Þjóðólfur - 30.04.1909, Side 1

61. árg.
V erkfæravélar
og- smíðatól.
Fá & i. SclmiaU,
Kjöbenhavn. Gl. Kongevej 1D.
c%il ainsÍaRlinga.
AUskonar vefnaðarvöru, bæði tízkuefni
og hversdagsefni, bæði fínar og grófar
vörur sendast eptir pöntun.
Sýnishorn frankó
frá »Messen« i Köbmagergade 44, Kaup-
mannahöfn. »Messen« er ein af stærstu
vefnaðarvöruverzlunum í Danmörku og
hefur útbú í 62 dönskum bæjum.
Crlenö simskcyti
til Pjóðólfs.
Kaupmannahöfn 28. apríl, kl. 10 árd.
Stjórnarhyltingin í Miklagarði.
Stórskotahríð undanfarið, og hafa
hOO fallið. Soldán er afsettur i dag.
Uppvís að vera bgltingarforingi 'þ:
npphafsmaðiir bgltingarinnar). Ept-
irkomandi er Reschad soldánsbróðir.
Upphlaupsmönnunnm harðrefsað.
Það mega kallast góð tíðindi, að Ab-
'dul Hamid 2. er settur frá völdum, ogað
Ungtyrkir hafa náð yfirráðum í Mikla-
garði, en vandgætt verður þeim þeirra
valda vegna fylgismanna Abdul Hamids,
er einskis munu láta ófreistað til að ná
yfirtökunum aptur og setja soldán aptur
á veldisstólinn. Abdtil Hamid er nú 67
ára gamall, og hefur setið að völdum 33
ár (síðan 1876). Bróðir hans Múhammed
Reschad Effendi, sem nú er tekinn við
ríkisstjórn, er 2 árum yngri (f. 1844). Hann
mun nefnast Muhammed 5. Elzti
bróðiririnn Murad 5., er varð soidán 30.
maí 1876 eptir Abdul Aziz föðurbróður
sinn, var settur frá rikisstjórn 31. ágúst
S. á. og lýstur geðveikur, enda upp frá því
í sterkri gæzlu, unz hann lézt 1904.
Ungtyrkir fullyrtu, að hann vreri alls ekki
geðveikur.
Alþing'i.
XI.
Thorefélagstilboðið,
sem mjög mikið hefttr verið rætt um í
minnihlutablöðunum sérstaklega, var fellt
við aðra umræðu 1 neðri deild 26. þ. m.
með því að samþykkt var með 12 atkv.
gegn 11 svo látandi rökstudd dagskrá frá
Skúla 'Fhoroddsen:
Reykjavík, föstudaginn 30. apríl 19 09.
18.
»1 trausti þess, að landsstjórnin afli sér
glöggra skýrslna þekkingarfróðra manna
um allt er að eimskipaútgerð lýtur, sem
og um óskir landsmanna, að því er
millilanda- og strandferðir snertir og leggi
fyrir næsta alþingi, ásamt tillögum sín-
um um málið, tekur deildin fyrir næsta
mál á dagskránni*.
Með þessari rökstuddu dagskrá greiddi
allur minnihlutinn (9) f deildinni atkvæði,
3 meirihlutamenn: Skúli Thoroddsen,
Hálfdan Guðjónsson og Jón á Hvanná, en
tveir meirihlutamenn (Jón Þorkelsson og
Sigurður Sigurðsson) voru fjarverandi, er
atkvæðagreiðslan fór fram. Mál þetta
var orðið að miklu kappsmáli beggja
meginn, en varð ekki gert að eindregnu
flokksmáli í meirihlutanum, því að ýmsum
í þeim flokki þótti það athugavert, og
alls ekki svo vel undirbúið, sem vera
þyrfti, til þess að landssjóður réðist nú
þegar í jafnstórfellt fyrirtæki. Það fór
því eflaust vel sem fór, að ekki var hrap-
að að þessu nú, heldur frestað um sinn,
enda má óhætt fullyrða, að almenningur
var yfirleitt móthverfur því, að taka til-
boði þessu í þetta sinn og hefði eflaust
orðið hið mesta æsingamál meðal þjóð-
arinnar, ef því hefði nú verið ráðið til
lykta af þinginu.
Sambandsmálið
var til 2. umræðu í Nd. í fyrradag.
Umræður voru fremur hóflegar og ekki
ýkja langar. Auk framsögum. meiri hl.
(dr. J. Þorkelss.) og framsögum. minni hl.
(J. Ólafss.), er mest áttu orðaskipti
saman, töluðu í málinu Hannes Hafstein,
Skúli Thoroddsen, Jón Maguússon og
Bjarni frá Vogi. Breytingatillögur meiri
hl. voru flestallar samþyktar með 15—16
samhlj. atkv. Minni hlutinn greiddi hvorki
atkvæði með þeim né móti. — Málið er
til 3. umr. í deildinni í dag.
HsÁskólinn
var samþykktur í Nd. í fyrradag eptir
allharða snerru milli framsögumanns máls-
ins dr. Jóns Þorkelssonar og séra Hálf-
dans Guðjónssonar er bar fram rökstudda
dagskrá urn að fresta málinu í þetta sinn,
en hún var felld með 17 atkv. gegn 7
og háskólafrumvarpið sjálft samþykkt til
fullnaðar sem lög frá þinginu með 21
atkv. gegn 4 (Björn Sigfússon, Björn Þor-
láksson, Hálfdán Guðjónsson og Ól.
Briem), 2 greiddu ekki atkv. (Sig. Sig.
og Þorl. Jónsson) og töldust því með
meiri hlutanum. Frv. um laun háskóla-
kennara var og sarnþ. með 14 gegn 9.
Lenging þingtimans.
Ráðherrann hefur í dag framlengt þing-
tfmann til 8. maí.
Fallin frumvörp.
Efri deild hefir slátrað nýlega 4 frumv.:
um úrskurðarvald sáttanefnda, um breyt-
ingu á ráðherra eptirlaununum, um breyt-
ing á lögum ttm sölu kirkjugarða, er öll
höfðu verið samþykkt í neðri deild, og
um sölu á prestsetrinu Húsavfk með
kirkjujörðinni ÞorvaldsstöðumJ
Lög: frá ulþingi.
16. Um bregling á lögum um kosning-
ar til alpingis frá 3. okt. 1903.
1. gr. Aukakjörskrá þá, sem um er
rætt í 12. gr. laga um kosningar til al-
þingis 3. okt. 1903, skal semja í maímán-
uði, svo að hún sé fullbúin 15. dag þess
mánaðar, og skal hún þann dag lögð fram
til sýnis á sama eða sömu stöðum og að-
alkjörskrá og liggja frammi næstu 7 daga.
Á aukakjörskrá skulu þeir settir, er ekki
hafa kosningarétt, þá er kjörskrá gengur
í gildi (1. júlf), en vitanlegt þykir að full-
nægja muni skilyrðum þeim, sem til kosn-
ingarréttar þurfa, einhvern tfma á árinu,
er kjörskrá gildir fyrir, svo og þeir, er
eigi var vitanlegt um, þá er aðalkjörskrá
var samin, að mundu fullnægja þessum
skilyrðum fyrir 1. júlí. Ennfremur skal
setja á aukakjörskrá þá kjósendur, er fallið
hafa burt af aðalkjörskrá og einhverra
orsaka vegna ekki hafa átt kost á að
koma fram með aðfinnslur við kjörskrána
f tæka tíð.
2. gr. Með kærur og aðfinningar við
aukakjörskrá skal fara sem við aðalkjör-
skrá, en þó þannig, að frestir allir séu
t/3 styttri og að samrit aukakjörskrárinn-
ar skuli sent oddvita yfirkjörstjórnarinnar
fyrir 1. júlí.
3. gr, Frestur sá, sem í 21. gr. kosn-
ingarlaganna er ætlaður yfirkjörstjórn tit
að fullgera kjörseðla, skal vera 10 dagar.
4. gr. Nú deyr frambjóðandi, áður en
kosning fer fram, en eptir að framboðs-
frestur er liðinn eða á næstu 3 sólarhring-
um fyrit það tfmamark. Má þá annar
maður innan 8 daga bjóða sig fram til
þingmennsku, ef fullur helmingur af með-
mælendum hins látna eru meðal meðmæl-
enda hans.
Ef fresta þarf kosningu í kjördæminu
af þessum ástæðum, stofnar stjórnarráðið
til nýrrar kosningar á þann hátt, sem fyr-
ir er mælt í 54. gr. kosningarlagánna.
5. gr. Almennar reglulegar kosningar
til alþingis, sem með 25. gr. kosningar^
laganna er ákveðið að fari fram 10. dág
septembermánaðar, sktilu hér eptir frám
fara fyrsta vetrardag.
6. gr. Ef kjósandi skýrir kjörstjófn frá
því, að hann sé eigi fær um að kjósa á
fyrirskipaðan hátt, og færir sérstakar á-
stæðurfyrir þvf, er kjörstjórn metur gildar,
skal sá úr kjörstjórninni, er kjósandi nefn-
ir til, veita honum aðstöð til þess í kjör-
herberginu. Þettá skal bókað í kjörbók-
inni að tilgreindum ástæðum.
7. gr. Þá er kosning þingmanns er ó-
gilt samkvæmt 29. gr. stjórnarskrárinnar,
sbr. 41. og 48. gr. kosningarlaganna, skal
stjórnarráðið skipa fyrir um nýja kosningu
svo fljótt setn verða má.
8. gr. Nú ferst kosning fyrir í ein-
• hverjum hreppi á hinum ákveðna degi
sökum óveðurs eða af öðrum óviðráðan-
legum orsökum, kveður þá undirkjörstjórn
til kjörfundar að nýju á þann hátt, sem
mælt er fyrir um í öðrum málslið 51. gr.
kosningarlaganna.
17. Um að liggja jörðina Naust í Hrafna-
gilshreppi í Egjafjarðarsýsh 1 undir lög-
sagnarnmdœmi og bœjar/élag Akureyr-
arkaupstaðar.
18. Um breyting á lögum nr. 3, h. febr.
1898 um aðgreining holdsveikra frá öðr-
um mönnum og flutning peirra á opin-
beran spítala.
Sambandsmálið.
Leiði'étting.
I nefndaráliti meirihlutans um sam-
bandsmálið í neðri deild, sem birt er að
nokkru Ieyti í »ÞjóðóIfi« 23. þ. m.stend-
ur meðal annars:
»Kröfur þær á bls. 23 í gerðum nefnd-
arinnar (o: sambandsnefndarinnar) eptir
einn af nefndarmönnum (L. H. Bjarnason)
— þar sem meðal annars er farið fram
á að endurskoða hin svo kölluðu stöðu-
lög frá 2. jan. 1871 — og talið er, að
Islendingar gerðu »með tilliti til
stöðu landsins í hinu danska
ríki.«:s teljum vér allsendis ónögar og ó-
samboðnar þjóðréttarstöðu Islands, þeirri
sem vér ætlum, að því beri að lögum.
Öðru máli er að gegna um kröfur þær,
er íslenzku nefndarmennirnir í samein-
ingu settu fram 7. marz. Þær kröfur eru
í öllum höfuðatriðum í samræmi við rétt-
arstöðu þá, sem Islendingar hafa jafnan
talið að landið ætti að réttum og órofn-
um lögum«.
Hér er fyrst og fremst gefið í skyn,
að eg hafi sagt Dönum, að íslendingar
mundu sætta sig við »stöðu landsins í
hinu danska ríki« — og að eins hugsað
til endurskoðunar á stöðulögunum.
I annan stað er það gefið í skyn, a ð
eg hafi haldið þessu fram í nefndinni.
Og í þriðja lagi er mönnurp ætlað, að
lesa það á milli. Ifnann.a, a ð syona lítil-
þægur hafi eg einn verið,,
Þ.etta er allt á sömu bókina lært. Allt
gersamlega tilhæfulaust.
Eg hef, aldréi sagt neitt því líkt,
sem haft, er éptir mér eða gefið í skyn
bér að fratnan.
Og ekkert. því líkt kom til orða í sam-
bandslaganefpdinni.
• Það,, sem hér er átt við, er söguburð-
ur danska hraðskeytafélagsins »Ritzau’sc
af viðtali alþingismanna við , ríkisþings-
menn í þingmannaförinni 1906.
Eg hafði þar fyrstur orð alþingismanna
og lýsti þeim óskum, sem þingmenn höfðu
komið sér saman um að halda fram. Eg
minntist e k k i einu orði á endurskoðun
stöðulaganna, eða stöðu Islands í hinu
danska ríki, enda er auðséð á blaðslðu
þeirri í nefndargerðunum, sem vitnað er
til, að feitletruðu orðin innan kenni-
merkjanna eru orð »Ritzau’s«, en ekki
mín.
Og jafnsammála og vér alþingismenn
vorum í þingförinni 1906, jafn sammála
vorum vér nefndarmenn allir, þangað til
hr. Sk. Th. slitnaði aptan úr á síðustu
stundu.
Annars hvorki sá né heyrði eg neitt um
þetta Ritzau-skeyti, fyr en það var lesið
upp 1 nefndinni, og óskaði þá þegar leið-
réttingar á því. En formaður nefndar-
innar svaraði mér því, að hér væri ekki
*) Auðkent af nefndarálitinu.