Þjóðólfur - 13.08.1909, Blaðsíða 2

132
ÞJOÐOLFUR.
allt það áfengi, sem þá er ekki útflutt,
skal vera eign landssjóðs.
Frá þeim degi er lög þessi verða stað-
fest, má ekkert leyfi til vínsölu né vín-
veitinga veita hér á landi, né endurnýja
eldri leyfi.
10. gr. Um leið og ákvæði i. greinar
um bann gegn aðflutningi áfengis hingað
til lands ganga í gildi, skulu lögreglu-
stjórar rannsaka áfengisbirgðir þeirra
manna, sem vínsöluleyfi eða vlnveitinga-
leyfi hafa. Jafnframt skulu þeir semja
nákvæma skýrslu yfir áfengisbirgðirnar og
merkja öll áfengisílát glöggu heimildar-
merki á þann hátt, er stjórnarráðið skipar
fyrir um.
Þessi rannsókn áfengisbirgða skal end-
urtekin á 6 mánaða fresti meðan vínsölu-
menn og vfnveitingamenn hald söluheim-
ild innanlands og skulu þá jafnfram ó-
nýtt heimildarmerkin á þeim ílátum, sem
tæmd eru.
11. gr. Þær áfengisbirgðir, sem ein-
stakir menn kunna að hafa 1 vörzlum
sínum i. janúar 1915 er ekki skylt að
flytja burtu úr landinu, en eigendur þeirra
skulu skyldir að gefa lögreglustjóra vott-
orð, að viðlögðum drengskap, um hverjar
og hve miklar birgðir þeir hafi. Slík vott-
orð skal síðan gefa, um hver áramót, um
hverjar og hve miklar birgðir séu óeyddar,
hnz birgðirnar eru þrotnar.
Afengi það ei hér ræðir um, má aldrei
flytja burt af heimili eiganda, nema hann
flytji sjálfur búferlum, eða það sé áður
gert óhæft til drykkjar.
12. gr. Nú er maður grunaður um ó-
leyfilegan aðflutning eða óleyfilega sölu
eða veitingu áfengis, og má þá gera heim-
ilisrannsókn hjá honum eptir dómsúrskurði,
ef það er talið nauðsynlegt til þess að
komast fyrír málið.
Komi það í Ijós við heimilisrannsókn-
ina, að áfengi sé í vörzlum þess manns,
er rannsókn fer fram hjá, skal hann skyld-
ur til að skýra frá því, hvernig standi á
birgðunum. Geri hann það ekki, skal
hann teljast sekur um brot gegn 1. gr.
13. gr. Nú sést maður ölvaður, og skal
þá heimilt að leiða hann fyrir dómara.
Skal hann skyldur til að skýra fiá, á
hvern hátt hann hafi ölvaður orðið, og þá
hvernig og hjá hverjum hann hafi fengið
áfengið.
14. gr. Brot gegn 1. gr. laga þessara
varða í fyrsta sinn sektum frá 200—
1000 kr.
Brot í annað sinn varðar sektum frá
500—2000 kr.
Brjóti nokkur optar gegn ákvæðum
þessarar greinar varðar það sektum frá
1000—5000 kr.
Fjárnám fyrir sekt á hendur skipstjóra
má gera í skipi hans.
Jafnan skal hið ólöglega aðflutta áfengi
verða eign landssjóðs.
15. gr. Nú sannast það á skipstjóra, að
hann skýrir lögreglustjóra rangt trá um
áfengi það, er hann hefir meðíerðis, og
skal hann þá sekur um 200—1000 kr., ef
ekki liggur þyngri hegning við samkvæmt
lögum og má gera fjárnám fyrir sektun-
um í skipi hans.
Brot gegn þeim ákvæðum i lögum þess-
um, er óheimila að veita, gefa, selja eða
á annan hátt láta af hendi áfengi til
annara manna, varða sektum 50—500 kr.,
ef ekki liggur þyngri hegning við að lög-
um. Ef brot er ítrekað, varðar það sekt-
um frá 100—1000 kr.
Sama hegning liggur og við því, ef Iyfsali
lætur áfengi af hendi án skriflegrar lækn-
isforskriftar eða optar en einu sinni eptir
sama læknisseðli.
16. gr. Brot gegn|[7. gr. laga þessara
varða sektum 50—1000 kr. og skal hið
flutta áfengi ásamt íláttim verða eign
landssjóðs.
17. gr. Nú verður læknir sannur að
sök um að hafa látið af hendi læknisseð-
il um áfengi í þeim tilgangi að það verði
notað öðruvísi en sem læknislyf, og skal
hann þá í fyrsta sinn sekur um 100—jooo
kr., og skal sektin tvöfaldast, sé brotið
endurtekið. Verði læknir sannur að sök
um slíkt optar en tvisvar, má sviptahann
læknisleyfi um stundarsakir, eða að öllu,
ef miklar sakir eru.
18. gr. Allar sektir eptir lögum þess-
um renna í landssjóð.
19. gr. Með brot gegn lögum þessum
skal fara sem almenn lögreglumál.
20. Sveitarstjórnum og lögreglustjórum
er sérstaklega skylt að sjá um að lögum
þessum sé hlýtt.
21. gr. Lög þessi skal prenta á ís-
lenzku, dönsku, þýzku, ensku og frönsku
og svo mörg eintök að nægi til að senda
dönskum verzlunarfulltrúum í öðrum
löndum.
22. gr. Með lögum þessum eru numin
úr gildi þau ákvæði laga nr. 26, 11. nóv.
1899 og önnur lagaákvæði, er koma í
bága við lög þessi.
23. gr. Að svo miklu leyti sem ekki er
öðru vísi ákveðið í lögum þessum, koma
þau til framkvæmdar 1. jan. 1912.
frzðslnmál barna.
Eptir séra Jóhannes L. L. Jóhannsson.
Ilt verk og óþarft eru þeir menn að
vinna með þjóð vorri, sem eru að níða
fræðslulögin nýju og vekja óvild til þeirra.
Tilgangurinn er auðvitað sá, að reyna að
fá þau sem fyrst numin úr gildi, og er
þá eigi sparað að snerta þann strenginn,
sem vanalega er viðkvæmastur, kostnað-
inn við fræðslu barnanna, og kitla nízk-
una og aðrar lægri hvatir manna. Það
er einkum úr Arnessýslu, að hin vægðar-
lausu andmæli gegn þessum yfirleitt góðu
og þörfu lögum heyrast, og verður það
héraðinu fráleitt til sóma í framtíðinni.
Ef þessi mótspyrna gegn lögunum er haf-
in með það íyrir augunum, að þetta sé
vinsælt hjá fólkinu og afli lýðhylli, þá
má vera, að slíkt verði í svipinn, en ef
andmælendurnir halda, að sllkt verði
langætt, þá villast þeir stórlega, því það
mun sannast, að þjóðin áttar sig innan
skamms í máli þessu og sér, hvert voða-
verk hetur unnið verið, og þá kemur
grimmilegt apturkast ýfir höfuð allra þeirra,
er unnu að afnámi skynsamlegs fyrir-
komulags á barnafræðslunni í landinu.
Illar þakkir eru það og, sem aðalhöfund-
ur laganna, herra Guðmundur Finnboga-
son, fær, ef starf hans í þessu vandamáli
er ónýtt, meðan verið er að koma því í
verk. Mest líkindi eru nú samt til, þrátt
fyrir alt, að þessi árás á lögin komi af
skilningsleysi manna á málinu, en eigi af
vondum hvötum, og liggur þá næst að
segja: »Fyrirgef þeim, þvt þeir vita ekki,
hvað þeir gera«.
Þó vanþekking manna valdi, ber þjóð-
inni að forðast villuveginn engu síður, því
þeir, sem ekki vilja fræða æskulýðinn í
landinu á þann eina hátt, sem vanterað
fræða hann ( hverju landi sem er og vit
er í, þeir eru í reyndinni að hrifsa trá
þjóðinni þann hlutinn, sem beztur er með
mönnum: svölunardrykk vizkuþorstar.s í
mannsandanum, fræðsluna og mannvitið.
Vel veit eg það, að menn þessir muni
látast vilja setja eitthvað í staðinn, eða
með öðrum orðum haga fræðslunniá ann-
an hátt, miklu betra að ýmsu leyti, en
þetta er gamla sagan hjá öllum aptur-
haldsmönnum, meðan þeir eru að koma
eyðileggingarverki sínu fram. íþessuefni
mun það vera heimilisfræðslan, sem hald-
ið er á lopti, en ávextir hennar eru auð- ■
sæir í fáfræði fólksins í landinu nú og :
félagslundarleysi, sem er svo mikið, að
alveg er ósamboðið vorum tímum, hrein
óhæfa við upphaf 20. aldar fyrir siðmenn-
ingarþjóð, sem er að berjast fyrir sjálf-
stæði sínu og almennu frelsi og erþarað
auki blóðhreinn afkomandi hinna spak-
vitru og fróðfúsu Forn-íslendinga. Heim-
ilisfræðslan er dottin úr sögunni að fullu,
enda náði hún aldrei lengra almennt, en
að gera börnin nokkurn veginn stautandi
og láta þau læra spurningakverið utan-
bókar í þulu, en slík fræðsla, ein sér, er
fólki allsendis ónóg á þessum tímum.
Heimilunum er, af ýmsum ástæðum, nú
á dögum, eigi unnt að annast barna-
fræðsluna með hinum auknu námsþörfum
og kröfum. Vér getum fráleitt frætt börn
vor með allt öðrum aðferðum en allar
aðrar þjóðir í heimi, heldur verðum ef-
laust að hafa lík ráð sem þær, ef vér
hugsum til að standa þeim hér um bil
jafnfætis í menntun.
Eg býst við, að ýmsir kunni nú að
segja, að vér íslendingar séum svo fátæk
vesalmenni, að vér getum eigi staðizt
kostnaðinn við fullkomna barnafræðslu.
En ef Island er svo illt land, að íslend-
ingar geti alls eigi orðið þannig álnum
búnir, að þeir hafi efni á að fræða börn
sín, þá er auðsætt, að landið er alger-
lega óbyggilegt öðrum en skrælingjum, en
vitanlega nær sú fjarstæða engri átt. Það
er fjarri öllum sanni að segja, að sú
þjóð, sem er 80 þúsundir, og auk margs
annars óþarfa eyðir á einu ári í slíkar
munaðarvörur sem vín og tóbak um 1 milj.
300 þús. kr. og, í viðbót, um 1,700,000
kr. í kaffi og sykur — það er í allt 3
milj. kr. — hafi eigi efni á að mennta
börn sín. Þótt að eins 7*° hluta af
þeirri upphæð væri eytt til barnafræðsl-
unnar í landinu á ári hverju, myndi henni
verða nokkurn veginn vel borgið.
Eigi þurfa óvinir barnafræðslunnar og
skólanna að kenna eyðslu vor Islendinga
til barnamenntunar á undanförnum ára-
tugum um fátækt þá og ýmislegu vand-
ræði, sem nú eru yfir þjóð þessari. Eng-
inn maður getur á móti því haft, að nú
er gæðaárferði til sjávar og sveita og hef-
ur raunar verið svo mörg undanfarin ár.
Allt, sem guð og náttúran lætur í té, er
í bezta lagi, en samt er allt lífið í vand-
ræðum og eymdar-basli, því gervallt við-
skiptalíf þjóðarinnar liggur 1 lamasessi.
Ætli þetta ástand beri ekki vott um stór-
lega sjúkt viðskiptalíf á undanförnum
tímum og nú séu endurgjöldin að koma
í Ijósmál, fremur en hitt, að vandræðin
séu rð kenna ofeyðslu í barnaskóla?
Mundi ekki ástandið slæma miklu heldur
koma af því, aö vér höfum vanrækt að
eyða fé til barnafræðslunnar hjá þjóðinni?
Það er vafalaust svo, því vanþekkingin
er ávalt skaðleg og kemur svo áþreifan-
lega fram í því, að mentunarlítill lýður
kann alls eigi að hagnýta sér góðærin,
heldur safnar þá botnlausum skuldum og
lendir svo í ógöngum, jafnvel í veltiár-
ferði, en í vandræðum og ölmususníkjum
í harðærunum. Hann kann heldur aldr-
ei að láta samvinnufélagsskap sinn fara í
lagi, né fara eptir góðum ráðleggingum,
byggðum á reynslu annara, því hann trú-
ir eigi sannindum reynslunnar og metur
vfsindin, með allri þeirri hjálp, er þau
megna að veita, alls einskis, svo félögin,
þó þörf séu, komast sum aldrei á, en
sum fara á hausinn hvert á fætur öðru.
Svona hefur það oflengi og ofvíða geng-
ið á landi voru alt til þessa. Og slík
mein getur enginn kraptur lagfært, nema
sönn menntun alþýðunnar, en sönn mennt-
un er það eitt, sem elskar kristindóminn
og virðir likamsvinnuna. Um leið og slík
menntun fræðir vitið, glæðir hún einnig
góðkenndina í öllu góðu og fögru og
hressír viljaþrekið til drengskapardáða.
Menntuð trú eða trúuð menntun er bezti
auður hverrar þjóðar, því hún göfgar
manninn til sálar og líkama. (Meira).
f Kinar Zoég'a
veitingamaður. Hann andaðist hér í bæn-
um 9. þ. m. eptir mjög langa legu, á 68.
aldursári. Hann var bróðir, samfeðra,
Geirs Zoéga kaupmanns, sem nú er
á 80. aldursári. E. Z. var fæddur í
Sjávarhólum á Kjalarnesi á nýársdag
1842, og var móðir hans Solveig Jóns-
dóttir. Jóhannes Zoéga faðir hans
var fæddur 1796 og ól allan aldur sinn í
Reykjavík. Faðir hans var Jóhannes
Zoéga (f. 1747 -j- 1821), var hann fyrst
við verzlun erlendis, en fluttist hingað til
lands um 1785, um sama leyti og Lewet-
zow stiptamtmaður, var umsjónarmaður
við hegningarhúsið í hans tíð, en síðan
borgari 1 Reykjavlk og kvæntist íslenzkri
konu, Ástríði Jónsdóttur. Frá þeim hjón-
um er Zoegaættin hér á landi komin.
Faðir þessa Jóhannesar Zoéga var Jó-
hannes Zoéga héraðsfógeti í Höjer á
Suður-Jótlandi (Slésvík-Holstein) f. 1708
•f- 1761. Faðir hans, Jóhann Paul-
sen Zoéga (f. 1672 -j- 1729), var prest-
ur og prófastur í Aller og Taps og con-
sistorialassessor að nafnbót. Bróðurson
hans var Jörgen Zoega prestur í Wilstrup
föðurfaðir Georgs (Jörgen) Zoéga fornfræð-
ings og háskólakennara (-j- 1809), er hafði
mikil áhrif á Albert Thorvaldsen. Faðir
Jóhanns Paulsen Zoéga var Paul Zoéga
magister, konrektor í Rípum, og síðar
prestur í Wilstrup (f. 1635-1*1688). Hann
var sonur Matthíasar Zoéga söngv-
ara við dómkirkjuna 1 Slésvík frá 1626—
1637. En faðir hans var Matthías
Zoéga, ættfaðir Zoégaættarinnar, sem
sagt er að hafi verið ítalskur aðalsmaður.
Átti hann heima allskammt frá Verona,
en flúði til Þýzkalands, er hann hafði skotið
1 einvígi hertogann af Verona. Varð hann
síðar tungumálakennari m. fl. í Liineburg,
og kennari heldri manna barna í Meklen-
burg. Af viðkynningu við hirðprestinn
Johan Stampe hneigðist hann að siðbótinni
á árunum 1570—1580, og þá erhann hafn-
aði boði páfans að koma heim aptur og
hverfa í skaut katólsku kirkjunnar, voru
eignir hans á Italíu gerðar upptækar og
mynd hans brennd í Róm (brenndur »in
effigie«). Hann var tvíkvæntur, og var
fyrri kona hans ítölsk greifadóttir, er sagt
var að dáið hafi af hugstríði við flótta
hans. Síðari kona hans var Anna Stampe,
dóttir Stampe hirðprests, er fyr var getið,
og varð hún ættmóðir Zoégaættarinnar.
Loks varð Matthías Zoéga yfirherbergis-
þjónn (»geheimekammertjener«) við hirð
furstans af Holstein-Gottorp. Er mjög
fjölmenn ætt at Zoega þessum komin.og
eru aðalstöðvar hennar ( Slésvík og á
Holsetalandi: Þeir bræður, Geir og Ein-
ar Zoéga eru í 7. lið komnir í beinan
karllegg frá þessum ítalska aðalsmanni,
eins og rakið hefur verið hér á undan og
er sú ættfærsla eflaust rétt.
Einar heit. Zoöga ólst upp í Reykjavlk
hjá föðtir slnum og konu hans, Ingigerði
Ingimundardóttur, og naut nokkurrar
menntunar eþtir því sem þá gerðist, var
t. d. vel að sér ( ensku og fylgdi opt
enskum ferðamönnum hér um land, dvaldi
allmörg ár í Englandi, en settist síðan að
í Reykjavík og gerðist veitingamaður.
Hann kvæntist ungur að aldri Ástríði
Jensdóttur Schram, systurdóttur Helga
biskups, og voru þau fá ár í hjónabandi.
Börn þeirra eru Helgi kaupmaður í Reykja-
vík og Ragnheiður gipt í Ameríku. Aptur
kvæntist E. Zoéga eptirlifandi konu sinni,
Margréti dóttur Tómasar Klogs í Ráða-
gerði á Seltjarnarnesi Steingrímssonar úr
Skagafirði IUhugasonar. Bar Tómas K'og
Ú

T
,!