Þjóðólfur - 16.04.1909, Page 1

61. árg.
Reykjavík, föstudaginn 16. apríl 19 09.
M 16.
ntlagi
Eptir Longfellow.
Dagur er horfinn og húmið
hnígur 'af dimmvcengja nótt
sem 'órn láti fj'óður falla
á fiuginu hœgt og rótt.
Frá þorpinu Ijósin leiptra-
eg lít gegnum poku og regn,
og merki hinn sára s'óknuð
er sál min stenst ei gegn —
sáran s'óknuð og l'óngun
cr sœkja á huga minn;
pau minna á hulda harma
sem haustið á veturinn.
Kom nú, og lestu mér kvœði;
eg kýs mér hjartans s'óng,
er hugarstríðið stilli,
svo styttist nóttin löng.
Eg prái' ekki prumandi bragi,
né pjóðskálda glymjandi söng,
er enn geyma endurhlj'óminn
aldanna hallargöng —
Samtal við forsætisráðherrann.
Engar ívilnanir.
Eins og getið er um á öðrum stað hér
i blaðinu, komu nýi ráðherrann Björn
Jónsson, og deildaforsetarnir aptur heim
úr utanför sinni með »Sterling« n.
J). m. eptir 3 vikna útivist. A leiðinni
út hreppti skipið stöðug andviðri og kom
því sólarhring síðar tií Hafnar, en áætl-
að var, eða ekki fyr en á laugardags-
kveld 27. marz um háttatíma. Jafnskjótt
sem skipið var landfast orðið ruddust
fréttasnatar danskra blaða 7—8 að tölu
út á það og kröfðu forseta frétta, en þeir
kváðust ekki vilja að svo stöddu svala
forvitni snatanna, að minnsta kosti ekki
áður en konungur og stjórn hans væri
fundin að máli. Llkaði þeim þetta mið-
ur og greiddu þá höfuðatlögu að ráð-
herraefninu (B. J.), er þeir gátu kviað
millum sín inn í reykingarsalinn og sett-
ust þar allt í kringum hann sem hrafnar
um æti með blýantana á lopti. En litlu
urðu þeir fróðari í það sinn, enda var
þá kallað, að vagn biði búinn til flutn-
ings heim á veitingahúsið (»Hotel Kon-
gen af Danmark«) og losnaði ráðherra-
efnið þannig furðu fljótt úr þessum
dróma.
Jafnskjótt sem það íréttist til Dan-
pau kalla sem herópshljómur
úr hugans fylgsnum skjótt
á pjáning og prautir lífsins;
nú prái eg hvíld í ?iótt.
Lestu mér nýgrœðingsljóðm,
se??i laga hjartanu frá
se?n skúrir úr sumarskýjmn,
eða skínandi tár af brá —
skálds, sem í áhyggju’ og önnum,
pótt ei vœri nátthvíldin löng,
heyrði i hjartanu óminn
af himneskum unaðssötig.
Sá söngur fœr sœtt oss við stríðið
og sorga?ina punga kross
sem bœnin má blessun veita
og byrðunuitt létta' af oss.
Svo taktu pá kvœðakverið,
pitt kœrasta lestu hátt
og legðu við Ijóðahremiinn
pá Ijúfustu r'ódd, er pú átt.
merkur, að Hannes Hafstein færi frá
völdum og B. J. væri tilnefndur ráðherra
í stað hans, hófust allmiklar æsingar í
dönskum blöðum, er beindust allmjög að
B. J., en einnig að íslenzku þjóðinni yfir-
leitt og forsetum þingdeildanna. Eitt
blaðið, »Vort Land«, er nánast má telja
sem sorpblað, flutti t. d. fávlslega ritað-
ar nlðgreinar um alla forsetana og kom
hin síðasta (um Kr. J.) morguninn eptir
að vér komum til Hafnar. Greinar þess-
ar kvað hafa verið ritaðar af ræfilmenni
nokkru íslenzku að ætterni, eir viðrað
hafði sig mjög upp við fráfarandi ráð-
herra (H. H.). Níðgreinar þessar voru
vitanlega áhrifalausar og marklausar, en
upptaka þeirra í blaðið sýnir ljósast hug-
arþel það, er sumir danskir blaðamenn
bera til íslenzku þjóðarinnar yfirleitt, enda
var tónninn jafnvel < hinum betri blöð-
um allkaldranalegur í vorn garð, er ef-
laust hefur stafað af því, að útséð var
um, að Islendingar mundu ganga að
frumvarpinu óbreyttu og þá fyrst hefur
Knud Berlin þótt tími til kominn að láta
uppi, hvernig dönsku nefndarmennirnir
skildu frumvarpið, og hver meiningin
var með því: að gera ísland að danskri
hjáleigu, en alls ekki að rlki, enda lýsti
Neergaard forsætisráðherra þvl beinlínis
yfir í samtali við B. J„ að það hefði
aldrei verið meiningin að ísland yrði
ríki eptir frumvarpinu. Það var auð-
heyrt á blöðunum, að J þau voru orðin
smeik um alvarlega skilnaðarhreyfingu
hér heima, en þá er þau voru fræddum,
að hreyfing þessi gerði lítið vart við sig,
eins og nú stæði, þá urðu þau rólegri, en
gefið var þeim fullkomlega í skyn, að sú
hreyfing gæti hæglega eflzt í landinu, ef
réttmætum kröfum vorum yrði að engu
sinnt hvað eptir annað. Að tónninn í
blöðunum varð mýkri eptir komu forset-
anna til Hafnar, mun hafa einkum stafað
af því, að Danir voru leystir af skilnað-
arótta í bráð.
Þegar á sunnudaginn 28. marz kvaddi
konungur forsetana til viðtals og tók
þeim mjög ljúfmannlega, þakkaði þeim
fyrir, að þeir hefðu ekki þessa ferð und-
ir höfuð lagzt á þessum harðviðrasam-
asta tíma ársins, og kvaðst vonast eptir,
að návist þeirra þar yrði til að greiða úr
vanda þeim, er nú væri sér á höndum,
og sagði, að forsætisráðherra sinn mundi
brátt kveðja þá til viðtals um sambands-
lagamálið til að komast þar að einhverri
niðurstöðu.
Við vonuðumst eptir, að Neergaard
mundi kalla okkur til viðtals daginn ept-
ir (á mánudaginn), en úr þv< varð ekki,
en < blöðunum sáum vér þess getið, að
þann dag var haldinn ráðherrafundur
(»Ministerraad«) og þar hefur þá vitan-
lega verið ákveðið, hverju Neergaard
skyldi svara málaleitunum vorum, jafn-
framt sem þennan dag eða áður hefur
verið til fullnustu ákveðið meðal flokks-
foringjanna dönsku, að í engu skyldi
þoka frá orðalagi Uppkastsins. Það hef-
ur allt verið klappað og klárt áður en
Neergaard talaði við oss, en það var á
þriðjudaginn 30. marz, kl. 9^/2 f. h„ í
herbergjum sjóliðsráðaneytisins. Hafði
hann daginn áður tilkynnt, að hann ósk-
aði eptir, að vér kæmum með kröfur
vorar skriflegar á þennan samtalsfund.
Var það samhljóða álit vor allra, að
leggja að eins fram breytingarkröfu á 1.
gr. Uppkastsins, er allt annað byggðist á.
Og samkvæmt þvl varð efni 1. gr. eptir
uppástungu vorri: að Island væri frjálst,
fullveðja ríki < sameiginlegu konungssam-
bandi við Danmörku og að r<kjasamband
þetta nefndist hið dansk-islenzka konungs-
riki. Væri að þessu gengið, var auðsætt,
að samningar gátu komizt á um auka-
atriði, t. d. um það, hvort vér um stund-
arsakir fælum Dönum að fara með ein-
hver mál < umboði voru o. s. frv. Svo
var »bláa bókins tekin og lagt af stað
til fundar við Neergaard. Var hann hinn
þægilegasti < viðmóti og laus við allan
embættis-hroka og gorgeirs-reiging. Lögð-
um vér þegar fram fyrir hann aðalkröfu
vora, um orðalagið á 1. gr. Leit hann
sem allra snöggvast á það, en sagði ekki
annað en þetta: »Hér er farið tram á
persónu-samband« (Personal-Union) ogvar
þv< ekki neitað að svo væri. Fleira var
ekki um það atriði rætt, og þótti sýnt,
að ekki þótti það takandi < mál. En til
þess að láta ekki við svo búið sitja og
reyns að leita hófanna um, hvort
engar breytingar til bóta væru fáanlegar
á grundvelli Uppkastsins sjálís, var »bláa
bókin« tekin uppog einstakar greinar Upp-
kastsins ræddar allitarlega, einkum það,
hvort engin tök væru á að öll sameigin-
legu málin væru uppsegjanleg eptir ákveð-
inn tima, hermálin strykuð út, og öðrum
sameiginlegum málum fækkað, en nærri
þvi var ekki komandi. Um ríkisráðs-
V erkfæravélar
og’ smíðatól.
Ferd. & A. Sclimalil,
Kjöbenhavn. Gl. Kongevej 1D.
<£il einstaRlinga.
Allskonar vefnaðarvöru, bæði tizk uefn
og hversdagsefni, bæði finar og grófar
vörur sendast eptir pöntun.
Sýnishorn frankó
frá »Messen« < Köbmagergade 44, Kaup-
mannahöfn. »Messen« er ein af stærstu
vefnaðarvöruverzlunum < Danmörku og
hefur útbú < 62 dönskum bæjum.
ákvæðið var allmikið rætt og lögð áherzla
á, að Islendingar vildu fá þann hnút leyst-
an fyrir hvern mun. En söm voru svörin
þar. Og þá er vikið var að þvi, að vér
gætum numið þetta ákvæði burtu úr stjórn-
arskránni, kvaðst Neergaard ekki geta
sagt um, hvernig danska stjórnin mundi
taka þvi. Ekki gaf hann heldur neitt vil-
yrði um, að sú breyting mundi fá nokk-
urn byr, að ráðherrann islenzki héfði rétt
til að koma < rikisráðið ef hann vildi, en
enga skyldu til að sitja þar. Sagði N. að til
umræðu hefði komið < nefndinni, að taka
rikisráðið (»Statsraadet«) upp í frumv.,
sem eitt hinna sameiginlegu mála, en þvt
hefði verið sleppt, verið látið óumtalað <
frumv., en gengið út frá þvi, að þar yrði
status quo, og væri þvi ekki fyllilega rétt
< ástæðum frumvarpsins, þar sem gef-
ið væri < skyn, að ríkisráðsspurningin
væri leyst með frumv. Eitthvert eptirlit
hefðu Danir orðið að hafa eptir sem áð-
ur o. s. frv. Um hermálin urðu töluverð-
ar umræður og sýndist sitt hvorum. Var
auðsætt, að um samkomulag var alls ekki
sð ræða, úr þvi að ekki væri gengið að
frv. öldungis óbreyttu. N. vék að þvf
aptur og aptur, að dönsku nefndarmenn-
irnir hefðu farið svo langt, sem unnt hefði
verið frá þeirra sjónarmiði, svo að þýð-
ingarlaust væri að hrófla nokkuð við
þessu. Rlkisþingið mundi standa við að
samþykkja frv. öldungis óbreytt, og frekar
ekki. Kvaðst N. mundi láta frumv. sofna
f nefnd, þvi að það yrði ekki nema til
illinda einna, að láta það koma til
umræðu. Vildi hann fá að vita, hvernig
alþingi fyrir sitt leyti mundi nú fara með
málið. En um það kváðumst vér ekki geta
neitt fullyrt né mega fullyrða. Meirihluta
þingflokkurinn réði þvi. En málið yrði
að minnsta kosti að afgreiðast f einhverri
mynd frá neðri deild til efri deildar, því
að efri deild hefði loforð meiri hlutans
að fá það til umræðu.
Samtal þetta við Neergaard, er stóð
yfir i1/* klukkustuud, færði oss heim
sanninn um það, sem vér reyndar áður
Þá líður í Ijóði nóttin
og litt mun um áhyggjur spurt —
Þœr binda plógg sín og pinkla
og pukrast hljóðlega burt.
S. S. þýddi.