Þjóðólfur - 26.02.1904, Side 1

56. árg.
Reykjavík, föstudaginn 26. febrúar 19 04.
JB 9.
+
Björn Jensson
lcennari við lærða skólann andaðist hér
í bænum eptir fárra daga hgu ( lungna-
bólgu að kveldi 19. þ. m. á 52. aldurs-
ári, fæddur hér í Reykjavík 19. júnl 1852.
Voru foreldrar hans Jens rektor Sigurðs-
son (*j* i872)ogÓlöf (-j- 1874) Björnsdótt-
ir yfirkennara Gunnlaugssonar. Björn heit.
Jensson útskrifaðist úr skóla 1873 með i.
einkunn, sigldi samsumars til háskólans
og tók heimspekispróf árið eptir með á-
gætiseinkunn, stundaði nám á fjöllista-
skólanum og tók þar fyrri hluta burtfar-
arprófs 1878. 1883 var hann settur kenn-
ari við lærða skólann, en fékk veitingu
fyrir embættinu 1884. Var stærðfræði
aðalkennslugrein hans. Hann hafði á
hendi aðalumsjónina við skólann frá 1891
—1902, að hann flutti heimili sitt úrskóla-
húsinu. Hann kvæntist 1886 Henriettu
Louise Svendsen, danskri í föðurætt, en
móðir hennar er Ágústa Snorradóttir prests
frá Desjarmýri (-j- 1844) Sæmundssonar,
systir Lárusar kaupmanns á Isafirði. Þau
Björn heit. og kona hans áttu saman 7
börn, er öll lifa.
Björn Jensson var gæddur mjög góðum
gáfum og ágætum kennarahæfileikum.
Hann gekk ríkt eptir því, að lærisveinar
hans lærðu vel það, sem þeir áttu að
læra og skildu það, og tókst honum opt
furðanlega, að vekja áhuga hinna tornæm-
ari pilta á stærðfræðisnáminu, svo að þeir
að lokum lögðu mikla rækt við þágrein,
enda skorti þá ekki uppörfun og viður-
kenningtt frá kennarans hendi, hvenær
sem hann varð var við alvarlega viðleitni
og áhuga piltanna til að taka sér fram.
Var því og svo háttað, að segja mátti,
að hver lærisveina B. J. vildi keppast við
að gera honum til hæfis og ávinna sér
hylli hans, enda var það hverjum góðum
dreng auðvelt, því að Björn var sjálfur
drengur hinn bezti, tryggur og raungóður.
Hann vai mikill alvörumaður, reglusam-
ur og stjórnsamur með afbrigðum, að því
er allan aga snerti, og fór þó hægt, það
var eins og hann kæmi öllu sínu fram
orðalaust og fyrirhafnarlaust. Ávann hann
sér bæði ást og virðingu lærisveina sinna,
eins og annara, sem komust í nokkur nán-
ari kynni við hann, svo að þeir virtu hann
mest, er þekktu hann bezt. Hann var
fretnur fálátur að eðlisfari og þunglyndur
nokkuð, enda sjaldan heill heilsu hin s(ð-
ari ár, en var þó hinn skemmtilegasti í
viðræðutn og viðfelldnasti, er hann var
tekinn tali, bar hann og mjög glöggt skyn
á marga hluti, er ekki snertu beinlínis
verkahring hans. Hann var t. d. áhuga-
maður í búnaðarmálum og ýmsum öðr-
um nauðsynja- og velferðarmálum þjóð-
arinnar, miklu frekar, en margir aðrir,
er meira lata til sín heyra og meira ber-
ast á. Og skoðanir hans voru jafnan
grundvallaðar á nákvæmri íhugun og rann-
sókn. Er skarð hans vandfyllt á ýmsan
hátt, ekki sízt við lærða skólann, því að
fyrst og fremst er ekki auðfenginn maður
með kennarahæfileikum hans í þeim grein-
um, er hann kenndi við skólann, og því
síður maður, er geti verið jafnoki hans að
stjórnsemi og reglusemi allri, eða áunnið
sér jafn almenna hylli pilta sem hann
gerði. Þetta allt er ekki á hvers meðal-
manns færi.
Jarðarför hans fer fram á morgun
Um kjötsölu til Englands.
Eitt af aðalskilyrðum fyrir að landbún-
aðurinn geti þrifizt, er, að það sem hann
framleiðir, hafi góðan markað. -
Það hefur því miður verið fæstum bænd-
um hingað til l(tt kunnugt, hvað kaupmenn
og aðrir miðlar þeirra hafa gert sér lítið
far um að koma afurðum landbúnaðarins
í gott álit á útlendum mörkuðum. En nú á
tveim eða þremur síðustu árum virðast
bændur hafa vaknað töluvert við upp-
hvatningu einstakra manna, sem þó hafa
ekki nægilega látið til sín taka, að llk-
indum sakir fákunnáttu í verzlunarmálum.
Eins og allir hér á landi vita, sem
komnir eru til vits og ára, er sauðfjár-
ræktin það eina, sem heldpr búskapnum
við, því þótt kúabúin fari vaxandi, getur
það þó ekki orðið hverjum fátækling til
bjargar. Landslagið hér ber einnig þess
þess ljósastan vott, að fjárræktin er og
verður ávallt bezti bústólpinn. Þessvegna
ætti það því að vera mesta áhugamál
fyrir bændur, að reyna til að koma-sínu
sauðakjöti í sem bezt álit á útlendum
mörkuðum. Hingað til hefur kjötið verið
saltað niður og flutt til Danmerkur og
Noregs, og selt þar fyrir fremur lágt verð.
En það sem tekur þó út yfir, er að kaup-
menn hérlendir hafa alla þessa milligöngu,
og láta uppsprengda útlenda vöru í stað-
inn til bænda. Hvernig getur slfktverzl-
unarfyrirkomulag, sem verið hefur að
undanförnu, þrifizt framvegis, þegar salt-
kjötið fer ávallt lækkandi í verði.
Nú sem stendur, er útflutningur á lif-
andi fé til Englands töluvert hættuspil,
vegna faraldurs, sem á skepnum verður,
og þótt vel takist, ekkert gróðavænlegt,
sakir tilkostnaðar við slátrun og fleira er-
lendis. Þar að auki leggja skepnur tals-
vert mikið af á sjóleiðinni.
Það hefur komið til tals, að flytja út
kælt kjöt til Englands, þannig að kæli-
vélar séu hafðar í skipinu, sem flytur
kjötið, er halda loptinu köldu og þurru.
Sé þannig löguð aðferð notuð, verður
kjötið að vera flutt um borð, strax eptir
slátrunina, og seljast helzt samstundis og
þvl er skipað upp erlendis. Á því að flytja
þannig kjötið út, eru töluverðir annmarkar.
Það veitti víst ekki af 3—4 skiputn, ef
allt kjöt landsins væri þannig flutt út,
því viðstaðan á hverri höfn getur ekki
orðið mjög stutt, vegna slátrunar, sem
þarf að fara fram samstundis. Skip, sem
flytur kælt kjöt, rúmar ekki mjög mikið
í einu, því kjötið er látið hanga í kæli-
rúminu, verður þv( fragtin þar afleiðandi
mjög há. Á kjötmörkuðum í Englandi
eru optast nær nógar birgðir af kjöti, að-
fluttu úr öllum áttum, og er þvf óhugs-
andi, að kjöt héðan seljist jafnfljótt og
það kemur á markaðinn, og þarf þv( að I
geyma það þar, en við þá bið getur það
skemmzt svo, að óætt verði álitið, og stór-
tjón af hlotizt fyrir þá sem senda.
Frosið kjöt virðist mér hentugast að
flytja út fyrir okkur Islendinga. Það er
auðvitað í svolítið lægra verði en það
kælda, en áhættan er engin, og fragtin
mikið minni, þar sem ekki þarf nema
eitt skip, til að flytja allt kjöt, sent útflutt
er af landinu í einni ferð að haustinu.
Til þess að koma á útflutningi á freðnu
kjöti, þarf að koma upp frystihúsum á
helztu höfnum kringum landið, svo að
bændur geti lagt sjálfir inn kjöt sitt og
tekið innan úr fé sínu. Frystihús eru
reyndar nokkuð kostnaðarsöm, og er það
lakast, að ekki er hægt að hafa nægileg
not af þeim allt árið um kring. Að frysta
með öðrtt en vélum er ógerningur, því
loptið þarf að vera þurt og rakalaust, því
annars missir kjötið sitt rétta bragð, og
verður slepjulegt, þegar það þiðnar aptur.
Álitlegast mun vera að senda kjötið
til kjötmarkaðsins í London. Þar gengur
það fljótast út. Um verð á kjötinu er
ekki hægt að segja með neinni vissu,
þar sem íslenzkt kjöt er algerlega þannig
verkað á markaði 1 London, og lítt þekkt
sem ferskt. En eptir því sem ég hef kom-
izt næst hjá sölumönnum á Londonar-
kjötmarkaði, þá mun verðið vera frá 30—
35 aura pr. pd. á staðnum, sem getur þó
hækkað, ef meðhöndlunin ergóð og kjötið
kemst í gott álit. Fragtin er fremurlítil,
því það má fá skip fyrir vissan tíma, sem
getur flutt vörur heim í sömu ferðinni og
það sækirkjötið. Fragtin, ásamt umboðs-
laununum og kostnaði við frystinguna,
mun vera þar c. 7 aurar pd., og er þá
23—28 au. netto pd., sem getur fengizt
heim í peningum.
Er það ekki mikill munur, á móts við
að halda áfram sama fyrirkomulagi og að
undanförnu? Til þess að koma á útflutn-
ingi á freðnu kjöti, þarf að gera tilraun
fyrst í smáum stfl, til þess upp á hár að
geta vitað, hvort fyrirtækið muni borga
sig.
Að öllum Kkindum virðist, að »Búnað-
arfélag Islands« ætti að láta sér þetta
mál einna helzt koma við og byrja á til-
rauninni, með því að kaupa litla frysti-
vél og senda t. d. x—2 hundruð kinda-
skrokka til kjötmarkaðsins í London að
sumri komandi. Kostnaðurinn ereinungis
sá, að koma upp frystihúsi og kaupa
frystivélina, sem ekki mun nema meiru en
c. 10—15 þús. kr.
Engin hætta er að peningar þessir tap-
ist, því vélin er alltaf í sínu verði, þótt
ekki virðist álitlegt að halda frekar á-
fram með þannig lagaðan kjöt-útflutning.
Að endingu vil eg óska þess, að bænd-
ur frarovegis hugsi meir um að reyna að
losa sig úr skuldaklöfum við kaupmenn-
ina og minnast þess, að það eru þeir
sjálfir, en ekki kaupmennirnir, sem geta
haft bæði töglin og hagldirnar í kaupum
og sölum.
Finnur Ólafsson.
Amerísku plógarnir.
Misskilningur.
ímyndaður sigur.
(Frh.). Svo kemur röðin að mér. Hr.
J. Ó. getur þess til, að eg muni ekki hafa kunn-
að að fara með plóga þessa „stilla þá af", sem
Jensen kallar á sínu vísindamáli. Eg vona,
að hr. J. Ó. trúi mér til þess, að eg skyldi
fúslega hafa viðurkennt þetta, ef eg hefði
fengið að sjá það, að plógar þessir hefðu
reynst betur en eg bjóst við og hafði álit-
ið, en það ltefir enn sem kómið er ekki
verið sýnt. Hinsvegar skal eg geta þess,
hvar það var, sem eg sá þessa^ plóga eða
reynda að eins annan, af þeim sem eg
reyndi, fyrst notaða. Það var í Noregi
haustið 1900 að aflokinni landbúnaðar- og
iðnaðarsýningu í Stafanguramti, þar var
sýnt mesti sægur af útlendum og innlendum
plógum, en nokkrir þeirra, sem sýndu, urðu
óánægðtr með úrskurð dómnefndarinnar,
og komusérsaman um að láta reyna plóg-
ana, var fengið til þess land og hinir fær-
ustu plógmenn; af amerískum plógum voru
þar reyndir Canton Scotch Clipper, On-
tario og Oliver og eru þeir 2 síðasttöldu
í miklu áliti í Noregi, ennfremur nokkrir
plógar frá J. Thompson & Sons Mfg. Co
Beloit, Ws. U. S. A., meðal þeirra einn
mjög líkur Root Ground plógnum. Þessir
ofantöldu plógar voru allir reyndir hver
fyrir það sem hann var sérstaklega ætlað-
ur til og stiltir á ýmsa vegu; eg veitti öllu
þessu nákvæmlegt athygli og hafi eg ekki
með því að fylgja þessu og svo því sem
eg þar reyndi síðar með annari tilsögn,
getað stilt þá rétt, þá verð eg að leyfa
mér að efast um að Jensen hafi kunnað
það fremur, enda sýnir ekki plæging hans
með þeim, að svo hafi verið, en eg skal
samt geta, þess að e g get ekki séð annað
en að mjög auðvelt sé að stilla þessa plóga
og er það auðvitað kostur, og í fullu sam-
ræmi við frágang Ameríkumanna á verk
færum yfir höfuð, og það eru alls ekki
meðmæli með plógunum, að gefa ( skyn að
ekki sé auðvelt að stilla þá.
Hvað því viðvíkur, að eg hafi reynt þá
eins og þeir komu úrumbúðunum, er alls
ekki rétt, eg stilti þá með ýmsu móti, en
eg færði þá í samt lag aptur, því eg áleit
það fremur viðeigandi, af því plógarnir
áttu að seljast.
Það má víst ætla, að þessi hr. Jensen,
sem J. Ó. og fleiri fá uudir eins svo mikla
tröllatrú á sé framúrskarandi plægingar-
maður og hafi fulla þekkingu á ýmsum
tegundum plóga og notkun þeirra og þess-
vegna sé óhætt að reiða sig á það sem
hann sýnir með þessa amerísku plóga, en
mér sýnist nú ekki vera sem bezt sam-
ræmi í því sem hann sýnir og því sem
hann segir; þessvegna ætla eg að leyla
mér að minnast dálítið á þetta hvorttveggja
út af fyrir sig. Hann segir að plógurinn
Prairie Chief sé góður til að rista ofan
af með, þetta vissi eg nú reyndar fyr og
eg hafði sagt þetta séra Þórhalli og fleir-
um, en eins og eg gat um áður hafði eg
ekki tíma til að reyna hann.
Hann segir að Canton Scotch Clipper