Þjóðólfur - 07.05.1909, Blaðsíða 3

ÞJOÐOLFUR.
77
Til leigu
trá 14 maí. Húsið no. 32. B. við
Laugaveg og kaups með mjög góðum
borgunarkjörum.
Grísli Porbjarnarson.
I.öjj fr6 :tl |>i 11 ” í :
27. Um námsskeid yerzluuarmanna.
1. gr. Kaupmenn, kaupfélagsstjórar og
aðrir þeir, sem reka verzlanir eða veita
verzlunum forstöðu í kaupstöðum, skulu,
þá er þeir taka unglinga yngri en 18 ára
til verzlunarnáms, annast um að gerður
sé skriflegur námssamningur, og ber hlut-
aðeigandi lögreglustjóra að rita vottorð
sitt á samninginn þess efnis, að hann sé
saminn á þann hátt, sem lög þessi mæla
fyrir um. Sé ákvæði þetta brotið, er
samningurinn ógildur.
28. Um girðing-ar.
1. gr. Girðingar þser, sem lán er veitt
til úr landsjóði, svo og aðrar girðingar,
er njóta styrks af almannafé, skulu vera
að minnsta kosti 42 þuml. á hæð.
Eigi er vírgirðing á jafnsléttu fullgild,
nema hún sé með 5 strengjum. — Garð
má hlaða undir vírinn, og skal hann vera
2—3 fet á hæð og 3 strengir ofan á hon-
um, ef hann er 2 fet, en 2 strengir ef
garðurinn er 3 fet á hæð.
29. Um breyting á lögnm nm fræðsln
barna frá 22. nóv. 1907.
1. gr. Heimiit skal stjórnarráðinu að
gefa allsherjarviðurkenningu skóla, sem
stofnsettur er af einstökum mönnum
og fylgir sérstakri reglugerð, staðfestri af
yfirstjórn fræðslumála.
2. gr. Slíkir skólar liggja undir um-
sjá stjórnarráðsins, og skulu skóla- eða
fræðslunefndir hafa eptirlit með hollustu-
háttum skóla þessara, og sjá um, að
fræðslureglum þeirra verði framfylgt.
3. gr. Börn á skólaaldri, er slíka skóla
sækja, þurfa ekki að sækja um leyfi til
þess hjá skólanefnd eða fræðslunefnd. En
skólastjóri slíks skóla skal við byrjun
hvers skólaárs láta skólanefnd eða fræðslu-
nefnd 1 té skýrslu um það, hvaða börn
munu sækja skólann á því skólaári. Eigi
eiga slíkir skólar heimting á styrk af al-
mannafé.
4. gr. Frestur sá, sem veittur er í 15.
gr. laga um fræðslu barna 22. nóv. 1907,
lengist um 2 ár, til 1. jan. 1912.
5. gr. Þegar barnaskólahús er reist frá
stofni, stækkað eða endurbyggt til afnota,
samkvæmt lögum um fræðslu barna 22.
nóv. 1907, skulu bæjarstjórnir og hrepps-
nefndir þær, er hlut eiga að máli, annast
um bygginguna eptir uppdrætti og lýsingu,
sem yfirstjórn fræðslumála hefur samþykkt,
og afhenda síðan skólanefnd húsið. Nú
er skólahús ekki byggt samkvæmt upp-
drætti og lýsingu yfirstjórnar fræðslumála
og getur þá skólanefnd krafizt þess, að
úr því sé bætt, áður en hún tekur við
húsinu.
30. Um brcyting og viðanka við lögr
■m hagfræðisskýrslnr nr. 29, 8. nóv. 1896
og lög nr. 20, 30. okt. 1903.
1. gr. Forstöðumenn fataverzlana, lausa-
kaupmenn, þar með taldir hrossakaup-
menn og fjárkaupmenn, forstöðumenn
kaupfélaga og pöntunarfélaga, og aðrir,
er vörur kaupa frá útlöndum, eða sem
selja vöru eða sölu annast til útlanda,
skulu skyldir til að láta hlutaðeigaudi
stjórnarvöldum í té sem nákvæmastar
skýrslur um það, hverjar vörutegundir og
hve mikið af hverri vörutegund þeir flutt
hafi eða flytja látið til landsins, eða frá
því, svo er þeim og skylt að skýra frá
innkaupsverði innfluttrar vöru, að við-
bættum flutningskostnaði til landsins, og
innkaupsverði innlendrar vöru, og tilgreina
frá hverju landi vörurnar eru keyptar, allt
eptir þvf, sem eyðublöð þau greina og
reglugerðir, er landstjórnin útgefur.
31. Um stofnnn háskóla. (Verður síð-
ar nánar getið).
32. Um laun háskólakennara.
33. Um eignarnámsheimild ísafjarðar-
kaupstaðar á lóð undir skólahússbygging.
1. gr. Bæjarstjórn ísafjarðarkaupstaðar
veitist heimild til að láta eignarnám fara
fram á lóð undir barnaskólahúsbygging
og aðrar nauðsynlegar byggingar og svæði
í sambandi við skólann.
2. gr. Eignarnámið skal framkvæmt
af tveim dómkvöddum óvilhöllum mönn-
um, er ekki eiga sæti 1 bæjarstjórninni.
Bæjarsjóður ísafjarðar greiðir allan mats-
kostnaðinn.
34. Um riðauka rið lög nr. 80, 22. nÓT-
Tember 1907.
Amtsbókasöfn Norðlendingafjórðungs,
Austfirðingafjórðungs og Vestfirðingafjórð-
ungs, svo og bókasafn Isafjarðarkaupstað-
ar, skulu fá eitt eintak hvert þeirra af
þeim ritlingum, bókum og tfmaritum (blöð-
um), sem 2 örkum eru stærri og prentuð
eru í prentsmiðjum hér á landi, og skulu
eintök þessi afhent ásamt skrá yfir þau,
lögreglustjóra þess lögreglu-umdæmis, sem
prentsmiðjan er í, undir árslok hvert ár,
en hann annast sendinguna til safnanna
þá er 1 ár er liðið frá útkomuárinu. Frá
þessu er undanskilið allt það prentað
mál, sem ekki er ætlað til sölu.
35. Um breyting á lögum um skipnn
læknishéraðn 0. fl.
ísafjarðarlæknishéraði skal skiptí eptir-
nefnd tvö læknishéruð:
ísafjarðarhérað: Hólshreppur, Eyrar-
hreppur, ísafjarðarkaupstaður, Súðavíkur-
hreppur og Vigur í Ögurhreppi. Læknis-
setur f ísafjarðarkaupstað.
Nauteyrarhérað: Snæfjallahreppur, Naut-
eyrarhreppur, Reykjarfjarðarhreppur og
Ögurhreppur, nema Vigur. Læknissetur
á Langadalsströnd.
Lög þessi koma eigi til framkvæmdar
fyr en sérstakur læknir er skipaður í Naut-
eyrarhérað.
36. Um styrktarsjóð bnnda barnakenn-
urnm.
1. gr. Styrktarsjóð skal stofna handa
barnakennurum landsins. Stofnfé hans,
5,000 krónur, leggur landssjóður til.
2. gr. Hver sá kennari, sem ráðinn er
til kennslustarfa samkvæmt lögum um
fræðslu barna 22. nóvbr. 1907, greiðir í
sjóðinn á ári hverju 1% af kennaralaun-
um sínum sé þau ekki hærri en 500 kr.,
1 '/2% séu þau yfir 500 kr. og allt að
1000 kr. og 2% ef þau eru yfir 1000 kr.
3. gr. Sjóðurinn fær 1,000 kr. styrk
úr landssjóði á hverju árk
4. gr. Þriggja manna nefnd skal stjórna
styrktarsjóð þessum undir yfirumsjón land-
stjórnarinnar. I nefndinni eru umsjónar-
maður fræðslumálanna, forstöðumaður
kennaraskólans, og hinn þriðji maður, er
stjórnarráðið kýs.
5. gr. Þvl að eins getur kennari fengið
styrk úr sjóðnum, að hann sé styrkþurfi;
hann skal og hafa verið barnakennari að
minnsta kosti í 10 ár og hafa greitt til-
lag til sjóðsins að minnsta kosti í 3 ár,
nema hann hafi orðið að láta af kennslu-
störfum sakir heilsubilunar.
6. gr. Eigi skal verja til styrkveitinga
nema vöxtum sjóðsins, þangað til hann
er orðinn 20,000 kr., en síðan 3/4 af öll-
um árstekjum hans-, hitt bætist við höf-
uðstólinn; við hann skal og leggja gjafir
þær, er sjóðnum kann að hlotnast, nema
öðruvísi sé ákveðið af gefanda.
7. gr. Nánari reglur um starfsemi
sjóðsins, innheimtu, styrkveiting og reikn-
ingsskil semur stjórnarráðið, eptir að hafa
fengið tillögu þar um frá forstöðunefnd
hans.
Ijliijiii á TjiUai
Frá stórtíðindum þeim, er hafa verið
að gerast austur á Tyrklandi og drepið
hefur verið á í símskeytum í slðustu blöð-
um, hafa nú borizt nokkru nánari fregnir
í útlendum blöðum, erná fram til 23. f. m.
Stjórnarbylting sú, er steypti stjórn Ung-
tyrkja í Konstanínópel, varð 13. f. m. og
var hún með álíka skjótum hætti og á-
lfka ómannskæð eins og stjórnarbyltingin
f fyrra sumar, er kom Ungtyrkjum til
valda, og þarf því ekki að efa, að allt
hafi verið vel undirbúið og með ráðum
gert. Það var setuliðið í Konstantínópel
er hóf uppreisnina og reis upp gegn for-
ingjum sfnum; það er talið sennilegt, að
aðrir hafi átt upptökin og róið undir og
þá einkum soldán sjálfur, því að hann
hefur alla tíð dansað nauðugur, sfðan
ríki Ungtyrkja hófst. Þar við bættist
svo, að ýmsir aðrir hafa verið óánægðir
með stjórn Ungtyrkja, ekki einungis, þeir
sem völdin höfðu áður og notuðu þau
sér til margvíslegra hagsmuna, heldur
líka mikill þorri trúaðra Múhameðstrúar-
manna, er þótti soldán, þeirra æzti
biskup og andlegi leiðtogi, hafa orðið að
sæta heldur þungum búsifjum, og enn-
fremur frjálslyndi flokkurinn, sem þótti
Ungtyrkjar leggja ofmikla áherzlu á að
auka ríkisvaldið, en vildi í þess stað veita
einstökum héruðum og þjóðum meira
sjálfstæði.
Uppreisnin hófst um sólarupprás hinn
13. f. m.; þusti þá allmikill flokkur her-
manna að Sofíukirkjunni, tók þinghúsið,
sem er nálægt á sitt vald, og ritsíma-
stöðvar, tóku nokkra herforingja til fanga
og drápu tvo þeirra, sem voru í sam-
bands- og framfaranefndinni, en svo nefn-
iss flokkstjórn Ungtyrkja, er mestu hefur
ráðið um framkvæmdir þeirra. Flestar
aðrar liðsveitir f borginni gengu nú f lið
með uppreistarmönnum. Ráðaneytisfor-
setinn, Hilmi pasja, sem tekið hafði við
stjórninni fyrir skömmu síðan, treystist
því ekki til þess að ráðast gegn upp-
reisnarmönnum með því liði, sem ennþá
hélt trúnað við stjórnina og bað því sold-
án um lausn. Dómsmálaráðberrann, Na-
zim pasja, sem ætlaði að reyna að sefa
uppreistarmennina með fortölum, var
drepinn.
Nú fóru liðsveitir einnig að drífa utan
að til borgarinnar, einkum frá Litlu-Asíu.
Söfnuðust þær allar í kringum Sofíukirkj-
una og þinghúsið. Jafnframt virtist eins
og byltingin breytti nokkuð blæ sínum.
Um morguninn kváðu við óp um frelsi
og stjórnarskrá, en um kvöldið var það
allt breytt og tóku menn nú að árna
soldáni langra lífdaga. Þóttust menn sjá
fingur soldáns gægjast hér út um brek-
ánið og frjálslyndi flokkurinn, sem í tyrst-
unni hafði tekið byltingunni vel, fór nú
að draga sig í hlé.
Um kvöldið gaf soldán ut auglýsingu
um, að hermönnunum væru gefnar upp
allar sakir.
Daginn eptjr var ný stjórn skipuð og
heitir sá Tewfik pasja, er varð ráða-
neytisforseti (stórvesír). Stjórnarskráin var
látin halda sér, en yfirmaður setuliðsins í
Konstantínópel, sem var einn af aðal-
stuðningsmönnum Ungtyrkja var settur af
og flýði hann burt úr borginni. Seinna
náðist hann samt og var handtekinn.
Flestir aðrir af leiðtogum Ungtyrkja tóku
einnig þann kost að flýja eða földu sig
einhversstaðar í borginni. Prentsmiðjur
tveggja blaða Ungtyrkja voru alveg eyði-
lagðar þennan dag. Brauzt skríllinn þar
inn og mölvaði allt og braut.
Það leið samt ekki á löngu, þangað til
Ungtyrkjum fór að vegna betur. Þegar
Ungtyrkir komust til valda áttu þeir það
hernum að þakka. Það hefði því ekki
verið komið í gott efni fyrir þeim, ef
tyrkneski herinn hefði almennt farið að
dæmi setuliðsins í Konstantfnópel. En
Ungtyrkir höfðu æfinlega haft mestan
styrk utan höfuðborgarinnar, einkum í
borginni Saloniki, þar sem miðstjórn þeirra
hafði áður verið og þeir hafa enn allfast
skipulag. Þangað leituðu nú foringjar
Ungtyrkja og herinn var ekki lengi að
átta sig á, hvernig hann ætti að taka í
strenginn. Var þegar sendur allmikill
liðsafli undir forustu Husni pasja og var
hann kominn í nánd við Konstantínópel
um 20. f. m. Kvaðst hann vera kominn
til þess að rétta við agann í hernum og
gaf út auglýsingu, þar sem hann skoraði
á alla óbreytta liðsmenn og undirforingja
f Konstantínópel að sverja hershöfðingj-
unum hlýðni, snúa aptur til hersveita
sinna og gera hér eptir skyldu sína, en
vera ekki að skipta sér af pólitík. A
flestum herskipunum var eiðurinn svarinn,
en liðsveitirnar í landi virðast ekki hafa
verið eins auðsveipnar. Jafnframt lýsti
Husni pasja yfir því, að hann ætlaði að
vernda stjórnarskrána gegn öllum árásum,
setja hina réttmætu stjórn aptur til valda
og refsa maklega hvatamönnum uppreisn-
arinnar, enn annars mundi hann ekki
efna til neinnar blóðsúthellingar eða ann-
ara ofbeldisverka.
Svo langt var sögunni komið 23. f. m.
I símskeytum, sem síðan hafa borizt, hef-
ur það fréttizt, að hjálparherinn hafi náð
borginni á sitt vald, soldán settur frá
völdum 28. f. m. og miklar blóðsút-
hellingar hafi orðið og stafar það þá að
líkindum af því að allöflug mótstaða hef-
ur verið veitt af hálfu borgarmanna eða
setuliðsins í borginni.
Um sama leyti sem hjálparherinn kom
til Konstantínópel urðu mikil manndráp
í Litlu-Asíu, í héraðinu Adana, en ekki
er ljóst, hvort þau hafa beinlínis staðið í
sambandi við stjórnarbyltinguna, þó ekki
sé það ólfklegt. Mikill hluti bæjarins
Adana var brenndur til kaldra kola, svo
að um 3000 manns urðu húsnæðislausir,
en þegar síðast fréttist höfðu verið drepnir
þar um 2000 manns, mest Armeningar,
en þó líka eitthvað um 200 Múhameðs-
trúarmenn og um 5 þús. manns höfðu
misst lífið annarsstaðar f héraðinu.
Til Um i. Bjarnasonar.
Með grein sinni 30. f. m. í Þjóðólfi
um sambandsmálið hefir herra lagaskóla-
stjóri Lárus H. Bjarnason ekki Iagfært
neitt, þrátt fyrir það, þó hann kalli grein
þessa »Leiðrétting«. Miklu heldur hefir
hann fært úr lagi og reynt að villa um
r é 11 a frásögn í áliti meiri hluta sam-
bandslaganefndarinnar. Það sem í nefnd-
arálitinu er tilfært, er í alla staði
rétt og samkvæmt því, sem
stendur f »Áliti hinnar dönsku
og íslenzku millilandanefnd-
arbls. 23. Og í »Áliti« því, sem flestum
þykir líklegt, að fari eigi með afdráttar-
laus sannindi — er hvergi hægt að sjá,
að herra lagaskólastjórinn hafi nokkurn tíma
í nefndinni mótmælt þvf, að það væri
rétthermt upp á sig, að hann hetði gert
þessar aumu og auðvirðilegu kröfur fyrir
íslands hönd. Ekki vita menn heldur til
að hann hafi þegar í stað né síðar mót-
mælt þessari frásögn um sig þegar hún
kom út í dönsku blöðunum 1906. Herra
L. H. B. má því sjálfum sér um kenna,—
ef Ritzaus Bureau hefur gert honum rangt
til, — að á þessu er byggt, úr þvf að
hann hefir ekki haft menningu 1 sér til
þess að mótmæla þvf í tíma. Og ekkert
þýðir fyrir hann að segja það, að hann
hafi ekki þekkt efni þessara frásagnar, því
að kröfur þingmanna í þingmannaförinni
1906, sem hann kvað hafa borið fram,
voru hér alkunnar samsumars.
En hitt er mjög skiljanlegt, að herra
lagaskólastjórinn vilji nú ekki þurfa að
kannast við þessar ómerkilegu kröfur,
sem hann hafi gert, af því að hætt er
við, að mönnum þyki nú heldur lítið til
þeirra koma. Og þó er hann e i n n ekki
svo mjög ámælisverður hér um, því að