Þjóðólfur - 29.01.1909, Page 1

61. árg.
Reykjavík, föstudaginn 29. janúar 1909.
5.
V erkf æravélar
og1 smíðatól.
Kjöbenhavn. Gl. Kongevej 1D.
Tapet kjobes smukkest, bedst
og billigst lios Under-
tegnede. Forlang Preve-
bog. Forhandlere Rabat.
Clir. §. Jacobsen,
Bredgade 36,
Köbenhavn.
Tapetiacoísen.
€ptirlaunajúlgan.
Nær 70 þúsundir.
I næstsíðasta blaði.þarsemgetið var frá-
talls A. C. Baumanns sýslumanns, var
getið tveggja núlifandi embættismanna-
ekkna, frú Ragnheiðar Thorarensen og
frú Klöru Snæbjörnsson, er verið hefðu
lengur á eptirlaunum en Baumann, en
nefna hefði mátt hina þriðju: Önnu
Maríu Johnsen, ekkju Eggerts Jónssonar
héraðslæknis á Akureyri. Hún hefur ver-
ið á eptirlaunum slðan 1855 og fengið
138 kr. á ári, auk 150 kr. viðbótar slð-
ari árin. Það gæti annars verið nógu
fróðleg skýrsla, ef reiknað væri nákvæm-
lega út, hvað hver einstakur af núlifandi
eptirlauna-ómögum landsjóðs hefði þegar
úr býtum borið t. d. við árslok 1908.
Þær upphæðir yrðu allægilegar að sam-
töldu, og munaði þá einna mest um þær
upphæðirnar, er hæst launuðu uppgjafa-
embættismennirnir hirða. Um eptirlaun
ekknanna flestra munar minna, því að
þau eru ekki svo há til hverrar einstakr-
ar. En auðvitað safnast þar, þegar sam-
an kemur, því að margfalt fleiri konur
eru á eptirlaunum en karlar.
Nú sem stendur eru alls 15 fyrverandi
embættismenn á eptirlaunum, og fá þeir
alls árlega af landsjóði 38 743 kr. 28 a.
Meðal þeirJa eru tveir (landshöfðinginn
og amtmaður) á biðlaunum með rúm 10
þús. báðir.
Uppgjafaprestar á eptirlaunum eru alls
10 og fá þeir samtals 2,396 kr. 63 a. á
ári, en prestsekkjur á eptirlaunum eru um
40 að tölu og fa þær samtals 4.991 kr.
13 a.
Aðrar embættismannaekkjur, er ept:r-
launa njóta, eru 33 ag tjj|u Qg eptJr-
launafúlgan til þeirra alls 13,120 kr. 79
a., en þar með er talinn styrkur til nokk-
urra barna látinna embættismanna.
Annað styrktarfé (til ýmsra ekkna,
uokkurra pósta, laun séra Matth. Joch.
og Þorv. Thoroddsen) nema alls 8,505 kr.
40 a.
Alls er öll eptirlaunabyrðin, er á land-
sjóði hvílir nú sem stendur 67,757 kr.
7 7 a. á ári, eða nálega sjötfu þús-
und krónur. Er þetta afarmikil upp-
hæð, og bæri brýna nauðsyn til að gera
einhverjar ráðstafanir til að draga eitt-
hvað úr þessu sívaxandi ómagameðlagi
til uppgjafaþjóna landsins, sem því mið-
ur hafa sumir hverjir verið ónýtir þjónar
meðan þeir lölðu 1 embætti, ekki vaxnir
stöðu sinni, en á því er enginn munur
gerður. Epirlaunahöfnin öllum jafnvls,
hvort sem þeir hafa verið dugandi menn
eða dáðleysingjar, reglumenn eða ræflar.
Það verður svo ávalt, meðan öll eptir-
laun eru ekki afnumin, að þeirra njóta
jafnt verðugir sem óverðugir. Þjóðin hef-
ur hvað eptir annað krafizt, að afnum-
in yrðu eptirlaun embættismanna, en þau
virðast aldrei betur tryggð en nú, og ekkert
útlit fyrir, að við þeim verði hróflað í bráð,
eptir þessa lítilfjörlegu lækkun, sem á
þeim var gerð fyrir skömmu (með lögum
4. marz 1904). Það verður og aldrei
unnt að afnema eptirlaun öðruvísi en á
þann hátt, að þeir, sem fengið hafa em-
bætti áður en þau lög gengu í gildi,
haldi öllum rétti sfnum óskertum. Það
varir þvf alllengi, þangað til lögin ná til-
gangi sínum. Svo er og annað atriði,
sem kemur til greina, þá. er um afnám
eptirlauna er að ræða, og það er hækk-
un sjálfra embættislaunanna. Það mundi
ekki að eins þykja sanngjarnt, heldur al-
veg sjálfsagt, að hækka laun allra em-
bættismanna að mun, væru öll eptirlaun
afnumin, því að þá mætti búast við, að
embættismennirnir gætu séð sér og slnu
skylduliði farborða, er þeir slepptu em-
bætti, og eins mætti þá frekar gera þeim
að skyldu, að kaupa sér hærri ellistyrk,
ef launin væru allrífleg.
Það væri tilvinnandi að afnema öll ept-
irlaun með því að hækka dálftið embætt-
islaunin, því að það yrði ekki að eins j
gróði fyrir landið, heldur einnig fyrirem-
bættismannastéttina sjálfa. Það erum vér
öldungis sannfærðir um. Hún mundi læra
að spara miklu fremur en nú, leggja fé
upp til efri áranna, sem lftt eða ekki er
nú hugsað um, með því að ávalt eru ept-
irlaunin í bakhöndinni, hvernig sem allt
veltist • og hvernig sem í stöðunni er
staðið.
Að menn mundu reyna að hanga leng-
ur í embættum, væru eptirlaun afnumin,
getur vel verið uin einstöku menn, en
ráð ættu þá að vera til þess, að losna
við slfka embættismenn, svo að þeirsegðu
af sér. Væri um efnalítinn mann að
ræða, er staðið hefði lengi og vel í em-
bætti sínu, væri ekki útilokað, að hann
fengi einhvern styrk af almannafé í sérstöku
viðurkenningarskyni fyrir starf sitt. Þeim
dyrum ætti og mætti ekki fremur loka
fyrir nýtum uppgjafa-embættisrnanni, en
hverjum öðrum borgara, er ekki verður
bannað að leita styrks eða þóknunar af
almannafé fyrir einhver unnin störf í þarf-
ir þjóðfélagsins.
Því hefur verið haldið fram af sumum,
að væru eptirlaun afnumin. þá mundi
rigna yfir þingið bænarskrám um sérstök
eptirlaun frá hverjum einasta uppgjafaem-
bættismanni, og mundi þá síðari villan
verða argari hinni fyrri, því að hlut-
drægni og persónuleg velvild eða óvild,'
mundi þá skapa óþolandi misrétti, með
því að sumum bænum, þeim er sfzt
skyldi, yrði þá ef til vill sinnt, en öðrum
réttmætari vísað frá. En þetta hyggjum
vér ástæðulausan ugg og órökstuddar get-
sakir, því að þótt komið gæti fyrir, að
þingið beitti einhverntíma viðurhlutamik-
illi hlutdrægni, þá mundi slíkt sjaldan
verða og varla nema fyrst í stað, þvf að
almenningsálitið mundi fljótt vísa þinginu
þá braut, er það ætti að ganga í þessu
efni og hún mundi verða sú, að veita alls
engin sérstök eptirlaun á fjárlögunum, nema
alveg sérstakar ástæður væru fyrir hendi,
t. d. sem viðurkenning fyrir langa og
dygga embættisþjónustu. Það yrði því
varla hætt við því, að slarkara- og ónytj-
ungssýslumenn á bezta aldri væru látnir fá
mörg hundruð kr. árlega f viðurkenningar-
skyni fyrir að hafa hangið fáein ár í em-
bætti við lftinn orðstír. Slíkt höfuð-
hneyksli mundi aldrei henda nokkurt lög-
gjafarþing. Og þá er á allt er litið verð-
ur ekki annað séð, en að vel mætti af-
nema öll eptirlaun, án þess að nokkur
hætta stafaði af því fyrir embættismanna-
lýðinn, mundi þvert á móti verða honum
ávinningur, eins og þjóðfélaginu í heild
sinni, og þessvegna ætti þjóðin ekki að
leggja árar í bát að krefjast lögboðins
niðurskurðar allra lögboðinna eptirlauna.

Manntjónið eins dæmi i
veraldarsögunni.
Yfir 150,000 manns farast.
Erlend blöð flytja nú rækilegar fregnir
um voðaatburð þann, er gerðist kl. 5 20 að
morgni 28. desember (mánudaginn milli
jóla og nýárs) þá er um 20 stórar og smáar
borgir á Suður-Ítalíu og Sikiley hrundu
að mestu eða öllu leyti í jarðskjálpta og
yfir 150 000 manna biðu bana, eptir því
sem næst verður komizt. Er það meira
manntjón, en áður er nokkru sinni dæmi
til við samskonar umbrot. Jarðskjálpta-
svæðið nær yfir 70 kllómetra af Kala-
brfuströnd á Suður-Ítalíu og 60 kílómetra
af Sikileyjarströnd norðaustan til. Fólk
var í fasta svefni, er jarðskjálptinn hófst
með ægilegum hvin, og í sömu svipan
með svo voðahörðum rykkjum, er stóðu
um eina mínútu, að húsin hrundu saman
eins og spilatildur barna, og fólkið varð
þúsundum saman undir rústunum, en geysi-
miklar flóðöldur gengu á land og sóp-
uðu öllu með sér, er þær soguðust út
aptur, svo að skip, er fóru um Messina-
sundið daginn eptir, komust naumlega á-
fram fyrir dauðra manna- og dýrabúkum
og flekum úr húsum og skipum, er flaut
hvað innan um annað á sjónum. Nokkur
skip, er lágu við hafnarkampinn í Mess-
ina, hófust upp á kampinn með flóðöld-
unni og soguðust út aptur með henni, án
þess að brotna að mun. Gekk sjórinn
yfir allan lægri hluta borgarinnar, og
strandgata bæjarins, er áður var, er nú
undir sjó. Hefur og strandlínan töluvert
breytzt beggja vegna sundsins, og eru þar
nú grynningar, sem áður var dýpi mikið,
en nokkuð af strandlengjunni, er áður
var, sokkið í sjó. Sumstaðarrifnaði jörðin
og gaus sjóðheitt vatn upp um sprung-
urnar. Mátti svo ségja sumstaðar f Mess-
ina, að jörðin gleypti húsin og fólkið.
Jafnhliða jarðskjálptanum varð svodimmt,
að ekki sást handaskil, og steypiregn
streymdi úr lopti. Jók þetta mjög á ótta
og skelfingu þeirra, er af komust, og
hugðu þeir dómsdag kominn. Og þá er
sólin kom upp um morguninn og rauf
myrkrið, sást, hver voðatíðindi orðin voru.
í Messina æddu hópar af mönnum um
göturnar hálfbrjálaðir af hugaræsing og
ótta, flestir á nærklæðum einum, hríð-
skjálfandi í hellirigningu og hálfgerðum
kalsa, eptir því sem gerist á Suður-Italíu.
Sjónarvottar að þessum ógnum öllum
segja að veinið í fólkinu, er lá hálfdautt
og marið undir rústunum, hafi tekið út
yfir allt, og að ekki sé unnt að lýsa þeim
hörmungum. Sumstaðar réðst fólkið, er af
komst, inn í hálffallnar kirkjur, og tók
þaðan líkneski helgra manna, og bar
þau í helgigöngu út á víðavang í öllu
regninu, ákallandi guð um miskunn.
Fangahúsið í Messina hrundi í fyrsta
kippnum, og vita menn ekki, hve margir
fangar hafa misst þar lífið, en þar voru
300 karlmenn og 350 kvennmenn. En
þeir fangar, ■ sem ekki fórust eða stór-
meiddust, flýðu vitanlega sem fætur tog-
uðu, og munu ekki hafa sett sig úr færi
að róta í rústunum og ræna líkin, auk
þess sem illþýði hvaðanæfa af Sikiley
þyrptist til Messina, og eru hinar hrylli-
legustu sögur sagðar af ránskap þessa ó-
þjóðalýðs, hvernig ræningjarnir skáru t. d.
fingur af líkunum til að Dá dýrmætum
hringum o. s. frv. Loks varð að setja
hervörð kringum rústirnar í Messina til að
bægja þessum bófum burtu, og urðu menn
að fá sérstakt leyfi hjá yfirmanninum til
að mega leita í rústunum að skyldmenn-
um sínum. Segja menn, að vegna þessa
hafi færra fólki orðið bjargað lifandi en
ella mundi. Voru dæmi til þess, að
menn fundust með lífi f rústunum hálfum
mánuði eptir fyrsta kippinn og réttu við.
Viktor Emanúel konungur og drottning
hans (Helena Nikulásdóttir Svartfjalla-
fursta) fóru undir eins til Messina og
tóku þar þátt í björgunarstarfinu. Er
einkum látið mikið af frammistöðu drottn-
ingar, og hafi hún bannað að halda af-
mælisdag sinn, 8. janúar, hátíðlegan í
þetta skipti, því að hún ætlaði að verja
honum til að hjúkra hinum særðu. Nokkr-
um hluta af lbúðarhöll sinni (Quirinal-
höllinni) í Róm hefur hún breytt í vinnu-
stofu, og segir »Times«, að þar vinni
undir yfirumsjón hennar margar sauma-
stúlkur að því, að snfða og sauma alls-
konar fatnað handa flóttamönnunum, sem
fluttir hafa verið burt frá hinum hrundu
bæjum, því að öðruvísi var naumastunnt
að koma hjálp við. En í fyrstu var það
I