Þjóðólfur - 26.02.1909, Page 1

61. árg.
Reykjavík, föstudaginn 26. febrúar 1909.
JK 9.
V erkf æravélar
og smíðatól.
Fá á i. Schinail,
Kjöbenhavn. Gl. Kongevej 1D.
Alþing’i.
II.
Frv. til námulaga flytja þeir Björn Krist-
jánsson og Sig. Gunnarsson. Allmikill
bálkur í 3Q greinum. Nefnd: Björn Kr.,
Jóh. Jóh., Ben. Sv. Sig. Gunn. og Jön Ól.
Frv. um pjóðmenjasafn íslands flytur
Jón Þorkelsson; er þar farið tram á, að
forngripasafnið og önnur söfn, er viðjþað
hafa bætzt, eða kunna að bætast, verði
nefnt einu nafni „Þjóðmenjasafn Islands".
Nefnd: Jón Þork., Einar Jónsson og Hálf-
dan Guðjónsson.
Frv. um skoðun á sítd er flutt í efri
deild af Sigurði Hjörleifssyni.
Frv. um breyting á skipun læknahér-
aða flytur Kristinn Daníelsson. Vill skipta
Þingeyrarhéraði í tvö læknahéruð: Þing-
eyrarhérað (Auðkúlu-, Þingeyrar- og Mýra-
hreppar; læknissetur á Þingeyri) og Flat-
eyrarhérað (Mosvalla og Suðureyrarhrepp-
ar; læknissetur á Flateyri).
Frv. um breyting á lögum 19. febr.
1886 um lýsingar á undan borgaralegu
hjónabandi. Flm. Jón Ólafsson o. fl.
Frv. um stœkkun verzlunarlóðarinnar
í fsafjarðarkaupstað. Flm. Sig. Stef.
Frv. um sérstaka dómpinghá í Kefla-
vik. Flm. Jens Pálsson.
Frv. urn breyting d lögum um kosningar
til alpingis frá J- okt. igoj. Flm. Jón
Þorkelsson og M. Blöndahl. Um að
flytja kjördag til io. okt.
Frv. um lifsdbyrgð fyrir sjómenn d ís-
lenzkum pilskipum. Flm. Jón Þorkelsson
og M. Blöndahl.
Frv. um breytin? d lögum um aðra skip■
un d œztu umboðsstjórn íslands frd j. okt.
igoj. Flm. Jón Þorkelsson og Bjarni
Jónsson frá Vogi.
1. gr. Ráðherra íslands skal hafa
að launum 10,000 kr. á ári á meðan hann
gegnir embætti, auk 2000 kr. þeirra, sem
honum eru ætlaðar til risnu og 2000 kr.
til húsaleigu, á meðan hann hefir ekki
embættisbústað. Eptirlaun hefir hann
engin. —
2. gr. Lög þessi öðlast þegar gildi, sem
þau eru staðfest af konungi.
Frv. um aðflutningsbann diengis er lagt
fram í n. d. Flm. Björn Jónsson, Björn
Kristjánsson, Eggert Pálsson, Sigurður
Gunnarsson og Stefán Stefánsson. Er
ætlast til að lögin gangi í gildi 1. janúar
1912.
Þings&iyktunartlllögur:
Auk þeirra, er getið var í síðasta blaði,
hafa þessar komið fram í N. d.:
5. Um að skipa fimm manna nefnd til
þessjað íhuga og gera tillögur um, hvem-
ig greiðast og haganlegast verði bætt úr
hinum almennu peningavandræðum í land.
inu. Flm. Jón Þork. o. fl. Nefnd : Magn-
ús Blöndahl, Jón Magnússon, Bjarni Jóns-
son, Þorleifur Jónsson og Jón Jónsson S.-
Múl.
6. Um að skipa 5 manna nefnd til að
íhuga landbúnaðarmálefni þjóðarinnar og
koma fram með tlllögur þar að lútandi.
Flm. Sig. Sigurðsson og fleiri. Nefnd:
Hálfdan Guðjónsson, Pétur Jónsson, Sig.
Sigurðsson, Jón Jónsson N.-Múl. og Stef-
án Stefánsson.
7. Ólafur Briem og Pétur Jónsson flytja
tillögu um, að fela nefndinni í bráða-
birgðarhækkun á aðflutningsgjaldi, að taka
jafnframt til íhugunar tillögur um skatta-
mál íslands. Samþ. 1 neðri deild I fyrra
dag.
8. Um að skipa 5 manna nefnd til að
íhuga og gera tillögur um allsherjar kjör-
dæmaskipan á landinu. Flm. Jón Þork.
o. fl. Nefnd : Sig. Sig., Einarjónss., Sig.
Gunn., Jón. Jónss. N.-MÚl.':0g Jón Ól.
9. Um að skora á landstjórnina að
leggja fyrir næsta alþingi frv. til laga um
vátrygging gegn slysum tyrir verkamenn
og frv. til laga um almenn sjúkrasjóðslög.
Flm. Jón Þork. o. fl. Samþ. 1 N. d. í
gær. í
10. Að skora á landsstjórnina að und-
irbúa og leggja fyrir næsta þing frumvarp
til laga um afnám eptirlauna allra em-
bættismanna í landinu, svo og að gera
ráðstatanir til þeirrar skipanar á launum
þeirra, er virðast mætti nauðsynleg og
sanngjörn í sambandi við það, að öll
eptirlaun félli niður. Flm. Jón Þorkelsson
og Bjarni Jónsson.
Nefndir í þingsályktunartillögur þær, er
getið var í síðasta blaði:
Verzlunar- og alvinnulöggjöf: Bj. Kr.,
Jón Ól., M. Bl., Ól. Br., Jón J. S.-Múl.
Samgöngumál: Bj. Kr., Einar J., Þorl.
J., Ben. Sv., Jóh. Jóh., Bj. Sigf., Ól. Br.
Kennslumál: Björn J., Bjarni J., Jón
Magn., Hálfd. Guðj., Egg. Pálss., Jón J.
N.-Múl. Stef. Stef.
Fiskiveiðamál: Jón Þ., Stef. Stefi, Ben.
Sv., Jón Sig., Pétur J.
Fellt frumvarp.
Frumvarp Reykjavíkurþingmannanna
um að bæta einum þingmanni við Reykja-
vík, en fella burtu Seyðisfjörð, sem sér-
stakt kjördæmi var fellt í N. d. 23. þ. m.
Þlngmannskosnlng
á Seyðisfirði er fyrirskipuð al stjórninni
9. marz. Dr. Valtýr, er þangað fór með
»Ceres« 17. þ. m., býður sig aptur fram,
og situr þar til kosningarúrslita. Séra
Björn Þorláksson býður sig einnig fram,
og dvelur hér syðra fram yfir kosningu.
Væntanlega verður hann doktornum hlut-
skarpari. Sjálfsagt verða frambjóðendur
þar ekki fleiri en þessir tveir.
Fyrir hönd meiri hlutans í neðrideild
báru 5 þingmenn, þeir Skúli Thoroddsen,
Björn Jónsson, Ólafur Briem, Sigurður
Gunnarsson, og Bjarni Jónsson frá Vogi
upp svolátandi tillögu til þingsályktunar:
„Ráðherra íslands hefir lagt allt kapp á
að koma fratn „frv. til laga um ríkisréttar-
samband Danmerkur og íslands, — sem mik-
ill meiri hluti pjóðar og pings telur lögfesta
ísland í danska r'ikinu. Hann leggur frv.
petta fyrir pingið nú og mælir enn fastlega
með pví óbreyttu, Hann heflr og gengið
pvert í móti vi/ja íslenzkra kjósenda, er
hann valdi siðast konungkjörna pingmenn.
Enn er pað, að pjóð og ping telur ýmsar
sijórnarrdðstafanir hans vítaverðar.
Fyrir pví dlyktar deildin að lýsa yfirpvi,
að vegna samvinnu ráðherrans við pingið
og tptir sjdlfsögðum pingrceðisreglum vœnti
hún pess, að hann biðjist pegar lausnar".
Þingsályktun þessi var til umræðu í Nd.
á þriðjudaginn var (23. þ. m.) og urðu um
hana afar-langar og snarpar umræður á
tveimur fundum frá kl. 12—3 og 5—9, eða
7 klukkustundir alls og lá þó við sjálftað
frestað yrði fundi til næsta dags.
Aðalflutningsmaður tillögunnar, Skúli
Thoroddsen, tók fyrstur til máls, og fór
jafnvel þyngri orðum en þurft hefði um
sum atriði. Urðu því allar umræður harð-
ari en ella mundu orðið hafa og lengri
miklu, á báða bóga. Hrutu þar af beggja
hálfu ýms miður þinghæf orð, er forseti
neyddist stundum til að átelja, þótt fleiru
værisleppt óátalið. Varauðsættaðmikill hiti
varí hvorutveggjaflokknumundirniðri, ekki
sízt í minni hlutanum. Ráðherrann talaði
fremur stillilega að vanda og varði gerðir
sínar við hóf. Auk aðalflutningsmanns
tillögunnar (Sk. Th.) töluðu úr meirihlut-
anum: Björn Jónsson, Bjarni Jónsson frá
Vogi, Björn Sigfússon, Jón á Haukagili,
Magnús Blöndahl og Sigurður Sigurðsson,
en úr minni hlutanum allir auk ráðherra,
nfl. Eggert Pálsson Einar Jónsson, Jóh.
Jóhannesson, Jón Magnússon, Jón í Múla,
Jón Ólafsson, Pétur Jónsson og Stefán
Stefánson. Loks var tillagan samþykkt
með 15 atkv. gegn 8 að viðhöfðu nafna-
kalli og greiddu atkvæði með henni:
Benedikt Sveinsson, Bjarni Jónsson frá
Vogi, Björn Jónsson, Björn Kristjánsson,
Björn Sigfússon, Hálfdan Guðjónsson, Jón
Jónsson 1. þm. N. M., Jón Sigurðsson, Jón
Þorkelsson, Magnús Blöndahl, Ólafur
Briem, Sigurður Gunnarson, Sigurður
Sigurðsson, Skúli Thoroddsenjog Þorleif-
ur Jónsson, en í móti: Eggert Pálsson,
Einar Jónsson, Jóh. Jóhannesson, Jón
Jónsson 1. þm. S-M., Jón Magnússon, Jón
Ólafsson, Pétur Jónsson og Stefán Stef-
ánsson þm. Eyf. Hannes Hafstein greiddi
ekki atkv. Að þeirri atkvæðagreiðslu lok-
inni lýsti Björn Jónsson, formaður meiri
hluta flokksstjórnarinnar yfir því, samkv.
fyrirspurn frá ráðherra, að meiri hlutinn
í efri deild væri samþykkur þessari at-
kvæðagreiðslu, og lýsti þá ráðherrann yfir
því, að hann skoðaði þá kominn fram yfir-
lýstan vilja meirihluta þingsins, að hann
(ráðherrann) beiddist lausnar, er hann
kvaðst þegar mundi gera. Jafnframt var
þá lýst yfir fyrir hönd meiri hlutans (af
Birni Jónssyni) samkvæmt fyrirspurn ráð-
herra, að sambandslagafrumvarpið mundi
koma til umræðu í efri deild, að líkindum
gerbreytt að vísu, en mundi ekki verða fellt
í Nd. Vantraustsyfirlýsingin, er leggja átti
fyrir Ed. og var samhljóða Nd. ályktuninni
var því tekin þar út af dagskrá í fyrra dag.
Ágrip af ræðum
Skúla Thoroddsens og ráðherra í
neðri deild 23. þ. m.
Skúli Thoroddsen: Ráðherranum
hefir ekki þóknazt að taka þann kostinn,
að biðjast lausnar strax eptir að kosningar-
úrslitin urðu kunn, þó það hefði verið
heppilegra, að komandi stjórn hefði get-
að undirbúið málin fyrir þingið og þá
hefðu þau vafalaust orðið veigameiri.
Hann hefði afsakað þetta með því að
frumvarpsandstæðingar á þingi væri svo
sundurleitir, en fyrir þeim söguburði ráð-
herrans væri ekki minnsti flugufótur, og
stæði flokkurinn allur sem einn maður. I
þingbyrjun hefði allur vafi átt að hverfa
og þá hefði hann átt að biðjast lausnar
þegar, en hann hefði sjálfur óskað eptir
þessari tillögu, og mætti því sjálfum sér
um kenna, þó hér kynnu þau orð að falla,
sem honum félli miður. Öllum sé kunn-
ugt það mikla kapp, er ráðherrann hafi
lagt á það, að þetta sambandslagafrv.
gengi fram, en honum hefði ekki tekizt
að sannfæra þjóðina, því árangurinn, sem
betur fór, varð sá sem raun gaf. — I
þessu mikla máli væri skoðun ráðherr-
herrans gagnstæð skoðun meiri hluta
þings og þjóðar, og væri það skoðunar-
munurinn í þessu máli, er væri því vald-
andi, að stjórnin yrði að fara frá.
Ókostir uppkastsins svo miklir, eins
og t. d. að binda utanríkismál og hermál
j um aldur og æfi við Dani, nema með
j samþykki þeirra, óljósu ákvæðin: að sá
maður er héldi því fast fram væri með
öllu óhæfur milligöngumaður milli Islend-
inga og Dana.
Við val konungkjörnu þingmannanna
hefði ráðherrann farið þvert á móti vilja
þjóðarinnar, og hefði hann notað vald
sitt, til að fjölga þeim mönnum á þingi
er berðist á móti vilja hennar í þessu
máli.
Um það að tillagan teldi stjórnarráðstaf-
anir hans sumar vftaverðar, þá lægi ekki
önnur meining í þvíorði, en aðfinnsluverðar
eða ámælisverðar, og notaði yfirrétturinn
opt þetta orð í þeirri merkingu, er hann
telur einhverja embættisathöfn manns
vítaverða, gagnstætt því að maðurinn
sæti sekt eða ábyrgð.
Leiðinlegt væri það að vísu, að þurfa
að ýfa upp ýmsar gerðir ráðherrans og
mætti vísa til fyrri alþingistíðinda, en hjá
því yrði samt ekki komizt.