Þjóðólfur - 05.02.1909, Blaðsíða 1

61- árg.
Reykjavík, föstudaginn 5. febrúar 19 09.
M 6.
Frá útlöndum.
Tyrkneska þingið
•er nú aptur sezt á laggirnar eptir rúml.
30 ára hvlld. Skömmu eptir að Abdul
Hamid var orðinn soldán, gaf hann
þegnum slnum stjórnarskrá (i des. 1876),
en ekki kom hún til framkvæmda nema
í nokkra mánuði, því að upphafsmaður
hennar, Midhat pasja, sem þá var yfir-
ráðgjafi soldáns (stórvesír) og stutt hafði
hann til valda, féll brátt í ónáð og var
gerður útlægur. Stjórnarskránni var nú
ekki lengur fram fylgt, þó að hún væri
ekki beinlínis numin úr lögum, og þing-
ið var ekki kallað saman nema einu sinni,
heldur ríkti soldán upp frá því sem ein-
valdur, þangað til að stjórnarbylting sú,
sem Ungtyrkir gerðu i sumar sem leið,
neyddi hann til að láta stjórnarskrána
aptur ganga í gildi og kalla þingið sam-
an á ný.
Kosningarnar fóru fram í haust, og x 7.
•des. var þingið sett með mikilli
viðhöfn af soldáni sjálfum. Þann dag
var Mikligarður í hátíðabúningi. Hvar-
vetna blöstu við fánar með hálfmánanum.
Hermenn stóðu i löngum röðum eptir
götunum, þar sem soldán átti að fara
um frá höllinni til þinghússins, en út frá
þeim stóð maður við mann allt upp að
húsunum, og sumstaðar langt inn í hliðar-
göturnar, og í gluggunum á húsunum og
uppi á þökunum blöstu alstaðar við björt
kvennaandlit, sem í þetta skipti höfðu
kastað blæjunni. I kringum þinghúsið
var mannþröngin auðvitað mest. Þar
höfðu menn klifrað upp á sjálfa Sófíu-
kirkjana, sem stendur andspænis þing-
húsinu, og var fullt af fólki uppi á þök-
unum á útskotum hennar.
Litlu fyrir hádegi tóku þingmennirnir
að safnast að þinghúsinu, og var það all-
mislitur hópur, því að á þinginu eiga sæti
allar þær þjóðir, sem búa í ríki Tyrkja-
soldáns, en þær eru margar og mjög ó-
líkar, bæði að ætterni, trúarbrögðum og
siðum. Margir þingmennirnir voru i þjóð-
búningum sfnura, og voru þeir margir
einkennilegir og fallegir á að líta.
Nokkru eptir hádegi kom soldán sjálfur.
Löngu áður en auga varð kornið á hann,
heyrðist í fjarska ómurinn af fagnaðar-
ópunum, sem kváðu við umhverfis hann.
Fyrst kom i Ijós lífvarðarsveit soldáns,
sfðan fimm riddarasveitir á gráum fákum,
því næst 12 þjónar í einkennisbúningum
og skínandi söðlum. þá flokkur af að-
stoðarforingjum og loks vagn soldáns
sjálfs, dreginn af fjörum jörpum hestum;
í vagninum sat, auk soldáns, stórvesfrinn
(Kiamil pasja) og sonur hans; var vagn-
inn ekki nema hálfopinn, svo að lítið
sást af soldán sjálfum, en óðar en fólkið
kom auga á vagninn. glumdu við fagn-
aðarópin og soldánssöngurinn.
Þingið var sett með hásætisræðu, en
soldán las hana ekki upp sjálfur, heldur
einkaritari hans. Byrjaði hún á því, að
minnast á, að framkvæmd stjórnarskrár-
innar hefði »um stundarsakir« verið frest-
að og þingið ekki verið kallað saman,
vegna þess að þjóðin hefði ekki verið
komin á nógu hátt stig, til þess að færa
sér þessi gæði f nyt, en sfðan hefði verið
unnið ótrauðlega að menningu þjóðar-
innar, og nú hefði hún öðlazt þann þroska,
að soldán hefði ekki hikað við, þrátt
fyrir andmæli ýmsra, að láta stjórnar-
skrána aptur ganga í gildi og kalla sam-
an þingið til þess að treysta og efla heill
landsins í framtíðinni. Þá minntist sol-
dán á mótgerðir Búlgaríu og Austurríkis
við 'I'yrkland, og fór um þær allhörðum
orðum. Loks fór hann nokkrum orðum
uro þær umbætur, sem stjórninni væri mest
annt um: að bæta fjárhaginn, fjölga skól-
um og bæta þá, og efla herinn og flot-
ann.
Þá er lokið var upplestri hásætisræð-
unnar, las æzti prestur Tyrklands (Sheik-
ul-Islam) bæn, en að því búnu stóð sol-
dán sjálfur upp, studdi hendinni á sverðs-
hjöltin og sagði nokkur orð, kvaðst gleðj-
ast af þvf að sjá fulltrúa þjóðarinnar
saman komna og óskaði að starf þeirra
mætti verð? blessunarríkt fyrir land og
lýð. F.n hann talaði svo lágt, að ekki
heyrðu nema þeir sem næstir voru, hvað
hann sagði. Héldu þvf ýmsir, að hann
hefði verið að vinna eið að stjórn-
arskránni. En þegar þeir komust
að þvf, að svo var ekki, vildu margir
þeirra ekki vinna hollustueiðinn. Það
varð þó úr, að þingmenn unnu eiðinn
allir í einulagi, en þó var sleginnsá var-
nagli í eiðstafnum, að eiðurinn væri að
eins bindandi meðan soldán héldi stjórn-
arskrána.
Um kvöldið var öll borgin uppljómuð
og gleðin og ánægjan yfir stjórnfrelsinu
var feikileg. Skömmtt sfðar hélt soldán
þingmönnum veizlu í höll sinni (Yildiz
Kiosk) og var ræða hans til þingmann-
anna lesin upp af einkaritara hans eins
og við þingsetninguna. Bað hann guð
um, að þeir mættu öðlast marga slíka
samfundi framvegis, og bætti því næst
við þessum orðum:
»Eg hef helgað mig því starfi, að vernda
með guðs hjálp ákvæði stjórnarskrárinnar
og tryggja þegnum mínum þau helgu
réttindi. og sem andlegur og veraldlegur
lánardrottinn yðar mun eg sýna hverjum
þeim fullan fjandskap, sem reynir að
tálma því«.
Tyrkneska þíngið er f tveimur deildum.
Öldungadeildin er öll kjörin af soldáni,
en í fulltrúadeildinni eru rúml. 220 þjóð-
kjörnir þingmenn. 3/4 hlutar hins nýkosna
þings eru Múhameðstrúar. Af þeim ertt
Tyrkir flestir, um 110 eða helmingur allra
þingmanna, þá Arabar 40 og Albanar
rúml. 20. Af kristnum mönnum eru
Grikkir flestir, 23, Armeningar eru 10,
en Búlgarar ekki nema 4. Eru bæði
Grikkir og Búlgarar óánægðir með úr-
slitin, og þykjast að réttu lagi hafa átt
að hafa fleiri fulltrúa. Ixiks eru í þing-
inu nokkrir Gyðingar og fulltrúar fleiri
þjóða, er senda einungis einstaka eða ör-
fáa þingmenn. Talið er, að Ungtyrkir
muni hafa allntikinn meiri hluta þingsins
sér fylgjandi, flestalla Tyrki, og auk þess
Albani og Araba, Armeninga og Gyðinga.
Ungtyrkir vilja breyta stjórnarskránni á
þá leið, að 2/3 hlutar öldungadeildarinnar
verði þjóðkjörnir, og allir borgarar yfir
tvítugt hafi kosningarrétt. Tyrknesku vilja
þeir láta vera embættismál alstaðar og hér-
aðasjálfstjórn vilja þeir auka. Ennfremur
vilja þeir stofna skóla á rfkis kostnað og
gera tyrknesku að skyldunámsgrein í öll-
um alþýðuskólum. Landvarnarskyldu Mú-
hameðstrúarmanna og þeirra, er aðra trú
hafa, vilja þeir gera jafna, og mörg fleiri
nýmæli hafa þeir á prjónunum.
Sjónleikar.
Nú er Leikfélagið hætt að leika »Bónd-
ann á Hrauni«, og byrjað á gömlu
dönsku léttmeti: »Æ fintýri á göngu-
för«, eptir Hostrup, sem opt hefur ver-
ið leikið hér áður, optast nær með mik-
illi aðsókn. Um leikenduma er ekki
margt að segja. Skripta-Hans (Arni Ei-
rfksson) og Kranz birkidómari (Kr. Ó.
Þorgrímsson) eru Reykvíkingum kunnir.
Leikur þeirra hefur ekkert breytzt. Frú
Kranz (frú Efemía Waage) ber mjög af
manni sínum á alla lund, eins og hún
auðvitað á að gera, en hún er full ung-
leg og skarar bæði fram úr Jóhönnu og
Lauru að ytra útliti á leiksviðinu, en
leikur hennar er ekki að sama skapi til-
komumikill. Vermundur (Herbert Sig-
mundsson) talar stundum nokkuð óskýrt,
einkum framan af. En þó getur hann
ekki talizt illa leikinn. Stúdentarnir
(Jens Waage og Þorst. Jónsson banka-
assistent) eru allgóðir. Er Herluf (Þ. J.)
nokkuð fljótmæltur og mikill á lopti og
mannalegur, og snýst eins og snælda
kringum kvenfólkið á leiksviðinu, ogþyk-
ir fólki gaman að honum. Er ekki
ósennilegt, að hann gæti orðið allgóður
leikari, sem »fírugur« elskandi. Jóhanna
(frú Stefanfa Guðm.) og Laura (frk.
Guðrún Indriðad.) eru leiknar liðlega, en
frekar ekki. Svale assessor (Friðf. Guð-
jónsson) er í lakara lagi.
Það lítur svo út, sem »Æfintýrið« sé
ódrepandi á leiksviði hér, og er það ekki
svo mjög vegna efnis þess, sem vfða er
haria léttvægt og lítilsháttar, heldur vegna
lífsfjörsins, lífsgleðinnar, sem gengur eins
og rauður þráður gegnum allt leikritið,
samfara sól og sumri, sem hvílir yfir öllu.
Það er þessi sumarbúningur, sem gert
hefur »Æfintýrið« svo aðlaðandi og líf-
seigt á leiksviði. En það er samt orðið
of kunnugt hér til þess, að það geti feng-
ið afarmikla aðsókn f þetta skipti.
Kappglíma
um silfurskjöld þann, er glímufélagið »Ár-
mann« hefur gera látið til heiðurs mesta
glfmumanni Reykjavíkur, var haldin hér
f Tðnaðarmannahúsinu 1. þ. m. F.r svo
ákveðið, að glíma skuli um skjöld þenn-
an 1. febrúar ár hvert. Handhafi skjald-
arins varð í fyrra hr. Hallgrfmur Bene-
diktsson. En nu bjuggust 11 beztu glímu-
menn bæjarins til að ná honum fr.l Hall-
grfmi. Þessir voru: Ágúst Ö. Sædal,
Bjarni Þórðarson, Einar Halldórsson,
Guðbrandur Magnússon, Guðmundur Sig-
urjónsson, Guðmundur Stefánsson, Gunn-
ar Sigurðsson, Kristinn Pétursson, Ólafur
Gunnarsson, Sigurjón Pétursson og Sig-
urður Sigurðsson. Áður en glfmunni var
lokið, gengu þó tveir frá vegna meiðsla
(Ágúst Ó. Sædal og Sigurður Sigurðsson)
Af þeim 9, er þá voru eptir, voru þeir
glímukapparnir Guðm. Stefánsson og Sig-
urjón Pétursson skæðastir mótstöðumenn
Hallgríms, og leit út fyrir um eitt skeið,
að Sigurjón mundi vinna skjöldinn. Var
svo jafnt á komið með þessum þremur,
að í fyrstu umferð stóðu þeir jafnt að
vígi, höfðu allir fallið einu sinni (Hallgr.
fyrir Sigurjóni, Sigurjón fyrir Guðmundi
og Guðmundur fyrir Hallgrími). í 2.
umferð, er þeir glímdu saman varð hlut-
fallið alveg hið sama og í fyrstu umferð-
inni, en í þriðju atrennunni tókst Hall-
grfmi að leggja þá Sigurjón og Guð-
mund báða að velli, og hélt því skildin-
um. En þessar þríteknu úrslitaglfmur
milli þessara þriggja glfmumanna sýna
ljósast, hve jafnir þeir eru, eins og tekið
var fram í Þjóðólfi fyrir skömmu, að það
væri jafnvel tilviljun ein, hver hæstan
hlut bæri þeirra þriggja í það og það
skipti. En Hallgrímur er þó einna lipr-
astur. Húsfyllir var af fólki að horfa á
kappglímur þessar, er voru hin bezta
skemmtun. Auk glímukappannafyrnefndu
glímdu bezt: Einar Halldórsson (frá
Kárastöðum), Guðbrandur Magnússon
(einna liðugastur þeirra allra), Guðmund-
ur Sigurjónsson og Kristinn Pétursson
(heit. pjátrara), bezta glímumannsefni, að
því er virðist.
Vidtal
við hr. Lárns Pálsson hóraopata
um aðflutningsbannið.
(Niðurl.). Tuttugu og eitt ár er nú lið-
ið síðan þú ritaðir kafla þann, sem eg
hef nú tilfært úr fyrirlestri þínum, og því
óskiljanlegri er framkoma þín nú sem öll-
um er vitanlegt, að 1887 var bindindis-
málið hér á landi mjög skammt á veg
komið, og er því hrósvert, að þú þá
skyldir vera fremri mörgum samtíðar-
mönnum þínum með skilning á málinu,
því eg efast ekki um, að orð þau, sem
þú þá lést falla, hafi verið byggð á lækn-
islegri þekkingu þinni(?), og því sorglegra
er til þess að vita, að þú skulir, eptir
margra ára lífsreynslu, vera svo þröng-
sýnn, að sjá ekki, hvað bindindismálið
hefur rutt sér til rúms hjá þinni eigin
þjóð, og það einmitt á tveimur sfðustu
áratugum. Það hefur d jafnfáum árum
brotið af sér flest bönd hleypidóma og
vanþekkingar, svipað stóru vatnsfalli í
vorleysingum, sem sprengir af sér hapt
vetrarins svo engin mótstaða dugar;
breytingin er svo stórfelldlega ánægju-
leg, að t. d. læknar og aðrir embættis-
menn, sem voru áður þversum í götunni,
hafa nú sökum þekkingar á málinu, gerzt
öflugir stuðningsmenn þess, enda eru nú
vlsindin beittasta vopnið í höndum bind-
indismanna í þeirra sigursælu baráttu.
Eptir allar framfarirnar og þekkingu al-
mennings á umgetnu árabili, kemst þú nú,