Þjóðólfur - 16.04.1909, Blaðsíða 2

62
ÞJOÐÓLFUR.
vissum, að Danir vilja alls ekki unna oss
jafnréttis við þá, og að litlar horfur eru
á, að sú þvergirðing falli niður á næstu
árum, þótt N. tæki ekki af um það, að
síðar kynni að finnast einhver samkomu-
lags-miðlun eða samkomulagsgrundvöllur
í þessu máli. En á þesskonar yfirborðs-
ummælum er lítið að græða, þegar menn
ef tii vill eru sannfærðir um hið gagn-
stæða.
Samkvæmt tilmælum Neergaards og 1
samráði við hann, var Ritzau-hraðskeyta-
skrifstoíu send yfirlýsing um viðtal þeíta
til að koma í veg fyrir ranga skýrslu um
það. Hún er svo látandi 1 íslenzkri þýð-
ingu:
sAlþingisforsetarnir þrír settu fyrst fram
kröfur sínar þ. e. kröfur meiri hluta al-
þingis í stuttu máli og var í höfuðatrið-
unum farið þar fram á persónusamband
við Danmörku, en forsætisráðherrann
lýsti þvf þá yfir, að stjórnin danska yrði
að telja þá tilhögun öldungis ófáanlega.
Því næst voru nánar rædd einstök at-
riði í nefndaruppkastinu og létu hinir
íslenzku stjórnmálamenn uppi þær mót-
bárur, er þeir höfðu fram að færa gegn
þeim, ef svo færi, að hugsað væri um
frekari samninga á þeim grundvelli, þ. e.
innan umgerðar uppkastsins. Það voru
einkum þau mál, er eptir uppkastinu eiga
að vera sameiginleg, sem nákvæmlega
voru rædd, og óskuðu alþingismennirnir,
að þau yrðu svo fá, sem framast mætti
verða.
Þá er það nú kom í ljós, að skoðan-
irnar voru svo mjög andstæðar, ekki að
eins um höfuðgrundvöllinn, heldur og, að
ekki var tekið í mál af hálfu Dana að
ganga að nokkrum hinum minnstu efnis-
breytingum á frumvarpstextanum, og lögð
sterk áherzla á það, að meiri hluti hinna
dönsku nefndarmanna hefði þokað svo
langt til samkomulags, sem roeð nokkru
móti væri unnt — þá varð úrslita-álitið,
að sem stendur væru engar horfur á þvf,
að málið gæti náð fram að ganga á við-
unanlegan hátt.
Þar á móti voru í ljós látnar, bæði af
liálfu alþingisforsetanna og forsætisráð-
herrans góðar vonir um, að síðar meir
mætti takast að finna leið til þess að
náiægja skoðanirnar hverja annari með til-
hliðrunarsemi á báða bóga, svo að af
samningunum yrði verklegur árangur, er
miðaði til þess að festa og efla gott sam-
komulag meðal landanna«.
Þess skal getið, að tvær fyrstu máls-
greinarnar eru samdar af alþingisforset-
unum öllum í sameiningu, og féllst Ner-
gaard á orðalag þeirra óbreytt, en sfð-
ustu málsgreininni (um samkomulagsvon-
ir o. s. frv.) óskaði hann að fá viðbætt,
eflaust mest fyrir forms sakir. Sá er
þetta ritar var ekki viðstaddur, er þess-
ari klausu var bætt við, og gat ekki
náðst í hann til samþykkis, áður en öll
yfirlýsingin var send Ritzau, en þetta
skiptir engu máli, því að viðbót þessi er
svo almenns efnis, og svo meinlaus,
að það hefði verið meinbægni ein, að
fallast ekki á hana svona orðaða. Úr
því að Neergaard óskaði þessa viðauka,
var oss forsetunum öldungis meinfanga-
laust að sýna honum jafn-sjálfsagða kurteisi.
Eitt blað héríbænum (»Lögrétta«) seg-
ir það berum orðum, að samkvæmt
skýrslu þessari þurfi ekki framar að ótt-
ast skilnaðarhreyfinguna, forsetar sjálf-
stæðisflokksins hafi ábyrgzt það (!!). Það
er dálítið undarleg fullyrðing eptir skýrsl-
unni, er blaðið sjálft birtir. Forsetarnir
hafa hvorki þar né annarstaðar ábyrgzt
nokkurn skapaðan hlut gagnvart forsætis-
ráðherranum, því að það lá vitanlega al-
veg fyrir utan verksvið þeirra, enda opt-
ar en einu sinni tekið fram, að vér flytt-
um að eins erindi flokksins í þessu eina
máli, en gætum að öðru leyti ekkert um
það sagt, hvernig flokkurinn mundi haga
meðferð þess á þingi, eins og áður var
skýrt frá. Vér lýsum hvern þann réttan
og sléttan ósannindamann, er ber oss það
á brýn, þar sem vér áttum allir hlut að
máli í sameiningu, að vér höfum gefið
Dönum nokkrar skakkar hugmyndir um
afstöðu málsins, eða hvikað á neinn hátt
í kröfum þeim, er oss var falið að fylgja
fram, enda getur enginn gert það, nema
ljúgandi. En ekki verður oss um kennt,
þótt árangurinn af förinni yrði ekki ann-
ar en sá, að fá það ómótmælanlega stað-
fest, að Danir vilja oss einskis frekar
unna að svo stöddu, en þeirra réttarbóta(l)
er þeir þykjast af náð einni hafa viljað
veita oss með uppkastinu. En eptir þeim
upplýsingum, sem nú eru fram komnar
um hið sanna eðli uppkastsins, þykir oss
harla ólíklegt, að nokkur íslenzkur stjórn-
málamaður í hverjum flokki sem hann
telst, vildi samþykkja frumvarpið öldung-
is óbreytt, eins og það nú liggur fyrir.
Vér erum í engum vafa um, að jafnvel
hinir æstustu frumvarpsliðar frá því 1
sumar, mundu nú alls ekki vilja sam-
þykkja það óbreytt, þótt þess væri kost-
ur. Það getur verið, að þeir vilji ekki
kannast við það, vilji ekki láta málið á
sig ganga. En hika mundu flestir við
það, ef á ætti að herða. Og sem góðir
íslendingar gætu þeir ekki annað. Það
er því margfalt betra, þótt leitt sé að
sætta sig við status quo um sinn, úr því
að engin tök eru á öðru, heldur en að
gera stórkostlegt axarskapt, er vér hlyt-
um að bera kinnroða fyrir gagnvart öld-
um og óbornum. En það gerðum vér,
ef vér samþyktum uppkastið óbreytt, eins
og Danir ætluðust til. Eptirkomendur
vorir munu aldrei hallmæla oss fyrir, að
vér ginum ekki við þeirri flugu. Það
sannast, hvernig sem framtfðarpólitfk vor
að öðru leyti verður. Það getur vel ver-
ið, að erfiðir tímar fari í hönd á ýmsa
lund, mest fyrir sundrungu sjálfra vor, ein-
þykkni, úlfúð og ódrenglyndi, en hvern-
ig sem allt veltist, er það trúa vor, að
vel muni farnast að lokum, og að hin
kæra fósturjörð vor eigi fagra og glæsi-
lega framtlð fyrir höndum, ef oss tekst
að sigrast á sjálfum oss, sigrast á sundr-
ungunni, illindunum, ósvífninni og valda-
sýkinni, er virðist ætla að gagnnsýra ís-
lenzka pólitík, frekar en nokkru sinni
áður. Það er sorglegt, en satt, því miður.
RáOherrann nýi,
Björn Jónsson, undirskrifaði (akontra-
signeraði«) sjálfur skipunarbréf sittískrif-
stofu íslenzka ráðaneytisins í Höfn 31.
f. m. og voru deildaforsetarnir þar sjón-
arvottar að þvf, en Hannes Hafstein hafði
sjálfur undirskrifað lausnarskjal sitt frá
embættinu. Hið margumtalaða undir-
skriptarmál er því úr sögunni, og er það
f rauninni verk H. Hafsteins, er hafði
fengið loforð um, að þessu skyldi þannig
hagað við næstu ráðherraskipti. Er skylt
að geta þess honum til vegs. Yar og
auðheyrt á Neergaard, að honum þótti
þetta ekki lítilsháttar tilslökun, er stjórnin
eða forsætisráðherrann mundi fá skammir
fyrir. En ekki höfum vér orðið þess varir
í dönskum blöðum, nema lítitð eitt í sam-
bandi við háðmynd í »Vort Land« 5. þ.
m., en á þvf blaði tekur enginn mark.
Þá var og sú nýbreytni ákveðin fram-
vegis, að íslenzku málin ganga nú eptir-
leiðis til undirskriptar beint til konungs
frá forstjóra ísl. ráðaneytisskrifstotunnar 1
Höfn, en ekki fyrst til forstjóra konungs-
skrifstofunnar, eins og áður hefur tíðkazt,
og mun sú nýbreytni frá konungi sprottin.
Hinn 1. þ. m, kom nýi ráðherrann á
rikisráðsfund og var heilsað þar með ræðu
af konungi, eiris og títt er, þá er nýir
ráðherrar koma í fyrsta sinn á þessar
samkomur. Um kveldið var B. J. í boði
k.onungs ásamt dönsku ráðherrunum.
Allmikið uppþot hafði verið hér í bæn-
um um mánaðamótin síðustu út af skeyt-
um, er send voru frá Höfn um viðtal
nýja ráðherrans við ýmsa danska blaða-
menn. Prentuðu andstæðingablöðin alla-
vega lita og litskreytta fregnmiða, þar sem
ummælin voru skráð feitu letri, þau er
mest þótti veigurinn í. Ög kvað þá hafa
verið kátt á hjalla 1 herbúðum minni hlut-
ans. En nú eru dönsku blöðin komin með
allri goðgánni, og hyggjum vér, að þá er
viðræðurnar eru lesnar í samanhengi, verði
uppskeran ekki svo ýkja miki), þótt sumt
hefði mátt orða heppilegar, en gert hefur
verið. Annars er gert miklu meira veður
úr þessu en ástæða er til, og snertir í
raun réttri ekkert höfuðatriði máls þess,
sem hér er um að ræða — sambands-
málið — því að þar hefur B. J. komið
fram alveg eins og honum var á hendur
falið af flokknum og hvikaði ekki á nokk-
urn hátt frá þeim grundvelli. En þótt
hann hafi ef til vill verið heldur um
of viðmælismjúkur og viðtalsfús við
danska blaðamenn, þá er lítil ástæða til
að gera þann hégóma að stórpólitisku
æsinganúmeri, er leiða kynni til flokks-
sundrungar, enda má óhætt fullyrða, að
svo verður ekki. Annars lætur Þjóðólfur
sig þetta mál litlu skipta, og kemur ekki
til hugar að leggja svo mikla áherzlu á
þetta lausahjal B. J. við danska blaða-
menn, að eigna því nokkra stórpólitiska
þýðingu. Þess vegna þarf hér engra á-
sakana eða afsakana við. Nóg að þessi
gauragangur verður aðvörun og aðhald
fyrir nýja ráðherrann, að vera eptirleiðis
athugull og orðvar við þessa síspyrjandi
blaðasnápa, er vegna þekkingarleysis á
ísl. pólitík eiga afarerfitt með að hafa rétt
eptir það sem við þá er talað. Þess vegna
er sú reglan bezt, að vísa þeim kurteis-
lega á bug, eins og deildaforsetarnir gerðu
optastnær í förinni. En þeir voru heldur
ekki nærri eins umsetnir og ráðherrann
(B. J.).
Balkanmálið.
Fullveldi Búlgaríu. — Serbía við-
urketwir skilgrðislaust innlimun
Bosníu og hœttir öltum vigbúnaði.
Ptjzkaland negðir Rússland til að
viðurkenna innlimun Bosníu. —
Ríkiserfðaafsal serbneska krónprins-
ins. — Pétur konungur.
Nú má heita, að friðsamlegur endi sé
loksins bundinn á það mál, sem haldið
hefur Evrópu í stöðugum ófriðarótta síð-
an í fyrra sumar, er það gerðist allt í
sömu svifum, að stjórnarbylting varð á
Tyrklandi, Búlgaría lýsti yfir fullveldi sínu
og Austurríki innlimaði Bosníu.
Um miðjan f. m. urðu samningar með
sendiherra Tyrkja í Pétursborg og utan-
ríkisráðherra Rússa um að láta skaða-
bæturnar frá Búlgaríu koma upp 1 skuld
Tyrkja við Rússa frá ófriðnum síðasta.
Jatnskjótt sem samningur þessi verður
staðfestur af tyrknesku stjórniuni — ená
því er enginn efi talinn, að svo verði —
mun Tyikland viðurkenna sjálfstæði Búlg-
aríu, og þar með er það mál úr sögunni.
Um mánaðamótin síðustu var loks síð-
asti hnúturinn leystur, þar sem Serbía
eptir ráðum stórveldanna sendi Austurríki
skeyti, er lýsti því yfir, að Serbía sætti
sig við innlimun Bosníu í Austurríki, úr
því að stórveldin vildu svo vera láta, og
að Serbía vildi vera í vinfengi við Aust-
urríki og mundi því senda heim aptur
það lið, sem boðað hefur verið út fram
yfir það sem venja er.til. Þegar skeyti
þetta var lesið upp í serbneska þinginu,
var því tekið með algerðri þögn; engihn
þingmaður sagði eitt eiriasta orð.
Þessi snöggu veðrabrigði í Serbíu stafa
af því, að rússneska stjórnin lét í Ijósi,
að hún vildi samþykkja innlimun Bosníu
í Austurríki, án þess að til nokkurs stór-
veldafundar kæmi. En til Rússlands hafa
Serbar sett allt sitt traust, ef til ófriðar
kæmi við Austurríki, og hefur það að
líkinaum ekki verið alveg að ástæðulausu,
því að Rússum er það allt annað en ljúft,
að efla veldi Austurríkis á Balkanskagan-
um, auk þess sem Serbar eru frændur
þeirra og hafa þvl mikið fylgi þar í landi.
Það var þvf ekki af fúsum vilja, að
Rússland tók þann kost, að sleppa alveg
hendinni af Serbum og hætta allri mót-
stöðu gegn Austurrlki, heldur eingöngu
vegna þess, að Þýzkaland setti því svo
stólinn fyrir dyrnar, að það neyddist til
þess að láta undan. Þýzka stjórnin hélt
þessu máli svo fast að Rússum, að hún lét
í veðri vaka, að ef Rússar viðurkenndu
ekki þegar í stað innlimun Bosníu í Aust-
urríki, mundi allur þýzki herinn verða
kallaður saman til ófriðar. Til enn frek-
ari áréttingar skrifaði Vilhjálmur keisari
Rússakeisara eiginhandarbréf um þetta
mál. Þegar Rússar sáu, að Þjóðverjum
var full alvara, sáu þeir sér þann kost
vænstan, að brjóta odd af oflæti sínu og
láta undan, því að þeir vissu sig vanbúna
til ófriðar við Þjóðverja.
Um það er ýmsum getum leitt, hvað
komið hafi Þjóðverjum til þess að beita
sér svo mjög 1 þessu máli, því að ósenni-
legt þykir, að það hafi verið af einskærri
umhyggju fyrir Austurrfki. »Times« er
þeirrar skoðunar, að þetta hafi verið til-
raun til þess að losa um vináttuböndin
milli Rússa og vesturþjóðanna, Frakka
og Englendinga; Þjóðverjar hafi viljað'-
sýna Rússum, að vesturþjóðirnar gætu
ekki veitt þeim nægan stuðning á Balkan-
skaganum gegn Miðevrópuþjóðunum (Þjóð-
verjum og Austurríkismönnum), svo að-
þeir lærðu það af óförum sínum í þessu
máli, að leita heldur athvarfs hjá Þjóð-
verjum, heldur en hjá vesturþjóðunum.
En jafnfiamt spáir »Times« því, að þetta
bragð lánist ekki betur heldur en bragðið-
sem Þjóðverjar beittu til þess að eyða
vináttu Frakka og Englendinga, er þeir
neyddu Frakka til að steypa Delcassé og
ganga að því, að Marokkómálið yrði út-
kljáð á stórveldafundi, en sem mistókst
svo gersamlega, að það varð einmitt til
þess að efla vináttu Frakka og Englend-
inga enn meir, en einangra Þjóðverja.
Eins og getið var í símskeyti í næstsfðasta
blaði Þjóðólfs, afsalaði Georg Serbakrón-
prins rétti sínum til ríkiserfða í lok f. m.,
en svo virðist sem það hafi ekki stafað
af pólitiskum ástæðum, heldur af því, að
honum var gefið það að sök, að hanre
væri valdur að dauða þjóns síns. Reynd-
ar heíur stjórnin gefið út skýrslu um dauða
þjónsins, til þess að sanna, að hann hafi
einungis orsakazt af slysi, en það hefur
samt ekki getað bjargað krónprinzinum
að fullu.
Mælt er, að Pétur konungúr vilji líka
gjarnan losva við konungdóminn, ef hon-
um yrði séð fyrir nægilegum lífeyri, en á
þvf hefur hingað til staðið.
Alþing'i.
IX.
Hæstiréttnr.
Nefnd í því máli (Sk. Th., Jón Þork.,
Jón Magn., Ben. Sv. og Jóh. Jóh.) er öll
á því máli að nauðsyn beri til þess að
dómsvald það allt, er menn hér á landv
verði að hlíta, sé í landinu sjálfu, og
telur hún því tilgang frumvarpsins réttan.
Töluverður ágreiningur hafði orðið í nefnd-
inni um það, hvort málfærslan fyrir hæsta-
rétti skyldi heldur vera skrifleg eða munn-
leg; því munnlega málfærslu vildu sumir
nefndarmennirnir fremur hafa og það jafri-
vel í öllurn málum, en þó einkum í meið-
yrða- og sakamálum. Nefndin hefur þó
komizt að þeirri niðurstöðu, að mál-