Málgagnamtmannsins sjálfs, »Norðurl.«
hefur t. d. flutt nafnlausan ósanninda-
þvætting, bæði um mig og aðra, og
hefði amtmaður átt að hafa hreint fyr-
ir sínuni dyrum, áður en hann tæki
að sletta til annara fyrir þetta. Raun-
ar sýnist mér, að amtmanni ætti að
þykja vænt um þá, sem rita nafnlaust,
þvi sjálfsagt hefur honum verið ærin
svölun í því, að uppnefna þá með
hinu smánandi nafni: »stigamenn«, en
það mundi hann ekki þora að gera
ákveðnum mönnum, þótt hann langaði
til. Annars á það ekki illa við, að
amtmaður beri menn brigslum og upp-
nefnum í þessari »drengilegu« friðar-
grein, þegar hann er nýbúinn að tala
um, hve ósæmilegt sé af pólitisku
flokkunum að uppnefna hvor annan.
»Sjáið manninn«, sem er hafinn yfir
flokkana. Það er stundum hægra að
kenna heilræðin er. halda þau. Eg
man nú reyndar ekki eptir sérlega
smánandi uppnefnum, sem flokkarnir
hafa nefnt hvor annan nýlega, nema
ef telja skyldi það, að »Þjóðviljinn«
er nú fyrir skömmu tekinn að kalla
heimastjórnarflokkinn » Estrupsliðið «.
Raunar er þetta nafn svo flónslegt, að
það tekur engu tali, en tilgangurinn er
auðsær og mjög »friðsamlegur(l)«, að
kenna andstæðinga sína við þann
mann, sem verst er þokkaður af öll-
um frjálslyndum mönnum í sínu landi,
og sem landar hans kalla almennt
»Grundlovsbryderen«, svo virðulegt
nafn, sem það er. — En gott er það,
að af þessu má vel sjá, hver hugur fylgir
því máli »Þjóðv.«, að hann »telji sér
Ijúft verk og vandalítið«, að verða við
áskorun Akureyrarfundarins, svo amt-
maður varð fullfljótur til þess að hrósa