Þjóðólfur - 08.01.1904, Blaðsíða 2

6
»fold« sporað, gamli Brúnn og til lítils
hef eg nú barið fótastokkinn síðan á
fyrstu Valtýsmessu 6. nóv. 1895. Mátti
eg það raunar vita, að lítill farargreiði
yrði rnér að slíkum reiðskjóta, enda mun
nú skilja með okkur um sinn. Ætla eg
að reyna að setjast á bák Bessastaða-
Sóta, er eg aptur geri næstu tilraun til
að komast upp á Ráðherratind. Hygg
eg þá að tennurnar í Sóta og aptur-
lappirnar verði mér hjálparvættir 1 allri
raun«. Að svo mæltu labbaði Valtýr
með »Mann og konu« undir hendinni á
háskólafyrirlestur, og þuldi þar upp sög-
una af Grími meðhjálpara tyrir sjálfum
sér einum sem áheyranda. En um Valtýs-
Brún vita menn ekkert framar, hvort
nokkur varð til að draga hann úr gryfj-
unni eða ekki,
Um sama leyti og Valtýr gekk af
Brún heyrðist hvellur mikill. Hafði
Vindur verið skotinn til dauðs undir
amtmanni, og vissu menn óljóst, hver
gert hafði. En ætlað var, að einhverjir
vinir amtmanns hefðu gert það, því að
Vindur var orðinn svo baldinn og ólmur,
að bersýnilegur Kfsháski var að því fyrir
amtmann að sitja lengur á baki honum.
Hörmuðu samt margir forlög hans á jafn
ungum aldri, og þótti hart, að amtmaður
þyrfti að fara fótgangandi suður til
Reykjavíkur.
Sjást nú engin merki amtmanns Vinds
framar, nema skeifnaförin og götin eptir
skaflana í »Norðurlandi«, og munu þau
sjást meðan nokkur tætla er til af blað-
inu í bókasöfnum.
En nú víkur sögunni í aðra átt. Kram-
ari nokkur á Isafirði þóttist þar mestur
maður og sá ofsjónum yfir því, ef ein-
hverjum aflaðist fé á heiðarlegan hátt.
Sjálfur hafði hann nurlað saman allmiklu
með ýmsu móti. Barst hann allrnjög á
og gekk í pels á vetrum. Sögðu gárung-
arnir, að þar gengi hann í reifinu af kaup-
félagi þeirra Isfirðinganna. En þeir vildu
engan annan láta rýja sig nema kramar-
ann. SIó hann auðvitað ekki hendinni á
móti þvf trúnaðarstarfi, og gekk svo lengi,
að skinnið var heilt, en síðasta vorið stóð
félagið svo skíriandi bert eptir fingraför
feramarans, að það króknaði í vorkuldan-
um, og var það jarðsungið yfirsöngslaust.
Þá keypti kramarinn höfuðból á Suð-
urlandi og lét hýsa þar stórmannlega, en
lét skuldahnappheldurnar allar eptir vestra,
merktar sínu marki, því að hann þurfti
síðar á þeim að halda. Eru hnappheldur
þær nú sjáanlegar á fótum fjölda manna
við Isafjarðardjúp, og hyggja menn, að
þeir muni ekki Iosna úr þeim fyr en á
dómsdegi, því að þá muni verða íljósleitt,
það sem í myrkrunum er huíið, og reikn-
ingarnir fyrst verða endurskoðaðir. Kram-
arann hafðí lengi langað til að spila »rullu«
í pólitíkinni, og hugði sig eins færan til
þess eins og að vega rullupund eða mygl-
aðar gráffkjur í sölubúðinni. Var hann
orðinn svo sannfærður um hina pólitisku
köllun sína, að hann hugði stóryrði ein
og uppþembing nægja til þess, að hreykja
sér' í hinn hæsta sess. Fylitist þá kram-
arasál hans oflæti miklu og belgdist öll
upp, svo að gárungarnir fóru að skelli-
Wæja. En þá kom það allt í einu eins
og þruma úr heiðríku lopti, að stækasti
mótstöðumaður kramarans væri ákveðinn
stjórnandi landsins. Þá varð niðmyrkur
í sálu kramarans og hafðiþóverið skugg-
sýnt þar áður. Hugðu þeir, sem nærstadd-
ir voru, að hann mundi þá og þegar taka
andvörpin, og voru farnir að óska honum
góðrar heimkomu. En hann hafði það af.
Og nú er hann farinn að syngja í gamla
tóninum, sem margir þekkja. En fremur
þykir sá söngur ámátlegur, því að mað-
urinn hefur aldrei fagurrómaður verið.
JEn sú er bótin, að enginn tekur mark á
nöldri mannsins. Menn vita, að tillögur
hans í landsmálum stjórnast varla af öðru
en persónulegri .'óvild ogeigingirnii Þess-
vegna hefur mér alltaf fundizt pólitiski
vaðallinn í manni þessum svo sorglega
hlægilegur, ef svo mætti að orði komast.
Það er sorglegt, að sjá fullþioskaðan mann
nota hæfileika sína stöðugt til að þjóna
sinni eigin lund, til aðsvala sér persónu-
lega á andstæðingum sínum með illkvitni
og ósönnum áburði, og láta það ganga
fyrir öllu öðru, en virða heill lands og
lýðs að vettugi. Og það er hlægilegt, að
sjá sömu persónuna vera stöðugt að tönnl-
ast á því, að það sé hún, sem vilji land-
inu svo einstaklega vel, unni frelsinu svo
heitt, persóna, sem hefur sýnt það, áð
hún hefur verið frömuður hins ramasta
ófrelsis og eigin hagsmuna, þar sem hún
hetur þorað eða getað koroið því við.
Það er þetta, sem er bæði sorglegt og
hlægilegt. Og sorglegast af öllu er þó,
að fjöldr manna skuli vera svo pólitiskt
óþroskaðir, að láta blekkjast af frelsis- og
mannúðarglamri slíkra pilta. Fyr má nú
vera skammsýni og skortur á dómgreind.
Fyrrum meðan maðurinn var ekki fullséður
og varð fyrir óþarfa hnjaski af hálfu yfir-
manna sinna, var mönnum nokkur vork-
unn, þótt menn blekktust á honum. Þú
varst einn í þeirra tölu Þjóðólfur sæll, sem
þá studdu hann drengilegast, en hverju
hefúr hann launað þér ? Eins og hann
var maðurinn til, náttúrlega, eins og hans
var von og vísa eptir upplagi og mann-
gildi. Þessvegna hefur hann í mínum
augum og allra sanngjarnra manna fyrir
löngu fyrirgert öllum velvildarþokka eða
meðaumkvun, er menn áður kunna að
hafa borið til hans, meðan hann bar sig
sem aumlegast og þóttist mest hrjáður.
Þá met eg þá amtmanninn á Vind sál-
uga og Valtý á Brún sínum raiklu meira,
því að þeir hafa þó á sinn hátt orðið eins-
konar píslarvottar sinna eigin skoðana, en
kramarinn gerðí sig einu sinni sjálfur að
píslarvott, lét borga sér stórfé úr landsjóði,
er hann stakk í sinn eigin vasa, og hefur
»lifað hátt« á því »píslarvætti« slðan. En
þetta er allt svo löngu liðið og leiðinlegt
á að minnast, að eg vil helzt ekkert um
það hugsa.
Eg heyri sagt, að nýi bankinn sé nú
um það leyti að komast á laggirnar hjá
ykkur, og verður þar víst handagangur 1
öskjunni. Sumir halda, að þeir fái fullar
hendur fjár úr banka þessum, og að hann
muni ausa gullinu óspart yfir landið. Verð-
ur þá gaman að lifa fyrir alla skulduga
menn og peningalitla. En er það satt,
sem eg hef heyrt sagt, að gömlu Valtý-
ingarnir séu farnir að fljúgast á út úr
bankanum, bíta hver í bakið á öðrum
og reyna að bíta hvern annan af stalli
við bankajötuna? Þeir halda líklega, að
þeir fái ekki allir mikið til að moða úr,
og er það sennilegt, því að margir eru
munnarnir, og margir munu þykjast eiga
heimtingu á launum. Það er gömul og
ný saga, að silfur og gull er sáttaspillir,
Og að enginn er annars bróðir 1 leik 1
baráttunni um hinn »þétta leir«. Enleið-
inlega lítur það út, er pólitisk barátta snýst
mest um eigin hagsmuni, og gengur öll
út á það, að skara eld að sinni köku.
Eg fyrirlít sllka baráttu, og mér geturorð-
ið svo gramt í geði, að eg get tætt í
sundur ögn fyrir ögn blaðsnepla þá, sem
ekki berjast fyrir öðru en þessu göfuga(!)
markmiði. Að geta veitt sem mest upp
úr pottinum, þegar farið er að skammta,
það er hin eina og æzta hugsjón margra
hinna háværustu þjóðfrelsisglamrara vorra.
Það er hræsnin og yfirdrepskapurinn, sem
gengur eins og rauðurþráður gegnum flest
sem talað er og ritað á þessurn tímum.
Vér eigum svo örfáa sanna, óeigingjarna
þjóðarvini, sem láta sér mest annt um
velferð lands og lýðs, en hugsa minna
uip eigin hagsmuni. Mér finnst, að slíkir
menn hafi áðtir Verið miklu fleiri. — Eg
hafði hugsað jfinér, að minrtast dáKtið frek-
ar á hitt og þetta, er mér þykir öfugt
ganga í þjóðlífi voru á yfirstandandi tíð,
en ætla að geyma það þangað til sfðar,
að eg finn hvöt hjá mér, að senda þér
aptur línu, Þjóðólfur minn, sem eg virði
að fornu og nýju fyrir einurð, drenglyndi
og staðfestu í þjóðfrelsisbaráttu vorri.
För um Dala- og Strandasýslur
haustið 1 903.
Eptir F. Z.
II.
Steingrímsfjörður
skerst inn í landið fyrir sunnan Víkur-
sveitina. Að honum liggja 3 sveitir, og
er hver sveit hreppur út af fyrir sig. Inn
í nesið milli SteingrímsfjarðarogReykjar-
fjarðar liggja nokkrir firðir og víkur. Eg
ætlaði mér að fara þangað, og vera við
messu hjá séra Hans, en það varð eigi,
vegna þess að presturinn fór ekkiúteptir
að messa. Annars skal eg geta þess, að
kirkjurækni virtist mér vera æði dauf.
Þannig kom eg á einn stað í leiðinni og
ætlaði að vera við messu, veður var hið
bezta, glaða sólskin og blæjalogn, en eng-
inn kom til kirkjunnar nema presturinn.
Svo var optar, og aldrei var eg við messu
á leiðinni, þótti mér það leitt.
Neðan til við Steingrfmsfjörðinn er sveit
sú, er Selströnd heitir; eg kom ekki þang-
að, en eptir útlitinu að sjá yfir fjörðinn,
er það gott land, en fremur leiðinlegt,
einsett bæjaröð, og fremur langt á milli
bæja. Búskapur er þar víst góður, að
minnsta kosti eru þar margir góðir bænd-
ur, t. d. Ingimundur Guðmundsson að
Hellu, Eymundur Guðbrandsson í Bæ og
Guðjón alpm. að Kleifum. Einn bóndi
þar, Eymundur í Bæ, hefur tóurækt, svo
hefur og Guðmundur bóndi í Ófeigsfirði,
annars mun það fremur fátltt hér á landi.
I Ameríku er talsvert af slíkri rækt, og
sumstaðar þar eru ræktaðir kettir. Slík
rækt gæti auðvitað margborgað sig einnig
hér á landi. Eymundur hagar því þann-
ig, að hann kaupir yrðlingana á vorin,
og setur þá síðan fram í stóra eyju —
Grímsey — er liggur í kjaptinum á Stein-
grímsfirði, um veturinn drepur hann þá,
og selur skinnin. Fyrir skinnið af vel
mórauðri tóu mun hann fá 25—40 kr.,
eptir því verði sem þá er, svo og stærð
og gæðum skinnsins. Fæðið handa tó-
unni er ódýrt, bæði drepur hún fugla
handa sér, og svo etur hún allskonar af-
gang, t. d. selarusl, afgang af fiski o. fl.
Það er náttúrlega talsverður skaði, að
verða að drepa þær allar uro veturinn,
væri mikið betra, ef hægt væri að láta
eitthvað af þeim lifa til undaneldis, en
það er ekki hægt þar sökum íssins, er
getur komið þá og þegar. En í eyjum,
þar sem engin hafís- né lagíshætta er, ætti
að vera mikill ágóði að tóurækt, eða
þá einhverri annari dýrategund, þar sem
hægt er að selja skinnin með góðu verði.
I sambandi við tóurækt ætti t. d. að mega
hafa kattarækt; mætti selja skinnið af
köttunum, en kjötið af þeim væri afbragðs-
fæði handa tóunum. Með tímanum spekj-
ast tóurnar, og koma á móti þeim er
færir þeim matinn.
Upp fráSteingrímsfjarðarbotninum liggja
tveir dalir, Selárdalur og Staðardalur, liggja
þeir báðir nær því allir undir Staðar-
prestakall. Dalir þessir, ásamt innrihluta
suðurstrandarinnar við Steingrímsfjörð,
mynda Staðarsveit eða Hrófbergshrepp.
Selárdalurinn er fremur þröngur dalur,
og óálitlegur ásýndum. í honum eru að
eins þrír bæir, og einn þeirra tilheyrir
Selströndinni. Eptir dalnum rennur á, er
Selá heitir, mun hún vera eitthvert stærsta
vatnsfallið á Véstfjörðum. Ur þessum
dal leggur maður upp á Trékyllisheiði,
þegar farið er norður í Víkursveit. Skammt
fyrir framan veginn — um klukkutlma
reið — er mjög fagur gulvíðisskógtir, ætti
hver sá, er fer þar um, að ómaka sig og
skoða skóginn. Skógurinn nær yfir all-
stórt svæði, og er mikill Kfsþróttur f hon-
um. Má alstaðar sjá nýjan og ungan
vlði, sem er að vaxa tipp. Þar sem skóg-
urinn er hæstur, er hann meir en hæð
mín, þ. e. a. s. um 3 ál., og vex vfðirinn
þó ekki beint upp. Eins og allir aðrir
skógar, þá er skógur þessi lægstur næst
bæjunum. Fyr meir hafði verið bær þar
fram í dalnum, en nú er hann lagður í
eyði; einmitt á móti þar sem bærinn hef-
ur staðið, er skógurinn lágur, en hærri
bæði fyrir framan og utan, þegar lengra
dregur frá. Skóg þennan virðist mér
vera nauðsynlegt að friða. Eg hef séð
birkiskógana hér, en miklum inun þykir
mér gulvíðisskógurinn fallegri. Meðan
séra Hans ræður yfir honum, mun hon-
um vegna vel, því séra Hans er skógar-
vinur mikill, og mun gera sitt til að
hann verði ekki eyðilagður.
Staðardalurinn er breiður og dalslegur.
Þar skil eg ekki annað en að mætti bæta
engjar talsvert, með þvf að taka upp
Staðará og hleypa yfir eyrarnar. Séra
Hans sagði mér að það mundi þó all-
erfitt.
I þessum hrepp, sunnan við fjörðinn
og talsvert fyrir utan fjarðarbotninn er
kaupstaðurinn Hólmavík, þar eru tvær
verslanir, læknir og eitthvað einn þurra-
búðarmaður. Kaupstaðurinn er því ekki
ýkja stór ennþá. Eg kom optaðHólma-
vík, og hafði þar hinar beztu viðtökur
sem annarsstaðar á leið minni. Sfðan
verzlunin kom þangað, var mér sagt að
sveitamönnum þar í kring hefði stórfarið
fram, eigi veit eg um það, en víst erum
það, að margir góðir bændur eru við
Steingrímsfjörð, og víða vel hýst. Þannig
skal eg geta Finns Jónssonar á Kálfanesi
og Magnúsar Halldórssonar í Skeljavík,
Magnúsar hreppstj. Magnússonar á Hróf-
bergi, Þórarins Hallvarðssonar á Ósi og
Ingimundar á Hellu. A öllum þessum
bæjum eru timburhús.
Á Hólmavlk er, eins og lög gera ráð
fyrir, póstafgreiðsla, en betri mætti hún
vera. Fyrir framan búðarborðið liggja
blöð í hrúgum, bæði að því eg held í pokum
og kössum. Mest eru það Ameríkublöð,
en þó sá eg þar ýms önnur blöð, t. d.
Gjallarhorn og Fjallkonu norður í Árnes-
hrepp, Þjóðólf í Fellshr. og ísafold f Bæj-
arhr. Slík afgreiðsla er jítt fyrirgefanleg.
Eitt eintak af Ameríkublaði lá þar meðal
annara, það átti að fara vestur í Isa-
fjarðarsýslu. Eg skoðaði þó minnst af
því er var þar. Þetta er náttúrlega bæði
að kenna afgreiðslunni, og svo bændum
þar í kring að nokkru. Þó er ekki svo
gaman fyrir þá að eiga við það. Séra
Hans sagði mér, að hann hefði verið þar
fyrir tveim dögum og spurt að blöðum.
Þau voru engin. Þó sá eg þar blöð til
hans. Má geta þess að engin blöð komu
þessa daga. Afgreiðslan þarfnauðsynlega
að batna. Þeir er senda blöðin, eiga
heimting á því, að þeim sé komið í næstu
bréthirðing við þann, er þau eru send
til, en ekki látin liggja einhversstaðar og
einhversstaðar. Og þótt bændurnir þar í
kring skipti sér ekkert af því, þá eru Kka
aðrir er vilja fá þau, og það sem íyrst.
Einhver svarar því, að það geri ekkert til,
þetta séu mest Lögberg og Heimskringla.
En eg vi) að eins minna þá herra á það,
að þau blöð eiga jafna heimting á því
og önnur blöð, því það hefur verið greitt
fullt burðargjald fyrir þau. Ef þeir, sem