Þjóðólfur - 30.07.1909, Blaðsíða 2

124
ÞJ O ÐOLFUR’
eg held því fast fram, að sé það heilög
skylda Breta að berjast gegn Þjóðverjum,
ef þeir ætluðu að leggja undir sig þetta
land, þá er mér miklu skyldara og rétt-
mætara að berjast gegn Bretum. Eg held
því fram, að enska þjóðin beri ábyrgð á
morði 80 miljóna indverskra manna síð-
astliðin 50 ár, og Bretar bera einnig ábyrgð
á því, að hafa tekið 1800 miljónir króiia
á hverju ári frá Indlandi, og flutt það
til þessa lands. Eg kref þá einnig til
ábyrgðar fyrir það, að hafa hengt og
rekið í útlegð landa mína, er elskuðu
föðurland sitt og ekki gerðu annað en
það, sem enska þjóðin hérna ræður lönd-
um sínum til að gera. Og Englending-
urinn, sem fer til Indlands, og fær, skul-
um vér segja, 1800 kr, laun á mánuði,
það er sama sem hann kveði upp dauða-
dóm yfir heilu þúsundi hinna örsnauðu
landa minna, af því að þessir 1000 menn
gætu hæglega lifað á þessum 1800 kr.,
er Englendingurinn sóar að mestu leyti til
ólifnaðar og skemmtana.— Alveg eins og
Þjóðverjar hafa engan rétt á að leggja
undir sig þetta land, eins hefur enska
þjóðin engan rétt til að ieggja undir sig
Indland, og það er öldungis rétt af okkar
hálfu, að drepa Englendinginn, sem er
að saurga okkar heilaga land. Eg er
steinhissa á hinni óttalegu hræsni, yfir-
drepskap og látalátum ensku þjóðarinnar.
Hún lætur eins oghún sé vörðurmannúðar-
innar gagnvart Kongobúum og rússnesku
þjóðinni, og þó er hin óttalegasta kúg-
un á Indlandi og hin hroðalegustu grimmd-
arverk framin þar, t. d. drepnar 2 miljónir
manna á hverju ári, og konur vorar sví-
virtar. Legðu Þjóðverjar undir sig þetta
land, og enskur maður, sem ekki þyldi
að sjá Þjóðverja spranga um götur Lund-
únaborgar með herramannöJcg!1 drottnunar-
yfirbragðí, og dræpi einn eðá tvo þeírra,
sá hinn sami yrði talinn mesti föður-
landsvinur meðal sinnar þjóðar hér, og
hvers vegna má eg þá ekki vinna að
sjálfstæði föðurlands míns. Það sem eg
annars hef að segja, er í skjali því, sem
lagt hefur verið fyrir réttinn. Eg mæli
ekki þessí orð til að biðjast vægðar eða
meðaumkvunar. Eg óska, að enska þjóðin
dæmi mig til dauða, því að þá verður hefnd
landa minna því átakanlegri. Eg hef
gefið þessa skýrslu til að sýna umheim-
inum, einkum vinum okkar í Ameríku
og á Þýzkalandi, hversu réttlátur mál-
staður vor er«.
Var mjög hljótt í réttarsalnum, meðan
morðinginn hélt ræðu þessa. Við alla
hina löngu yfirheyrslu og vitnaleiðslu
var hann mjög stilltur og rólegur. Málið
var því næst tekið upp til dóms, en dóm-
ur ekki fallinn, er síðast fréttist.
Annar indverskur stúdent ritaði »Times«
bréf eptir morðið á Qurzon Wyllie, og
sagði hann þar meðal ann»rs;
»Listinn yfir morð á Indlandi í fram-
tíðinni verður að líkindum langur, og
ábyrgðin á þeirri lengd verður lögð við
húsdyr þeirra manna, sem í staðinn fyrir
að styðja að sjálfstæði Indlands, reyna
að halda því undir yfirráðum Breta og
þeim til hagsmuna*.
Látnir merkismenn
erlendis.
Einn meðal hinna nafnkenndustu enskra
stjórnmálamanna, R i p o n lávarður, markí
að nafnbót, andaðist 9. þ. m., 82 ára
gamall. Hann hafði gegnt ýmsum ráð-
gjafaembættum, fyrst í ráðaneyti Palmer-
stons, í Gladstonesráðaneytunum og 1 Cam-
bell-Bannermanns-ráðaneytinu, en hætti
öllum afskiptum af stjórnmálum, rétt ept-
ir að Asquith kom til valda, enda þá
orðinn áttræður að aldri. Hann var
vísikonungur á Indlandi 1880—1884, og
gerði þar ýmislegt til að bæta hag Ind-
verja, veitti indverskum blöðum fullkom-
ið prentfrelsi ogskipaði fræðslumálanefnd
til að sjá um fræðslu innborinna manna,
og gerði ráðstafanir til þess að Indverjar
fengju sem mesta hlutdeild í héraðsstjórn
allri. Varð hann af þessu mjög þokka-
sæll á Indlandi, en Englendingum gatzt
miður að þessum umbótatilraunum hans,
og töldu þær of snemma gerðar, hefði
har.n með þessu vakið Indverja til sjálfs-
meðvitundar og til óvildar gegn yfirráð-
um Breta. Svo mögnuð var þessi gremja
landa hans gegn honum, út af stjórn
hans á Indlandi, að »Times« kemst svo
að orði í æfiágripi Ripons, er blaðið flyt-
ur 16. þ. m., að þeir, sem þekki »leynd-
armál Indlands«, og vilji reyna að vinna
rólega að framförum þess og þroska, þeir
skoði valdamennsku Ripons þar f landi,
sem leiða næturmöru og hryllilega ófæru
á vegi eðlilegrar framþróunar. Ripon
lávarður var alla æfi frjálslyndur maður,
hafði f æsku aðhyllzt kenningar Carlyle’s
og annara jafnaðarmanna þeirra tíma, er
kölluðu sig »kristna jafnaðarmenn«,
(Maurice, Kingsly, Hughes o. fl.). Hann
kom fyrst á þing 1853, varð stórmeistari
frímúrara á Englandi, en lagði það em-
bætti skyndilega niður og tók katólska
trú 1874. Hann á einn son á lífi, de
Grey lávarð, féhirði Bretadrottningar síð-
an 1901, en hann er barnlaus, og er þá
enginn erfingi að Ripons-nafninu og markí-
titlinum:
Látinn er nýlega (7. þ. m.) í París
Galliffet hershöfðingi, 79 ára gamall,
allnafnkenndur maður, var tekinn til
fanga í orustunni við Sedan 1870, eptic
mjög hraUstléga framgöngu, en er hann
kom heim aptur 1871, braut hann á bak
aptur borgara-uppreisnina í París, og beitti
þar afarmikilli grimmd, er gerði hann
mjög hataðan af múgnum. 1899 varð
hann hermálaráðgjafi í ráðaneyti Wal-
deck-Rousseau, fór hóglega í Dreyfusmál-
inu, og ráðlagði hernum, er dómur var
fallinn, að gæta hófs og láta sér úrslitin
lynda. Þá er hann kom fyrst í þingsal-
inn sem hermálaráðgjafi, tóku jafnaðar-
menn á móti honum með ópum og ó-
hljóðum, og hrópuðu: »morðingi, refur,
þrælménni«. Galliffet hlustaði stundar-
korn á þessi ærsl hálfbrosandi, en tók
svo minnisbók upp úr vasa sínum og
spurði ofur-rólega um nöfn þeirra, er
hrópuðu hæst. Einn af stéttarbræðrum
hans (ráðgjöfunum), er eflaust hugði, að
hann ætlaði að heína sín á öllum jafn-
aðarmannaflokknum, spurði hann, hvað
hann væri að gera, en þá svaraði Gallif-
fet: »Eg er að skrifa upp nöfnin þeirra,
svo að eg geti boðið þeim til miðdegis-
verðar«,
I Washington andaðist n. þ. m., ein-
hver hinn frægasti stjörnufræðingur nú-
tímans, Simon Newcomb, fyrrum
prófessor í stærðfræði og stjörnufræði
við John Hopkins-háskóla í Baltimore,
74 ára gamall. Hefur hann samið fjölda
rita, er þykja framúrskarandi í sinni grein.
Ennfremur er nýlátinn Hans Hoff-
m a n n, þýzkur skáldsagnahöfundur, rúm-
lega sextugur (f. i848(. Sögur hans, eink-
um smásögur, þykja að máli, efni og
formi einhverjar hinar beztu á þýzkri
tungu.
Nýdáinn er og F rja n c o i s H. P. d e
P a r v i 11 e, frakkneskur blaðamaður og
rithöfundur, allnafnkenndur, rúmlega sjö-
tugur (f. 1838). Hann er meðal annars
höfundur ágætrar alþýðubókar, er snúið
hefur verið í íslenzku og margir munu
kannast við. Það er bókin »Hvers vegna
— Vegna þess«, er Þjóðvinafélagið gaf út.
jffndvökumynðir.
Eg ligg með höfðalagið við opinn
gluggann.
Það er nótt.
Döggin hvflir yfir hæðum og lautum
eins og gagnsæ dula. Yfir tjörnum og
vötnum liggja þokuslæður. — Blómin
hafa lokað blöðum sínum og drjúpa höfði
við jörðu.-----
Himininn er heiður og dimmblár. í
norð-vestri glitra nokkur skýjabönd, sem
gullrendir borðar. Suður við yztu rönd
sjónhringsins vaggar sér þykkur, grásvart-
ur þokubakkí og spennir hann greipum
til hálfs. — —
Lóan er þögnuð fyrir löngu, en spó-
inn vellir einstöku sinnum lágt og ámát-
lega. — Enginn vindblær, þytur eða
hreyfing; allt er hljótt. Náttúran hvílir 1
værum blundi, en
eg get ekki sofið.
Eg bylti mér á ýmsar hliðar. Þögnin
og kyrðin þreytir.
Þögnin er rofin. Blandaðar raddir ber-
ast mér að eyra. Sumar mæla skýrt,
öðrum vefst tunga um tönn.
Blíðar, undurþíðar raddir heyrast í
fjarska, svo að vart má greina óminn af
klið þeirra. Eg legg hlustirnar við, oþna
munninn, held niðri í mér andanum og
hlera. Hverjum er gefin þessi undrarödd,
svo mild og þfð sem vormorgunblærinn
og þó svo nístandi köld sem næturhélan?
Eg hlusta og hljómurinn skýrist.
— — Aðstoðarlaust verðum við að
berjast. Enginn réttirokkur hjálparhönd,
er við getum stutt okkur við. Einmana
með eigin kröptum verðum við að heyja
hildarleikinn fyrir tilveru okkar, við, sem
stöndum svo illa að vígi í baráttunni, við,
sem ekki getum hreyft okkur úr stað að-
stoðarlaust, við, sem verðum að láta okk-
ur nægja það, sem að okkur er rétt. Hví
gefið þ i ð okkur ekki meiri gaum, þið,
sem eruð ferðafær, þið, sem ekki getið
án okkar lifað, þið, sem þykist svo stór?
Þið rænið okkur því sem við drögum að
I okkur og getur veitt okkur þrótt, en gefið
okkur ekkert í staðinn. Þið notið okkur
eptir beztu föngum og nöldrið svo, þeg-
ar við getum ekki látið meira í té. Við
getum ekki látið meira af hendi rakna
en við fáum og þið haldið flestu því fyr-
ir okkur, sem við þurfum með til þess að
geta gefið aptur. Við getum ummyndað
og breytt, gert mikið af ónýtum eigum
ykkar gagnlegt, en þið haldið því öllu
föstu fyrir okkur. — —
Hljómurinn breytist.
Háværari, þróttmeiri raddir láta til sín
heyra. Það eru neyðaróp nauðbeygðra
og ganga gegn um merg og bein. Eg
mundi loka eyrunum, ef eg gæti. En
köllin skýrast og eru þá blönduð öðrum
ómum.
— — Við höfum fráa fætur og þol-
góðar hlífar. Við verðum að hlaupa um
urðir og klungur og klifa yfir gjár og
gjögur. Við þekkjum ekki ætíð það, sem
okkur er fyrir beztu, því að skammsýn
erum við — en við fáum enga leiðbein-
ingu. — Fæturnir þreytast og skórnir
slitna, en þið gætið þess ekki og ætlið
I okkur enga hvíld. Við veiklumst fyrir
tímann af ónógri og óhollri fæðu og ná-
um aldrei þeim þroska, sem okkur er í
raun og veru ætlaður. Þið, sem hafið
ráð okkar í hendiykkar — eruð þið sjón-
lausir og skilningslausir ? Þið, sem þyk-
ist sjá svo vel og geta rannsakað alt í
jörð og á, teygt ykkur frá upphafi alls til
endis þess — þ i ð sjáið hvorki né skilj-
ið það, sem næst ykkur er. — Þið þyk-
ist hagsýnir; við getum hjálpað ykkur til
framfara og velgengni, ef þið vilduð halda
hlífisskildi yfir okkur. — Þið þykist við-
kvæmir og tilfinninganæmir, ekkert aumt
mega sjá og þó sjáið þið okkur ekki,
sem líðum við fætur ykkar----------.
Þungar, ógnandi drunur, beljandi nið-
ur berst mér að eyra.
— — Við fáum að hamast, ólmast og
leika okkur með öllu því ógnaafli, sem í
okkur býr. Við hristum hamrana, kljúf-
um björgin og gröfum okkur vegu gegn-
um glerharða bergveggina, og erum þó
jafnfjörug og óþreytt eftir sem áður. Þið
standið magnþrota af erfiði og áreynslu,
en takið þó ekki hið ótæmandi áfl okk-
ar til hjálpar ykkur. Eigum við um ald-
ur og æfi að þjóta áfram með ónotuð-
um kröptum, sem aldrei slitna — fram
hjá kengbognum, margdrepnum, hálfblind-
um vinnuþrælum ? Ha ! ha! Þið eruð
þá hlægilegustu aumingjarnir, sem við
höfum séð. Víða höfum við komið og
langt ferðast. Við höfum séð gular, bleik-
ar, brúnar og svartar skepnur, sumar
uppréttar og aðrar hálf-uppréttar, en eng-
ar jafn-aumingjalegar og staurblindar og
ykkur — —
Eg heyri ótal aðrar raddir. —
Allur sá hluti náttúrunnar, sem vér
köllum venjulega hina skynlausu, hrópar
svo hátt að
eg get ekki sofið.
— —- Eg er þreyttur. Það er orðið
áliðið nætur, komið langt framyfirþann
tíma, sem eg er vanur að sofna. — —
Það er farið að birta aptur. Léttur,
kaldur blær líður um andlit mér. Hann
hressir mig svo eg opna augun. Eg sé
ótal hæðir og dali. Hvarvetna blasa við
mannahlbýli. Þau eru lág, með litlum
gluggum og þröngum dyrum. Loptið og
ljósið er lokað úti. Ibúar þeirra eru föl-
ir í andliti, bognir í bakið og hoknir í
hnjáliðunum; gangurinn er seinn og óviss,
handtökin stirð. Þ e i r heyra víst ekki
háværu raddirnar, sem halda vöku fyrir
mér. Eða eru það steingervingar ? —
Mér bregður í brún. Eg sé í gegn-
um holt og hæðir. Þunnleit börn bylta
sér á beði sínum, náfölir unglingar liggja
með társtokknar brár, fullorðnir, tápmikl-
ir menn stara hálfopnum augum út í
myrkrið, og gamalmennin halla sér upp
að höfðadýnunni með gremjusvip. Ailir
sýnast þeir sofa og sumir hrjóta, en aðr-
ir stynja svo hátt, að
e g get ekki sofið.
Hvað veldur nú þessu? Hver er or-
sök allra þessara óþæginda ? Ef til vill
er það að eins hugrót ímyndana minna,
sem varna mér værðar.
Eg sé mjóa ljósrönd á þilinu við fóta-
gaflinn. Eg lít út um gluggann og sé að
sólin er að gægjast upp fyrir austurfjöll-
in, sem eg þekki svo ósköp vel. Eg hlýt
þá að vera með réttu ráði ennþá.----------
Hvað er það þá, sem vantar ? Hverju
þarf að kippa í burtu ? Það vantar 1 j ó s
og 10 p t. Það vantar ljós þekkingar-
innar og storm sannleikans í sálirnar; þá
verður myrkur vanþekkingarinnar og
stöðulopt vanans að víkja.
Litla þjóð! Ennþá ber þú band fyrir
augum, svo að þú sér ekki ljósið og lopt-
helda peysan skýlir þér vel, svo þignæð-
ir ekki. — — —
Mér sortnar fyrir augum um stund..
Það birtir aptur og eg sé, að frá efstu
dalbotnum og út á yztu annnes hafarisið
upp hús hér og hvar, ólík þeim sem áð-
ur voru og enn standa þar. Þau eru lítil,
en á þeim eru stórir gluggar og víðar
dyr. Sólargeislarnir fylla hvern krók
þeirra og kima. Þar safnast saman börn
og unglingar daglega. Þau eru dauf í
bragði, undirleit og uppburðalftil fyrsttt