Þjóðólfur - 05.08.1904, Síða 1

56. árg.
Reykjavík, föstudaginn 5. ágúst 1904.
Jts 34.
Þj óðhátí ðin
í Reykjavík var haldin 2. þ. m. Veður
var hið bezta allan daginn. Hafa Reyk-
víkingar optast verið heppnir með það,
enda hefur það verið eina bótin, því að
hátíðaskemmtun þessi hefur síðari árin
ekki verið fjölbreytt né mikilsháttar af
mannanna völdum. Og þessi hátíð tók ekki
hinum fyrri fram í því, nema síður væri,
enda var hér í bænum allmikil mótspyrna
t fyrstu gegn hátíðanefndinni og ráðstöf-
unum hennar, þótt sú mótspyrna sjatnaði
nokkuð upp á siðkastið. En það er óheppi-
legt, ef bæjarbúar geta ekki orðið nokk-
urnveginn samhuga í hátíðarhaldi þessu.
Fyrst voru haldnar veðreiðar á Melunum
kl. 9, og reyndir skeiðhestar og stökkhest-
ar. Tókst skeiðið laklega og hlupu sumir
skárstu skeiðhestarnir upp og misstu því
verðlaunanna. 1. verðlaun (50 kr.) fékk
brúnn hestur, eign Asgeirs Þorvaldssonar
verzl.m. á Blönduósi, 2. verðlaun (30 kr.)
bleikur hestur, eign Þórðar Guðmundsson-
ar (fyr í Glasgow) og 3. verðlaun (20 kr.)
rauður hestur, eign Guðm. Einarssonar frá
Miðdal. Stökkið tókst hinsvegar vel, með
langbezta móti eptir því sem hér hefur
verið, og voru þar margir fríðir fákar
reyndir. 1. verðlaun (50 kr.) fékk blesótt-
ur hestur, eign Guðm. bónda Helgasonar
á Blesastöðum á Skeiðum, og reið eigand-
inn honum sjálfur. Hefur sami hestur
tvisvar áður unnið verðlaun hér, á þjóðhá-
tíðinni 1901 og 1902, og átti að fá 1. verð-
laun 1 fyrra, hiljóp skeiðið á styztum tlma,
en gekk frá, af því að hann hljóp af stað
offljótt. Nú fór hann skeiðlengdina (145
faðma) á 17 sekúndum og hefur það einu
sinni komið fyrir áður við veðreiðar hér.
2. verðlaun (30 kr.) fékk grár hestur,
eign Boga Þórðarsonar snikkara og mun-
aði litlu á honum og Blesa, og 3. verðlaun
(20 kr.) grár hestur, eign Ásgeirs Gunn-
laugssonar verzl.manns. Veðreiðunum
stjórnaði Daníel Daníelsson ljósmyndari
og gengu þær yfirleitt liðlega.
Hjólreiðar reyndu nokkrir menn þar á
Melunum og fengu þeir tveir, er skeiðið
runnu á styztum tíma verðlaun. En það
voru þeir Erik Banemann bókbindari
danskur (15 kr.) og Jónatan Þorsteinsson
kaupm. og söðlasmiður (10 kr.).
Skrúðganga sú, ersamkvæmt „programm-
inu“ átti að verða úr bænum upp á sjálft
hátíðarsvæðið á Landakotstúninu, var
harla fáskrúðug, að eins eitt merki borið
og fáeinar hræður, sem fylgdu því. Hef-
or sú fylking aldrei verið jafn lítilsháttar,
ekki svipað því.
Kl. 12 setti form. þjóðhátíðarnefndarinn-
ar Kristján Þorgrímsson kaupm. hátíðina
með nokkrum orðum og þvínæst talaði
Indriði Einarsson fyrir minni konungs og
-Björn ísafoldarritstjóri fyrir íslandi og kvað
Þeim öllum hafa sagzt jafnvel. Var frem
Ur fátt manna við þessar fyrstu skemmt-
nnir hátíðarinnar, en fjölgaði sfðar, eptir
niiðdegisverð, og hélt þá Guðmundur
Björnsson héraðslæknir snjalla ræðu fyrir
Reykjavík, en Guðm. Finnbogason talaði
fyrir íslgndingum erlendis. Kvæði fyrir
minni tslands og Reykjavikur hafði Guðm.
Guðmundsson skáld ort og voru þau sung-
in. Leikið var á lúðra við og við. Dans
hófst um kl. 5 og stóð fram á nótt.
Um kl. 6 byrjuðu glímur og voru þær
helzta hátíðarskemmtunin 1 þetta sinn,
enda tóku nú fleiri þátt í þeim en áður
(alls 17), þará meðal 3 utanbæjar, t.d. einn
úr Fljótshllð, mjög efnilegur glfmumaður,
er fékk 2. verðlaun og einn Norðlending-
ur (Guðm. Davíðsson frá Gilá), en hann
féll fyrir lökum glímumönnum reykvísk-
tim. Verðlaunin fengu: Jónatan Þorsteins-
son kaupm. og söðlasmiður í Rvík i.verð-
laun (20 kr.), Guðmundur Erlendsson frá
Hlíðarenda í Fljótshlíð 2. verðl. (15 kr.)
og Valdimar Sigurðsson úr Rvík 3. verðl.
(10 kr.). Ágreiningur nokkur varð millum
dómnefndarinnar um það, hver hreppa
skyldi 3. verðlaunin, en meiri hlutinn réði.
Glímunum stjórnaði nú eins og að und-
anförnu Pétur Jónsson blikksmiður. Voru
þær nú með langfjörugasta móti. Er von-
andi, að jafn þjóðleg íþrótt sem glímurn-
ar leggist ekki niður, heldur eflist nú apt-
ur, eptir nokkra apturför nú um sinn.
Um það Ieyti, er glímunum lauk, lá við
slysi, en varð ekki af, sem betur fór.
Höfðu unglingar nokkrir klifrað upp í
reiðann á skipsfyrirmynd þeirri, er stend-
ur við Stýrimannaskólann, og notuð er til
verklegra æfinga fyrir námspilta. Þóttust
drengirnir þar hafa góða útsjón yfir glím-
urnar, en einn þeirra, ungur járnsmíða-
nemi, missti jafnvægið og datt ofan af
neðstu ránni, líkl. 10—12 álna hátt ofan á
möl. Meiddist hann nokkuð á andlitinu
og lá fyrst í roti, var óðar borinn á spítal-
ann og töldu allir hann af. En hann rakn-
aði við að stundu liðinni, sótti skemmt-
unina síðar um kveldið eins og ekkert
hefði í skorizt, og virtist ekkert mein hafa
haft af þessari loptferð, nema nokkrar
skrámur í andlitinu, og var furðuvel slopp-
ið frá slíkum háska.
Þess má geta, að hátíðarsvæðið var vel
skreytt, nokkuð svipað og 1 fyrra. Vín-
veitingar voru þar og, en drykkjulæti þó
lítil, og öllu minni en að undanförnu,
enda héldu ýmsir stúdentar o. fl. bæjar-
menn dansleik niðri 1 bæ sfðari hluta
dagsins.
Eigi þjóðhátíðir hér í bæ eptirleiðis að
verða meira en nafnið tómt og ekki til
leiðinda í stað skemmtunar, verður að
reyna að gera þær fjölbreytilegri, en ver-
ið hefur nú síðustu árin, enda ætti það
að vera liægt með nokkrum verulegum
undirbúningi. Það er ekki næg skemmtun
í þessum utanaðlærðu ræðuromsum um
sama efni, opt miður vel sömdum og mið-
ur vel fluttum. Þær geta verið góðar með
öðru, en aðalskemmtun geta ræður
trauðla orðið, nema frábærar séu að öllu,
en slíkum ræðusnillingum höfum vér ekki
á að skipa.
Ýmsar hugvekjur um atvinnumál,
Eptir F r o s t a.
Hin langvinna, stórpólitiska barátta hef-
ur nú loksins fengið heppilegan enda.
Pólitisk barátta helzt auðvitað ávallt, og
svo á að vera. En_ baráttan á ekki á
nokkurn hátt að spilla fyrir framförum
landsins í öðrum atriðum. Hvað atvinnu-
málin snertir, er hér skal að nokkru rætt
um, treystum vér þvf, að stjórnin grípi
hið rétta taumhald, en alþýðan má ekki
liggja á liði sínu, 'því stjórnin, hvað góð
sem hún er, getur að eins komið litlu
góðu til vegar hjá framtakslítilli þjóð. En
vér höfum og hinar beztu vonir hvað þjóð-
ina snertir, því mörg góð viðleitni hefur
komið fram nú, hin síðustu árin. Að
landið okkar sé svo gert, að vert sé að
sýna því sóma, er engum efa bundið.
Hafið er fullt af fiski, silungur og lax í
vötnum og ám, fuglar í eyjum, björgum
o. s. frv. Grasið er ágætt, sauðfjárhag-
arnir fyrirtaksgóðir. Sést það bezt, er
þess er gætt, hve mikinn arð lítið bú opt
gefur af sér, sem sé þann arð, sem nægir
til að ala heila fjölskyldu. Er það stór-
fé, reiknað í peningum. Það er og vert
að benda á, að sumar matjurtirnar, sem
ræktaðar eru á Gróðrarstöðinni í Reykja-
(sjá skýrslur Einars Helgasonar í Búnað-
arritinu) gefa betri uppskeru þar, en í
Danmörku. Landið er gott, en þjóðin
þarf að læra að hagnýta sér til fulls það,
sem landið gefur af sér. Margir munu
segja, að fátæktin standi oss þar fyrir
þrifum, en það er ekki allskostar rétt,
heldur er það samtakaleysið, er spillir.
Vér verðum að læra að verða samtaka,
og þá getum vér velt hvaða bjargi sem er.
I.
Sauðakjötið.
Búnaðarfélagið hefur þegar tekið að sér
að gera tilraunir til að bæta kjötmarkað
vorn. Hermann Jónasson alþm., er send-
ur var utan í þeim erindum, hefur nú
gefið skýrslu um gerðir sínar í Búnaðar-
ritinu. Vér sjáum ekki betur, en Her-
mann hafi rekið erindi sitt samvizkusam-
lega, og er skýrsla hans fróðleg og gefur
ýmsar skynsamlegar bendingar. Athuga-
semdir vorar eru alls ekki neinar nýungar,
og styðjast að mestu við skýrslu Her-
manns.
Sauðakjötssalan er eitt af allramestu
velferðarmálum íslands. Sauðfé þrffst
alstaðar á Islandi, og gengur sjálfala sum-
ar, vor og haust, og sumstaðar lifir það
og mest á útigangi á vetrum. Sauðfjár-
hagar eru hinir beztu allvíðast. Eini til-
kostnaðurinn við sauðQárræktina er að
afla heyja og hirða féð á vetrin, og til
þess er það er rekið á fjall. Það ætti
þvl að vera hinn mesti gróðavegur fyrir
þjóðina, að ala sauðfé, ef sauðakjöt gæti
komizt í viðunandi verð.
Það fyrsta, sem þarf að gera, er að
vanda kjötverkunina sem mest, eins og
Hermann bendir á. Kjötið á að vera eins
verkað alstaðar á landinu, vera saltað á
sama hátt, með samskonar salti, vera brytj-
að á sama hátt og saltað í samskonar
tunnur. Hangikjöt á að vera eins verkað
alstaðar, og í hvaða formi sem kjöt er
sent á markaðinn, á varan að vera eins,
hvaðan sem hún kemur af landinu. ís-
lenzka kjötið á að hafa eigið vörumerki
til að sporna við því, að útlendu úrtín-
ingskjöti verði slætt inn á markaðinn
undir íslenzku nafni. Sé varan eins al-
staðar á landinu, og áuðvitað vönduð sem
bezt, er nafnið íslenzkt sauðakjöt
með eigin vörumerki, nægileg meðmæl-
ing, er á markaðinn kemur. Svipað þessu
gengur með smjörið í Danmörku, á mark-
aðinum, t. a. m. á Englandi, er nafnið
»danskt smjör«, nægileg meðmæling, því
það hefur ávallt reynzt vel.
Til þess að sauðakjötið sé eins, hvaðan
af landinu sem það kemur, eru ekki önn-
utráð, en að setja á stofn slátrunarhús, eins
og nefnt er í skýrslu Hermanns. Ættu
menn að stofna þau í félagi, og fylgja þar
dæmum Dana. Slátrunarhúsin þurfaekki
að vera svo mörg, því sauðfé má reka á
haustin langa leið, án þess saki. Mætti
byrja með einu í hverjum fjórðungi lands-
ins, og mundi þeim síðar fjölga af sjálfu
sér. Slátrunarhúsin ættu að kaupa féð fyrir
peninga, og auk þess að framleiða hinar
venjulegu vörutegundir af kjöti, ættu þau
að gera tilraunir með aðrar vörutegundir,
t. d. niðursoðna kjötrétti o. fl. Mundi þá
að minnsta kosti taka fyrir innflutning á
útlendu kjöti, sem opt er lélegt í saman-
burði við hið góða, Islenzka sauðakjöt.
Kjötsölumálið er svo þýðingarmikið
fyrir landið, að þvl ætti að vera miklu
meiri gaumur gefinn. Hærra kjötverð
flytur gull inn í hreysi fátæklingsins, og
alstaðar á landinu geta menn notið góðs
af betri kjötmarkaði, kjötmálið hefur miklu
stærri almenna þýðingu, en t. a. m. smjör-
málfð. Sökum landslagsins o. a. getur
smjörgerð aldrei orðið að jafn almennu
gagni, og framleiðsla sauðakjöts.
Það er ekki minna vert, að gæta feng-
ins fjár, en afla. Það er lofsvert og gleði-
legt allt það, sem gert hefur verið til fram-
fara á ýmsan hátt, en oss dylst það ekki,
að það er nýr vottur um hve ópraktiskir
vér erum, að vér höfum látið þá vöru,
sem vér höfum mest af og gætum haft
miklu meira af, liggja verðlitla í saltpétri
hjá kaupmönnum. Það er hér eins og
vant er, þýðingarmikið að skilja, hvað er
aðalatriði og hvað er aukaatriði. Það er
eitt af aðalatriðunum í fslenzkum búnaði,
að framteiða mikið og gott kjöt, bæði til
heimilisbrúkunar og til sölu.
Þeir menn, er standa fyrir framfara-
hreyfingum, verða ávallt að gæta að því,
að allar breytingatilraunir verður að vega
nákvæmlega og hnitmiða við náttúru
landsins. Hefði það verið gert ávallt,
hefði kjötverkunarmálið verið tekið fyrir
á undan saltfisksverkun og smjörgerð. En
það er gott, að málinu nú loksins hefur
verið hreyft, og vér berum það traust til
Búnaðaðarfélagsins og Hermanns, að kjöt-
málinu sé sem allra fyrst komið í horfið.
Stofnið slátrunarhúsin þegar í stað, það
er engin áhætta, þvf hvað íslenzkt sauða-
kjöt snertir, horfir allt svo illa við, sem
stendur, að engu verður tapað; allar fram-
faratilraunir í því efni eru til góðs.
Frá Höfn.
11. Stórar kröfur.
Það eru skiptar skoðanir meðal skyn-
bærra manna um gildi almenningsdóma
og ekki sízt þegar um Íistdóma er að
ræða. Þegar litið er til íslendinga, al-
mennings, eða þorra þjóðarinnar, getur
hver og einn sagt sér sjálfur, að dómur