Þjóðólfur - 20.03.1908, Page 2

48
ÞJOÐOLFUR
svo stöddu, að ráðast í útgáfu jafnum-
fangsmikils rits, en stjórninni var falið
að komast eptir pví hjá eiganda hand-
ritsins með hverjum kjörum hann vildi
láta það af hendi til félagsins. Sam-
kvæmt félagslögunum átti einn að ganga
úr stjórninni, Hannes Þorsteinsson rit-
stjóri, en var endurkosinn. Varastjórn-
endur einnig endurkosnir (Benedikt
Sveinsson ritstj. og Pétur Zóphónías-
son ritstj.). Sampykkt var loks, að nýir
félagsmenn gætu fengið alt pað, sem nú
er komið út af bókum félagsins fyrir 10
krónur (auk 5 kr. árstillags p. á.) og eru
pað hin mestu vildarkjör, svo að menn
ættu hópum saman að þyrpast í félag-
ið, pví að enn er hluttaka almennings
margfalt minni en vera ætti. Félags-
menn nú um 200.
Til leiðbeiningar skal þess getið, að
formaður félagsins er dr. Jón Þorkels-
son landskjalavörður, og eiga peir að
snúa sér til hans, erí félagið vilja ganga,
en gjaldkeri Klemens Jónsson landrit-
ari veitir tillögum félagsmanna viðtöku.
Útsendingu félagsbókanna hefur þetta
ár á hendi Jóhann Kristjánsson ætt-
fræðingur (Austurstræti 3).
ísfélagiö
við Faxaflóa hélt aðalfund sinn 16. p.
m. Viðskiptavelta félagsins næstl. ár
um 73,000 kr. Sampykkt að greiða hlut-
höfum 12% í vexti, en töluverður tekju-
afgangur geymdur til næsta árs. Ghr.
Zimsen konsúll, gjaldkeri félagsins, átti i
að ganga úr stjórninni, en var endur-
kosinn með lófaklappi.
Sögulestur.
Ung stúlka hér í bænum, María Jó-
hannsdóttir að nafni, ættuð úr Stein-
grimsfirði, las upp 13. p. m. fyrir all-
mörgum áheyrendum kafla úr skáldsögu,
»Systurnar frá Grænadal«, er hún sjálf
hefur samið, eða hefur í smíðum. Að
pví er ráða má af þessum köflum, er
hún Ias, er sagan að vísu ekki sérlega
veigamikil að efni, en furðu góð tilþrif
innan um, og málið svo gott, að furðu
gegndi hjá jafn ungum og óæfðum höf-
undi. Lausavísurnar voru einkar lag-
legar og lipurt kveðnar. En vitanlega
verður ekki til fulls dæmt um skáldlegt
gildi sögunnar í heild sinni eptir pess-
um sýnishornum. Sumt í pessu er les-
ið var bar vott um svo góðan smekk
og svo heilbrigða hugsun og lipurt orða-
va), að fáar stúlkur á sögusmiðsins reki
mundu þar við jafnast. Má og vel vera,
að hér sé »mjór mikils vísir« og alls
ekki rétt, að kæfa niður með kulda og
fyrirlitningarummælum pessa fyrstu til-
raun stúlku þessarar í skáldsagnasmíði.
pvi að þess verður að gæta, að fáir eru
smiðir í fyrsta sinni og flest stendur til
bóta. Sagan var lesin upp skýrt og skil-
merkilega, en mjög blátt áfram, án allr-
ar tilgerðar. Sýndi pað góðan kjark hjá
tvítugri stúlku, að bjóða höfuðstaðar-
búum til pessa upplesturs, tvisvar sinn-
um meira að segja. Hún hafði heldur
engan vansa af pví. Sterkur vilji og
kjarkur fleytir mönnum langt áleiðis,
og svo kann og að verða um stúlku
þessa.
, I^angheppilegasta leysinginG
Ritstjórnargrein með þessari fyrirsögn
i 7. tölubl. Pjóðólfs 14. f. m. hefur ver-
ið snúið á sænsku og birtist hún í blað-
inu »Upsala« í Uppsölum 4. p. m. En
meðritstjóri pess blaðs er hr. Ragnar
Lundborg, sá er nýlega hefur ritað bók
(á pýzku) um réttindi íslands, mjög vel-
viljaða í vorn garð. Og heldur hann
þar fram hinum fyllstu sjálfstjórnarkröf-
um af hálfu íslendinga gagnvart Dönum.
„Laura“
kom hingað af Vestfjörðum 15. þ. m.
og fór héðan til útlanda í fyrra kveld.
Með henni sigldu Bjarni Jónsson frá
Vogi (til Þýzkalands og Svípjóðar), Ein-
ar Gunnarsson cand. phil. (til Þýzka-
lands og víðar), Sæmundur Halldórsson
kaupmaður úr Stykkishólmi o. II.
,,Sterling“
kom hingað frá útlöndum aðfaranótt-
ina 18. p. m. Meðal farpega vorn Ein-
ar Benediktsson fyrrum sýslumaður,
Benedikt Þórarinsson kaupmaður, Jón
Þórarinsson skólastjóri í Flensborg og
frú hans.
Ungkvennafélag
hafa 32 ungar stúlkur stofnað hér í
bænum að tilhlutun Ungmennafélags
Reykjavíkur, og á petta nýja félag, er
nefnist »Ungmennafélagið !ðunn«, að
starfa á sama grundvelli og Ungmenna-
félag Reykjavíkur.
„Einar Þveræingur“
nefnist annað nýtt félag, einskonar
klofningur úr Ungmennafélagi Reykja-
vikur, og stofnað af mönnum, er sögðu
sig úr því félagi vegnaóánægju yíir einu
atriði í félagslögunum, er peir pó áður
höfðu samþykkt. Félag þetla starfar ekki
á sama grundvelli og önnur Ungmenna-
félög, hefur meðal annars ekki bindind-
isheitið sem skilyrði fyrir upptöku. Þrátt
fyrir pennan klofning er Ungmennafé-
lag Reykjavíkur allfjölmennt (um 100
manns) þótt ungt sé. Formaður þess er
Jóhann Kristjánsson ættfræðingur, en í
stjórn með honum: Arsæll Arnason
bókbindari, Grímólfur Ólafsson verzl-
unarmaður, Ólafur Ólafsson póstspjalda-
útg., Tómas Tómasson yíirslátrari og
Þorkell Klementz vélfræðingur.
„Sameignarkaupfélag Rvikur“
nefnist félag, stofnað fyrir skömmu
hér í bænum, aðallega fyrir forgöngu
Verkmannafélaganna. Tilgangur pessa
nýja félags er — samkvæmt 3. gr. fé-
lagslaganna—að safna stofnsjóði—veltu-
fé — með hlutum frá félagsmönnum til
pess að geta ávallt keypt útlendan
varning sem mest gegn borgun út í
hönd — a ð safna varasjóði til að tryggia
framtíð félagsins, að fækka svo sem
unnt er öllum óeðlilegum milliliðum í
verzlunarviðskiptum, að útvega félags-
mönnum sem beztar vörur með svo
góðu verði sem unnt er og koma inn-
lendum afurðum í svo hátt verð, sem
auðið er og að auka pekkingu fé-
lagsmanna, einkum að pvi er snertir
samvinnu, félagsskap, verklegar fram-
farir, vöruvöndun o. s. frv. Starfssvið
félagsins nær að eins yíir Reykjavíkur-
bæ. Hvert stofnbréfgildir 10 kr. Félagið
ætlar aö hafa verzlun og sölubúð í Reykja-
vík og kaupa og selja vörur einungis
fyrir peninga út i hönd. í stjórn fé-
lagsins eru: Sigurður Sigurðsson bú-
fræðingur (formaður), Jón Árnason
prentari, Jón Magnússon frá Skuld, Pét-
ur Guðmundsson bókbindari og Pétur
Zóphóníasson ritstjóri.
Drukknun.
Hinn 14. p. m. fórst bátur frá Gerða-
koti á Miðnesi og drukknuðu allir, er á
voru: formaðurinn, Pétur nokkur frá
Löndum, og 4—5 hásetar. Pað var all-
skammt frá landi eða í lendingu, en
fregnir um slys þetta óljósar enn.
Sama kveldið bjargaði fiskiskútan
»Langanes« úr Hafnarfirði fjögramanna-
fari úr Keflavík, nokkru fyrir utan Garð-
skaga; hafði það hrakið undan í ofviðr-
inu pá um kvöldið, og hefði eflaust far-
izt, ef ekki hefði viljað svo lieppilega
til, að pað varð einmitt á ieið skútunn-
ar, er hún var að sigla til hafs úr Hafn-
arfirði.
Góður afli.
íslenzki botnverpillinn »Marz« (skip-
stj. Hjalti Jónsson) kom inn í fyrra dag
mcð 25,000, er hann hai'ði aflað á 10—
12 dögum. — Fremur^gott útlitmeðafla
á þilskip og opna báta.
Kveldskemmtun
sú, er augíýst er hér í blaðinu, að
eigi að vera i Góðtemplarahúsinu ann-
að kveld og á sunnudaginn, hefur vak-
ið mikið umtal hér í bænum, og hafa
sanntrúaðir andatrúarmenn alveg ætlað
af göflunum að ganga, yfir því, að par
verði vofur sýndar á leiksviði. — Ágóð-
anum af skemtuninni verður varið til
styrktar berklaveikishælinu, en ekki fyr-
ir Ungmennafélagið, eins og leikendurn-
ir — sem flestir eru meðlimir pess —
ætluðu sér í öndverðu.
Um fölsuðu ísl. seðlana,
er „Pólitilcen" 23. f. m.fsagði, að væru í
umferð í Höfn, og líklega falsaðir hér á
landi, heyrist nú ekkert getið frekar. En
pað er víst, að Danir trúðu á þessa fölsun
um eitt skeið, eða þóttust trúa því (sbr. 10.
tbl. Þjóðólfs), hvort sem þeir sjálfir hafa
lostið þessum kvitt upp eða ekki.
Fregnbréf úr sveitinni,
Ií r-vallasý-islii ofanv. 12. febr.
Mannslát er eitt að segja hér efra,
bændaöldungsins Magnúsar Jóns-
sonar að Snjallsteinshöfða i Landhreppi.
Hann dó dýrðlegum dauða, lagðist heill
og glaður og rólegur, eins og ætíð var
hans eðli, til hvíldar í vökulok á aðfanga-
dagskveld síðastl. jóla, en hvíldi að morgni
liðið lík með hönd undir vanga og hafði
eigi hreyft legg né lið. Þannig dó hann,
þessi ágæti öidungur, sem fyr og síðar
var sómi stéttar sinnar, og fyrirmynd að
flestum dyggðum og dáðum, og allra kunn-
ugra manna hugljúfi að maklegleikum.
Hann var á 92. aldtirsári, erhannþannig
solnaði slðast. Hann var jarðaður að
Árbæ í Holtum 10. jan., og var þar
viðstatt margt manna.
Þjóðólfur flutti í fyrra frásögn góða og
allítarlega um Magnús sál., þar sem þess
var getið, er nokkrir vinir hans héldtt
honum 90 ára afmælishátíð og gáfu hon-
um staf góðan til minja og stuðnings.
Þar var og glöggt og rétt getið allra helztu
æfiatriða hans og lýst mannkostum og
æfistarfi hans, sem allt var jafnt mikið og
margt og gott. Hér verður því sleppt, að
skýra nokkuð nánar frá æfiferli Magnúsar,
en að eins vísað til þess, sem Þjóðólfur
flutti um hann í fyrra.
En hér fór maður, sem vert er um að
tala, og allir, sem þekktu, munu minnast
með stakri virðingu, velvildar- og þakk-
lætishuga.
Það má og í fréttum segja héðan ofan
að, að í des. síðastl. héldu Landmenn
sameiginlega 50 ára afmæli oddvita þeirra,
Eyjólfs í Hvammi, gáfu honum tóbaks-
dósir úr silfri með gull-fangamarki og
upphleyptum myndum allra húsdýra, góð-
an grip, en konu hans brjóstnælu fagra,
sungu honum kvæði o. s. frv. Þykir
mörgum Eyjólfur slíks sóma vel maklegur
af sveitungum hans, þar sem hann 1 nær
24 ár hefur allra manna mest og bezt
staðið fyrir fiestum málum þeirra, bæði
innan og utan sveitar, og á eflaust enginn
einn maður jafnmikinn þátt og Eyjólfur
í mörgu góðu gengi þessa litla hrepps,
Landhrepps, sem eptir sand- og fellisárið
mikla (1882) var afar illa kominn, og
virtist varla eiga sér viðreisnar von. Eink-
anlega hefur Eyjólfur ætíð verið þarfur
sveit sinni í verzlunarmálum, og þá eiga
líka sveitungar hans skilið það hrós, að
þeir hafi haft vit og manndóm til að
meta hann, bera traust til hans, kjósa
hann fyrir sig og fylgja honum að vel-
ferðarmálum.
H e i 1 s u f a r hefur yfirleitt verið slæmt
hér um slóðir, eins og víðar, það sem af
er vetri þessum. Mislingarnir hafa víðast
komið við, en óvíða banvænir. Þó hafa
nokkur börn dáið, t. d. fyrir skömmu ný-
fermdur efnispiltur, einkasonur Sigurðar
bónda á Brekkum í Holtum ogýmsfleiri
yngri börn hér og hvar um sýsluna. En
með mislingunum og upp úr þeim hefur
komið versta kvefsótt, sem viða hefur
lagst öllu þyngra á börn, einkum smá-
börn og gamalmenni, en sjálfir misling-
arnir. Ekki hefur þó þessi kvefsótt orðið
mannskæð enn, svo eg viti. Hefur þessi
kvefsótt farið jafnt um allt, hvort misl-
ingar hafa komið þar eða eigi. Allmargir
bæir hafa getað varizt mislingunum til
þessa, og er vonandi, að héðan af sleppi.
þeir við þann leiða gest.
V eðurátta eða tíðarfar hefur yfir-
leitt verið óvenjugott til þessa. Haustið
var reyndar stirt fram að jólaföstu, en þó
ekki svo, að útifénaður væri tekinn á
gjöf; en síðan og p.lla leið fram á þorra
var tíðin ómunablíð, stirðnaði opt varla
á polli um heiðríkar nætur og vanalega
hiti um daga, 1—50 C. En slðan með.
þorra hefur verið umhleypingasamt-..
Menn hér efra voru með lakara mótL
heyjaðir í haust, því sumarið síðasta.
var í meira lagi þurviðrasamt og kalt, og
lylgdi því grasbrestur að sama skapi..
Kviðu menn því vetrinum og fækkuðu
flestir fénaði, einkum stórgripum, mest úr
fjósum. Og sjálfsagt hefði þessi fénaðar-
förgun varla verið um of, ef til vill sum-
staðar oflítil, ef erfiðum vetri hefði orðið
að mæta. En nú er öllu vel borgið, og
þar sem eg þekki nokkuð til, munu allirr
verða vel byrgir með heyforða, hversu
sem vetur verður upp frá þessu. Mest
er um vert, að vorið verði gott, en und-
anfarið hafa vorin verið slæm, köld og
þur og gróðurlítil.
L í ð a n eða efnaleg afkoma manna, ep
yfirleitt dágóð, ef á allt er litið, og þá
jafnvel fram yfir vonir. I því efni hafa,
eflaust verzlunarsamtökin hjálpað einna
bezt, en í þeim taka flestir búendur þátt
og eiga hlut í þeim. Mest kveður að
»Ingólfs«félaginu á Stokkseyri og Eyr-
arbakka, sem bændur í Rangárvalla- og
Árnessýslum stofnuðu í fyrra vetur. For-
maður þess félags er Eyjólfur i HvammL
og með honum í stjórn hr. hreppstjóri
Gr. Thorarensen í Kirkjubæ og hr. Einar
Jónsson á Geldingalæk. Framkvæmdar-
stjóri er hr. Ólafur Árnason fyrv. kaupm..
á Stokkseyri, en sölustjóri Helgi Jónsson
frá Bráðræði. Verzlun þess hefur veriði.
mjög mikil, og gengið án allra slysa,
nema hvað telja má hinn geysilega pen-
ingadýrleika tilfinnanlegt óhapp; og þegar
litið er til þessa, og þess einnig gætt, að>
félagið borgar hverjum hluthafa hæstu
bankavexti, eins og þeir eru nú, 872%,
og hverjum skuldlausum hluthafa c. io°/o,
verzlunarágóða, þá má vissulega segja,
að þessi félagsverzlun hafi gengið mæta
vel. Og þennan verzlunarágóða gefur nú
þetta félag að eins af verzlun s ö 1 u -
d e i 1 d a r sinnar, sem líklega nemur eigi
meiru en helmingi allrar verzlunarinnar,
því í félaginu er einnig pöntunar-
deild, sem pantar og afhendir vörur
með allra lægsta verði, án nokkurs álags,
nema fyrir beinum kostnaði. En í þess-
ari deild hafa feikimiklar vörur verið
teknar. Á allt þetta ber að líta og ýmis-
legt fleira, svo að menn, einkum þó vér,
Ingólfsfélagar, getum dæmt sanngjarn-
lega um þetta lífsnauðsynjafélag vort,
og verið meira að segja, vel ánægðir og
vongóðir. Fyrir þessum félagsskap standa
Ifka svo góðir og vandaðir menn, og um
leið vel hæfir, að óhæfa er að tortryggja
eða óttast, 0 g einskis að óska nema þess,
að vér, félagar, hjálpum þessum forustu-
mönnum vorum til heillavænlegrar forustu ,
með manndómlegri fylgd vorri.
F é1a gi.
Utn YíJiisstaðahxlið
fyrirhugaða iorust greindum og gætnum
bónda úr Garðahreppi svo orð í sam-
tali við ritstjóra þessa blaðs nú i vik-
unni, að honum litist afarilla á, ef nota
ætti Hraunsholtslæk sem skolprennu frá
hælinu, eins og margir væru að spá að
gert yrði. I læknum væri ágætt neyzlu-
vatn, og væri hann t. d. hið eina vatns-
ból frá bænum Hraunsholtí, þar sem
ekki hefði hingað til tekizt að ná vatni
með brunngrepti. Pað gerði nú að vísu