Þjóðólfur - 04.06.1909, Blaðsíða 3

ÞJOÐOLFUR
93
Sjónleikar í „lðnó“ sunnud. 6. þ m.
Fayra inalarakonan í Marly
og
Lyg^asvipir.
Tekið á móti pöntunum í afgr. Isafoldar.
höfum lært að láta hann stjórn-
ast af því viti og þeirri fyrirhyggju,
er til þess þarf, að láta hann
koma að sem mestu haldi, af-
reka það, sem vísindaleg þekking
og reynsla sýnir að afreka má,
ef rétt er með farið. Vér höf-
um lært að berjast í þéttri, vel
skipaðri fylking, en ekki dreifðri.
Þaó er og ánægjulegur fram-
faravottur, að vér höfum öðlazt
þor til að ráðast í að stofna til
annars eins mannvirkis, þess er
oss mundi hafa fundizt alveg ó-
kleift fyrir ekki mjög mörgum
árum, og að með oss hefur skap-
ast sá metnaður, að vilja halda
í við aðrar mentaþjóðir heims um
þær siðmenningarstofnanir, sem
eru áþreifanlegur vottur um við-
unanlegt menningarstig'. retta er
þriðja allsherjar líknarstofnunin,
er vér höfum’ráðiztí á 10—12 árum
hinum siðustu, hina fyrstu, holds-
veikrahæiið, raunar með annarra
hjálp, þótt einir stöndum vér
raunar straum af henni að öllu
leyti, en hinni næstu, geðveikra-
hælinu, höfum vér komið á fót
aí eigin ramleik.
En einna mesta ánægjuefnið
hér er þó það, að ekki hefur
þurft lagaþvingun lil að leggja af
stað með þessa stofnun, heldur
er það gert með frjálsum samtök-
um að upphafi að minsta kosti,
og er hún þó mest háttar af þeim
öllum. Það er æðra mannfé-
lagsskipunarstig,er ekki þarf keyri
laganna til að koma á lqndsheilla-
vænlegum framkvæmdum, held-
ur' spretta þær upp af þeirri
mannkærleiksgnótt, er keppist við
að láta sem mest gott af sér leiða
og' að gera það með jafn reglu-
bundnum hætti, eins og þótt heitt
væri venjulegri lagaþvingun.
Það skulum vér vona og þess
viljum vér óska, að einmitt fyrir
það fari ekki einungis svo, að
þjóðin taki meira ástfóstri við
þessa stofnun en nokkra aðra
allsherjar stofnun á landinu, og
það framkvæmdarmiklu ástfóstri,
heldur verði hún upphaf fleiri og
frekari framkvæmda í líka átt.
Með þessum formála lýsi eg
þvi, að eg tel mig sælan þess, að
mér veitist kostur á fyrir þjóð-
arinnar hönd og í hennar nafni
að !eSgja hornsteininn að þessu
heilsuhæli«.
Aðlokinniþessari ræðu sinni ias ráð-
herrann upp skýrslu ritaða á bókfell um
stofnun Heilsuhælisfélagsins, hvenær
hornsteinn þess var lagður, hverjir
nú væru æztu valdsmenn landsins o.
s. frv., og var skjal þetta lagt í blý-
hylki, er síðan var lóðað aptur og því
næst lagt í hola undirstöðuhleðslu, er
ráðherrann múraði yfir. Að lokum
var sungið eptirfarandi kvæði eptir
Þorstein Erlingsson :
Hér hopar þó ein okkar hörmung uni fet,
og hér ætti’ að koma’ á hann sári
þann óvin, sem blóðtíund lúka sér lét
af lífsstofni vorum á ári;
hans fall væri sigur, sem munaði’ oss mest;
hann markarhér ótæpt, og heimtir það flest.
Hjá óbeit á lærdómi og ástleysi’ á sól
við allsnægtir sat hann að stóli:
með rígnegldu gluggunum aldur hann ól
hjá aumingjans vonleysis bóli;
og „ósvikna" röðin með a, b, c, d,
var ábyrgðarsjóður hans, verðlaunafé.
En kveðju þess vinar var kastað á glæ,
seni kom af þeim víðbláu leiðum
með heimboðin inn 1 hvern einasta bæ
frá angandi túnum og heiðum
að baðast þar, drekka þar dagroðans höf,
unz dauðinn sat eptir hálftekna gröf.
En hér skal hann búa, sá bláfjallason,
og blessa hér mildur og fagur
í kirkjunni fyrstu, sem vermist af von,
og vígð er þér himinn og dagur.
Og brjóstunum þjökuðu bjóðið þið inn
að blessa hér daggeislann, lífgjafa sinn.
Þú morgunsó), læknirinn, líttu hér heim
með Iffsvon, er byrjarðu daginn,
og hlúðu með geislunum hugunum þeim
unz hnígurðu brosandi’ í sæinn.
Og fylgdu loks heim til sín hverjum um sig
með hatur á draugum og lofgerð um þig.
Utan úr heimi.
Frá Tyrldandi
hefur helzt tíðindavænlegt verið að und-
anförnu, en nú virðist vera komin þar á
kyrrð og ró, að minnsta kosti í bili. Nýi
soldáninn Múhammed 5. vann eið að
stjórnarskránnií Eyubkirkjunni íMiklagarði
10. f. m., með mikilli viðhöfn. Girti
hann sig þar sverði Ósmanna, til merkis
um soldánstignina. Fór allt fram með
beztu reglu við þá athöfn.
Út af manndrápunum í Adana (íLitlu-
Asíu) gengu 4 klerkar og 4 Ieikmenn úr
kirkjuráði Armeninga á fund soldáns, og
afhentu honum skýrslu um ástandið í
Adana. Soldán tók mjög kurteislega á
móti sendimönnum og Iét þá setjast við
hlið sér um leið og hann mælti: »Eg er
faðir yðar, og verð að hlusta sjálfur á,
hvað börn mín segja«. Sendinefndin lýsti
þvf næst fyrir soldáni hinu aumkunarverða
ástandi í Adana (þar hafa um 25,000
manns verið myrtir, og jafnmargir orðið
heimilislausir) og bað hann um sem kal-
ífa að gefa út fyrirskipun til Múhameðs-
trúarmanna, að forðast morð og rán, og
skora á þá að lifa í friði og eindrægni
við samlanda sína af öðrum trúarflokk-
um. Soldán hlustaði með eptirtekt á er-
indi nefndarmanna og lofaði að gefa út
innan skamms slíka fyrirskipun. Bráðum
ætlar og tyrkneska þingið að sanda rann-
sóknarnefnd til Adana og setja þar her-
rétt. Má því vænta, að illvirkjar þeir,
er fyrir þessum hryðjuverkum stóðu, fái
makleg málagjöld. Það voru eingöngu
Grikkir og Armeningar, er myitir voru,
og byrjuðu manndrápin á hroðafegum
misþyrmingum og morðum á konum og
börnum. Stjórn Ungtyrkja verður fyrst
og fremst að sýna röggsemi í því, að
refsa harðlega fyrir þessi illræðisverk og
koma í veg fyrir samskonar svívirðing
eptirleiðis.
Það þykir nýjung mikil, að kristnir
menn verða hér eptir teknir í tyrkneska
herinn, en frá honum hafa þeir verið úti-
lokaðir hingað til. Hafði lagafrumvarp
verið borið upp á þinginu um að taka í
tyrkneska herinn liðsmenn, þóttþeirværu
ekki Múhameðstrúar, en þingið hafði ekki
enn samþykkt það. En af því að mikill
fjöldi kristinna manna hafði krafizt að
ganga í herinn nú þegar, lýsti yfirhers-
höfðingiinn í Miklagarði, Mahmud Shev-
ket Pasha, því yfir, að heppilegast mundi
að þiggja þjónustu þessa sjálfboðaliðs án
þess að bíða eptir samþykkt laganna, og
samkvæmt því sem honum taldist til,
mundi fjórði hluti tyrkneska hersins verða
héreptirkristinnartrúar. Hannsagði einnig,
að kristnir nýliðar yrðu teknir í lögreglu-
liðið og varðliðið. Það er ætlun manna,
að þessar ráðstafanir verði til að vernda
kristna menn frekar en áður gegn árásum
ofstækisfullra Múhameðstrúarmanna, og
bæði Grikkir og Armeningar hafa mjög
fagnað þessari yfirlýsingu Shevket Paslia.
Kúsiislund.
Keisarinn hefur neitað að samþykkja
lög um endurbætur á sjómálastjórninni,
og beiddist þá Stolypin lausnar, en tók
þó beiðnina aptur fyrir þrábeiðni keisara,
er neitaði að taka lausnarbeiðni ráðaneyt-
isins til greina, »Times« segir, að Stol-
ypin sjálfur sé þeirrar skoðunar, að hann
geti naumast verið við völdin eptir þessa
lagasynjun keisara.
Lopurchin lögreglustjóri, sá er kærður
var fyrir saknæmt brall með Azeff spæj-
ara, hefur verið dæmdur til 5 ára þrælk-
unar, en altalað er, að hann muni verða
náðaður, eptir því sem »Times« segir2i.
f. m. Rannsóknin kvað og hafa verið
mjög af handahófi, og vakti almenna
óánægju. — Hershöfðingjarnir Stössel og
Nebogatoff hafa verið leystir úr dýflissu
eptir skipun keisarans, og hafði heilsu
þeirra hnignað mjög í fangelsinu, og höfðu
þó ekki verið þar lengur en árið, en voru
dæmdir í 10 ára varðhald. Undirforingj-
ar í flotadeild Nebogatoffs, er dæmdir
höfðu verið annaðhvort í fangelsi eða á
annan hátt, hafa einnig verið náðaðir.
Keisarahjónin leggja von bráðar upp
í langferð, fyrst til Stokkhólms og Polt-
ava (200 ára afmæli orustunnar þar) og
því næst suður á Krímskaga, en þaðan
er ferðinni heitið sjóleiðis umhverfis Ev-
rópu til Pétursborgar.
IT-a LKlninl.
Þar á stjórnin í stímabraki miklu vegna
verkfalls meðal póstþjóna og símaþjóna.
Hefur hún rekið úr póstþjónustu 600
mánns og skipað aðra í þeirra stað, og
segist muni halda áfram með það, ef verk-
fallinu sé ekki hætt. Höfuðsamband verka-
manna á Frakklandi hefur verið að reyna
að koma á almennu verkfalli til stuðnings
póstþjónunum, en það hefur ekki tekizt
hingað til, nerna á stöku stað í einstöku
iðnaðargreinum. En stjórnin kveðst þá
muni beita hörðu á móti, og lætur engan
bilbug á sér finna. Er allmikil æsing
rneðal verkamanna út af þessu, og stjórn-
inni jafnvel ögrað með almennri uppreisn,
með því að lýðveldið ætti ekki lengur
skilið stuðning þjóðarinna, er það beitti
hana harðneskju og rangindum.
Abessinía.
Menelik keisari hefur lengi verið mjög
veikur, og kvað vera lítt fær til ríkis-
stjórnar. Hinn 18. f. m. var því útnefnd-
ur eptirmaður hans. Heitir hann Lidj
Jeassu og er dóttursonur Meneliks. Hann
er að eins 13 ára gamall, en kvæntist
16. f. m. Romanie prinsessu; dótturdóttur
Jóhannesar keisara, formanns Meneliks, og
er brúðurin 7 ára gömul.
Loptsiglingar.
Bræðurnir William og Orvile Wright hafa
fyrir skömmu verið í Lundúnum, og var
fagnað þar með miklum virktum. Nú
eru þeir komnir aptur til Ameríku, og
ætla að hafa þar mikilsháttar flugæfingar
í þ. m. til að binda enda á samning, er
þeir höfðu gert við hermálastjórnina, er
kaupir flugvélina at þeim fyrir 90,000 kr.,
ef þeim bræðrum tekst að fljúga ákveðna
vegalengd á tilteknum tíma. Frakkar,
Þjóðverjar og Englendingar keppa hverir
við aðra að koma sér upp loptbáta- og
flugvélaflota, og eru Þjóðverjar lengst
komnir í því, enda eru loptskip Zeppelins
talin einna fullkomnust þeirra fyrirmynda,
sem enn eru fram komnar. I fyrirlestri,
semforstjóriZeppelinsIoptskipasmíðafélags-
inshéltí Strassburg 16. f. m., ræddi hann
um: hvort unnt væri að halda uppi reglu-
bundnum loptskipaferðum á Þýzkalandi.
Gat hann þess, að þótt hinar fyrirhuguðu
loptskipaferðir væru aðallega til skemmt-
unar, þá væri unnt að halda uppi reglu-
legum flutningaferðum um 300 daga af
árinu. Félagið væri að hugsa um fast-
ákveðnar ferðir með 20 farþegum og 6
skipverjum, og stæði hver loptferð yfir 7
klukkustundir. Miðstöðin mundi verða
bærinnFriedrichshafen.syðstastöðinLuzern
(í Sviss) og hin nyrzta Dússeldorf. Frá
Luzern mundi svo farið hringferð (í lopt-
inu) umhverfis fjallið Rigi, en síðar rnundi
komið á stöðugum Ioptskipaferðum mill-
um Miinchen og Friedrichshafen og milli
Berlin og Friedrichshafen. Ræðumanni
taldist svo til, að með 3 loptskipum gæti
félagið farið 600 ferðir á ári, og mundi
kostnaðurinn við það verða 1,530,000
kr. (rúml. i1/^ milj. kr.). — Fréttaritari
»Times« í Genúa skýrir frá því um 20.
f. m., að samningar muni þá um það
leyti komnir á millum Zeppelins loptsigl-
ingafélagsins og bæjarstjórnarinnar í Luz-
ern um ákveðið farþegagjald millum sviss-
neskra og þýzkra bæja. Farseðill frá
Luzern til Köln með Zeppelins skipi mun
kosta 360 kr., en 90 kr. mundi kosta að
bregða sér snöggvast, kveld eða morgun,
í loptfarinu frá Luzern kringum toppinn
á Rigi. Sagt er, að ferðamennirnir eigi
að fara þessar hringferðir á eigin ábyrgð.
Frakkar hafa hingað til gert lítið úr
Zeppelíns loptskipunnm, en nú eru þeir
komnir á aðra skoðun, og orðnir hálf-
smeikir, því að Þjóðverjar hafa sett upp
margar loptskipastöðvar skammt frá landa-
mærum Frakklands. Frakknesk blöð segja
nú, að Zeppelinsskip, er hafi stöð í Metz,
geti komizt þaðan til Parísar á 6 klukku-
stundum. I Þýzkalandi og víðar er nú
farið að smíða loptskipin úr sérstakri trjá-
tegund í stað aluminium, er hingað til
hefur nær eingöngu verið notað. Skip
úr tré verða bæði ódýrari og léttari en
aluminium, og jafnframt fljótari í ferðum.
Mestur flýtir, enn sem komið er (Zeppelin)
35 enskar mílur á kl.st.-— »Times« skýrir
frá því 14. f. m,, að amerískur prófessor,
Ciayton að nafni, fyrrum veðurfræðingur
við Blue Hill stjörnuturninn, hafi í hyggju
að fara þvert yfir Atlantshafið á loptfari,
og gerir ráð fyrir að komast það á 4
dögum, með þvl að loptstraumar, frá
vestri til austurs, tvær mllur fyrir ofan
jarðaryfirborðið, muni ýta á eptirhonum.
Til ferðarinnar þarf hann að hafa lopt-
bát 200,000 kúbikfet að rúmmáli. Til
reynslu ætlar hann að byrja á því, að
fljúga vestan frá Kyrrahafsströnd austur að
Atlantshafi, Walter Wellmann, er ætlaði
að fara með loptbát frá Spitzbergen til
norðurheimskautsins hér um árið, ætlar
nú að herða í því, og er nú komiun á-
leiðis til Spitzbergen. Þá er enn einn
Ameríkumaður, Todd að nafni, sem ætlar
sér að rannsaka, hversu hátt í lopt upp
maður geti komizt að hættulausu fyrir
lífið, og vonar hann að geta fundið þessa
mestu hæð með því, að nota samþjappað
lopt og sitja í aluminiumhylki, er fest sé
við loptbát. Og svo hyggur hann, að
hann með þráðlausum firðritunarmóttöku-
tólum geti handsamað einhver merki frá
Marz. Vitanlega eru þetta loptkastalar
að miklu leyti. En hvað sem því líður,
þá eru allar líkur fyrir, eptir þeim fram-
förum, sem loptsiglingar hafa tekið allra
stðustu árin, að innan skamms verði lopt-
ferðir jafnöruggar sem sjóferðir, en marg-
falt fljótari.
Afmælisdags konungs
var minnst hér í gær með fánum á
hverri stöng og samsæti í Iðnaðarmanna-
húsinu, er um 40 borgarar bæjarins tóku
þátt í. Þar rnælti ráðherra fyrir minni
konungs, Indriði Einarsson skrifstofustjóri
fyrir minni íslands og séra Jón lektor
Helgason fyrir minni Danmerkur.
„Hólar"
komu úr strandferð norðan og austan
um land í gær. Meðal farþega voru Magn-
ús Einarsson organleikari á Akureyri, Hall-
dór Jónasson barnaskólastjóri á Seyðisfirði,
Þorsteinn Mýrmann kaupm. á Seyðisfirði