Þjóðólfur - 17.09.1909, Síða 1

Þ JÓÐÓLFUR.
61. árg.
Brlend tíðindi.
Frá norðurheimskautinu.
Afrek Cooks læknis.
Frásögn hans rengd.
Nýjustu erlend blöð, er hingað komu
með síðustu skipum, eru öll barmafull af
frásögnum um ferð Ameríkumannsins
Cook til norðurheimskautsins, en fréttin
um, að Peary hefði einnig komizt þang-
að, var að eins nýkomin til blaðanna 7.
þ. m., svo að um för hans höfum vér
ekki nánari fréttir hér enn, en þær, er
komið hafa 1 símskeyti, að hann komst
að heimskautinu 6. apríl síðastl. Mun
honum hafa orðið allhverft við, er annar
hafði orðið fyrri til að ná þessu þráða
marki, enda er sagt, að Peary sé einn
meðal þeirra, er ákafast rengja frásögn
Cooks, og koma síðar nánari fréttir um
þá deilu.
En hver er þá þessi Cook, er unnið
hefur þetta þrekvirki, að því er hann sjálf-
ur segir?
Hann er læknir, 44 ára gamall, heitir
fullu nafni Frederich Albert Cook og er
kominn af þýzkum ættum, ættarnafn hans
upphaflega Koch, en fæddur er hann f
Suliivanhéraði í New-York-ríki og fluttist
barn að aldri með foreldrum sínum til
Brooklyn, og hefur átt þar heima síðan.
Hann stundaði læknisfræði við háskól-
ann í New-York, og var læknir í norð-
urför Peary’s 1891—1892 og síðar lækn-
ir í suðurheimskautsför meðskipinu »Bel-
gica« 1897—1898, og ritaði bók um þá
för, reyndist hann mjög vel í báðum þeim
ferðum, fékk heiðursmerki frá Belgja-
-stjórn og er sæmdur ýmsum öðrum virð-
ingarmerkjum. Ennfremur er hann for-
seti í klúbb landkannenda í New-York.
Hann hefur og fyrstur manna gengið upp
á McKinleytjall 1 Alaska, hæsta fjall í
Norður-Ameríku. Árið 1907 fór hann í
veiðiför til Grænlands með JohnBradley,
amerískum miljónamæringi, en er þang-
að var komið, sagði Cook hreint og beint,
að hann færi ekki heim aptur við svo
búið, heldur væri hann staðráðinn í því
að fara til norðurheimskautsins. Bradley
reyndi að telja hann af því, en það var
árangurslaust. Þetta var í ágústmánuði
1907, og var veiðiskúta Bradleys þá í
Smithsundi. Lét Bradley hann hafa gnægð
vista af skútu sinni og hélt síðan heim-
leiðis, en Cook varð eptir hjá Eskimóun-
um í Annotok, ásamt einum háset-
anna Rudolf Francke, er þó tók ekki þátt
í norðurförinni. Tók Cook þá að búa
sig af kappi undir förina, og lagði af
stað frá Annotok um sólaruppkomu 19.
febrúar 1908 og voru þá saman umanns
(Cook og 10 Eskimóar) með 103 sleða-
hunda.
Verður hér fljótt yfir sögu að fara, enda
frásögnin sjálf nokkuð sundurlaus og ber
ekki alveg saman eptir hinum ýmsu blöð-
um. En hér er mest farið eptir skýrslu
frá Cook sjálfum í »Daily Mail« 3. þ. m.
Reykjavík, föstudaginn
Var fyrst haldið yfir Smithsund og Elles-
mereland. Var kuldinn þá afarmikill
stundum 50—6o° R. og frusu sumir hund-
arnir til dauðs. En ferðin gekk eigi að
síður vel og gnægð villibráðar til matar,
bæði moskusuxar, bjarndýr og snjóhérar.
Hinn 18. marz sneru 6 Eskimóar heim
aptur með 46 hunda og 3 dögum síðar
(21. marz) sneru enn 2 Eskimóar aptur,
og voru þá að eins eptir með Cook 2
Eskimóar að nafni Etukishook og Ahwelsh,
og höfðu þeir þá 26 hunda. Voru þáeptir
460 enskar mílur til heimskautsins. Fyrstu
dagana gekk þeim félögum allsæmilega,
þótt kuldinn væri afarmikill. Bjuggust
þeir fyrir í snjóhúsum, átu þurt nautakjöt
og tólg og drukku heitt te. Hinn 30.
marz sáu þeir nýtt land 1 vestri, og voru
þá á 84,47 mælistigi. En þeir máttu ekki
vera að tefja sig á að rannsaka strendur
þessa nýja lands. Gengu þeir stöðugt
á samfelldum ísi og hurfu brátt öll merki
um lifandi skepnur. Vindur blés optast
af suðvestri og gekk í gegnum merg og
bein í hinum voðalega kulda. Við at-
huganir 8. apríl voru þeir komnir á 86,36
mælistig, og höfðu þá farið rúmlega 100
enskar mílur á 9 dögum og voru þá um
200 enskar mllur frá heimskautinu. Nú
tóku sleðarnir að léttast, því að vistir
tók að þverra, og hundarnir týndu töl-
unni, og voru þegar jetnir at þeim, sem
eptir lifðu. Þá er komið var norður fyr-
ir 86. mælistig varð ísinn sléttari en fyr,
og milli 87. og 88. mælistigs nær mis-
hæðalaus, líkast sléttu svelli. Við athug-
anir 14. apríl kom í ljós, að eptir voru
tæpar 100 mílur enskar til heimskautsins
(88,21 mælistig). Voru þar sprungur í
ísnum og hafði þar nýjan ís lagt yfir.
Með því að þá var nokkuð tekið að hlýna
í veðri, þótt kalt væri, spöruðu þeir fé-
lagar sér það ómak, að reisa snjóskýli
og höfðust við í silkitjaldi - þótti Cook
það þægileg tilbreyting. Á hverjum degi
virtist þeim, að þeir sæi land og fjalla-
tinda og ýmsar undramyndir, en allt voru
það missýningar einar, er stöfuðu frá
geislum miðnætursólarinnar, er hún skein
á ísflákana, er dag eptír dag voru fyrir
augum þeirra í eilífu tilbreytingaleysi, svo
að augun veikluðust af þessari óbreytan-
legu sömu sýn. En nú var einnig mark-
ið tekið að nálgast.
Við nákvæma mælingu á sólinni 21.
apríl, kom fram talan 89°,59’,46”, þ. e.
að segja, þá voru eptir að eins i4breidd-
arsekúndur og heimskautið í augsýn. Ept-
ir dálítinn tfma, um hádegi 21. apríl (1908)
stóðu þeir félagar á póinum. Áttirnar
norður, vestur og suður voru horfnar.
Hvert sem maður sneri sér var alt suður,
allt vissi til suðurs. Þá er Cook skýrði
Eskimóunum frá, að nú væri hinu mikla
marki náð, fóru þeir að dansa þjóðdans
sinn. Við fregnrita danska blaðsins »Póli-
tiken«, er spurði Cook, hvað hann hefði
hugsað, er hann var kominn að pólnnm,
kvaðst hann hafa hugsað eitthvað á þá
leið »Skál Friðrik!«, því að hann héti
Friðrik, og er hann var spurður, hvað
hann hefði gert, er hann stóð á pólnum,
svaraði hann: »Alls ekkert. Eg stóð
þar bara«. Allt umhverfis var ís, eintóm
fsbreiða, en með allmiklum sprungum,
17. september 1909.
ekkert land, ekkert líf, eintómur dauði f
þessari íseyðimörk. Engin lifandi vera,
nema þessir 3 menn og fáeinir hundar.
(Cook getur þess ekki, hve margir þeirra
hafi þá verið eptir).
Tvo daga dvöldu þeir félagar við heim-
skautið, og gerði Cook þar ýmsar athug-
anir, reisti hann upp Bandaríkjafánann
þar á ísnum, og í látúnspípu, er hann
lagði undir fánann, lét hann skýrslu um
för sína og lokaði pípunni. Svo hefur
hann sjálfur sagt, en erfitt mun vera að
finna þessi vegsummerki síðar, er sanni
þessa sögu hans, því að undirstaðan hef-
ur verið óstöðug og ísinn á stöðugu reki
við heimskautið, ekki síður en annar-
staðar.
Hinn 23. apríl sneri Cook og félagar
hans heimleiðs og áttu harða útivist. ís-
inn tók að leysast sundur og rak með
allmiklum hraða 1 ýmsar áttir. Hvass-
viðri voru mjög tíð og sóttist ferðin seint.
Vistir voru og mjög á þrotum og Cook
sá fram á, að hættulegasti hluti fararinn-
ar var nú eptir. Hinn 24. maí voru þeir
komnir á 84. mælistig. Var ísinn þá
mjög sundurslitinn og rak þá til austurs
með auðum sjó á milli. Með því að fara
15 enskar mílur á dag, reiknaði Cook
út, að þeir gætu dregið fram lffið, þang-
að til þeir kæmu á veiðistöðvar, en þeir
voru orðnir svo aðþrengdir, að þeir kom-
ust með naumindum 10 enskar mílur á
dag. Dag eptir dag voru þokur, svo að
ekki sá til sólar, og þeir vissu ekki, hvar
þeir voru staddir. Isinn var svo ógreið-
ur og ójafn, að mjög seint gekk að
klöngrast áfram. Eptir 20 daga rofaði
loks til, og þá sá Cook, að hann var
kominn í nánd við svo nefnda Heibergs-
ey, en auður sjór eða öldungis ógengur
ís milli hans og lands. En næsta dag
vildi þeim það til lífs, að þeir gátu skot-
ið birni sér til matar. Hvenær þeir fé-
lagar komust til nyrztu forðahúra._sinna,_.
eða hvort þeir hafa nokkru sinni hitt
þau, verður ekki séð af skýrslunni. Þeir
grófu sig í jarðhús, að því er virðist
snemma í september, og höfðust þar við
þangað til sól fór að koma aptur á lopt
upp snemma árs 1909. Þeir veiddu sér
til matar moskusuxa og bjarndýr, en virð-
ast hafa sleppt hundunum lausum. Hinn
18. febrúar 1909 var lagt upp og haldið
áleiðis til Annotok. Er svo að sjá, sem
þeir hafi komist þangað 15. apríl. Til
þess að komast sem fyrst heim til sín,
hélt Cook suður eptir í nýlendur Dana og
kom til Upernivik 21. maí. Þaðan fór
hann til Danmerkur með skipinu »Hans
Egede«. Kom það við Lerwick á Hjalt-
landi 1. þ. m., og þaðan símritaði Cook
um afrek sitt, og flaug fregnin óðar um
heim allan. I Kaupmannahöfn varð sér-
staklega allt á tjá og tundri og fagnaðar-
lætin óviðjafnanleg, þá er Cook steigþar
á land kl. 10 laugardágsmorguninn 4. þ.
m. Eru langar frásagnir um þær viðtök-
ur allar í dönskú blöðunum. Krónprinz-
inn bauð hann fyrstur manna velkominn
til Danmerkur, og sfðar um daginn tók
konungsfólkið allt á móti Cook á Ama-
líuborg. Var þegar tekin ljósmynd af
Cook með sendiherra Bandaríkjanna, dr.
Egan til annarar handar, en hinn nafn-
39.
kunna enska blaðamann, W. T. Stead,
til hinnar handarinnar. Þykjast Hafnar-
búar aldrei hafa verið sjónarvottar að
öðrum eins troðningi og öðrum eins ó-
skapalátum, eins og voru utan um Cook,
er hann gekk upp í bæinn og lá nærri,
að hann yrði troðinn undir eða meiddur
í öllu því fargani. Hvað eptir annað var
hrópað úr mannþyrpingunni: »Upp með
Cook! Lyptið honum upp! Vér Vilj-
um sjá hann«, o. s. frv. Lögreglan réð
ekki við neitt, því að fólksstraumurinn
rudddi öllu með sér, og gekk eins og í
öldum fram og aptur. Cook var nokkra
daga í Höfn og talaði meðal annars í
ráðhúsinu. Fór frá Höfn til Englands
(Lundúna). En um viðtökurnar þar eng-
ar fréttir komnar.
Og nú er Peary kominn heim og het-
ur einnig komist að heimskautinu. Kvað
hann saka Cook um, að frásögn hans sé
ósönn, og hafi hann aldrei á heimskaut-
ið komið. Og í blöðunum, sérstaklega
hinum ensku og amerísku, er Cook bein-
línis vændur um pretti. En hann á auð-
vitað erfitt með að sanna, að hann hafi
verið á pólnum, eins og hinir eiga erfitt
með að ósanna það. Knud Rasmussen,
rithöfundurinn danski, grænlenzkur að
móðerni, hefur talað við Eskimóana, er
voru alla leiðina með Cook, og þeir
staðfesta, að hann hafi komizt með þeim
til heimskautsins, en blöðin segja, að vitn-
isburð þann sé ekkert að marka, því að
þeir hafi ekkert vit haft á þessu og Cook
hafi getað talið þeim trú um, að nú væri
markinu náð, þó langt væri til þess. Eru
margir á því, að hann hafi ekki komizt
lengra en á 87.—88. mælistig, því að
þangað til sé skýrsla hans nokkurnveg-
inn ljós og skiljanleg, en úr því allósenni-
leg. Blöðin hafa leitað umsagna ýmissa
vísindamanna, einkum heimskautafara
vlðsvegar um heim, um'það, hvort þeir
teldu sennilegt, að Cook færi með rétt
mál, og hafa flestir svarað á þá leið, að
það væri ekki unnt að staðhæfa og ekki
heldur að neita því algerlega. Hinsveg-
ar eru þeir, sem þekkja Cook persónu-
lega, sannfærðir um, að hann segi satt,
því að hann sé bæði járnduglegur og af-
arharðger og ekki kunnur að ýkjum.
Það er einkum skýrsla hans um ferð
sína, er blöðin hafa fett fingur út í og
talið grunsamlega í ýmsum atriðum.
Blaðið »Daily Mail« segir, að hún sé
mjög ósannfærandi, ósennileg og netnir
ýms dæmi þess. Hún sé mjög ófullkom-
in og undarlega orðuð, allur blærinn á
frásögninni sé þannig, eins og verið sé
að segja frá einhverri hversdagslegri göngu
eptir sléttri grund, að einhverjum hey-
stakki, en ekki frá feikilega hraðri ferð
eptir ómælilegri ísbreiðu, að stað, sem
enginn maður hefði fyr stigið fæti á. Og
svo gagnrýnir blaðið alla skýrsluna mjög
ítarlega. Einkum þykir þvl ferðhraðinn
undariegur, 15—17 enskar mflur á dag,
optast nær á norðurleið. En þeir, sem
kunnugir eru, segja, að Eskimóar telji
það ekki sérlega harða ferð með hunda-
sleðum. Þá reiknar blaðið út, að hver
hinna 26 hunda, er Cook lagði upp með
að síðustu, hafi orðið að draga töluvert
meira en 200 pund, en það sé talið alt