Þjóðólfur - 23.12.1909, Síða 1
ÞJÓÐÓLFUR
9
61. árg.
Reykjavík, fimmtutudaginn 23. desember 19 09.
M 54.
H
ER með er skorad á alla
pá, er fengið hafa sent kvœða-
safnið „Fjólu“ og enn ekki
hafa gert skilagrein um söl-
una, að gera það nú sem
allra fgrst og senda mér und-
irrituðum skýrslu um, hve
mikið þeir eiga öselt af bók-
inni um ngjár, en borga það,
sem áður er selt að frádregn-
nm 25°/o i sölulaun.
Reykjavík 9. des. 1909.
Hannes Porsteinsson.
Tóuskinn
h v í t og m ó r a u ð kaupir
verzlun
Gunnars Þorbjörnssonar.
Utan úr heimi.
Úr æfi Ito fursta.
Eins og skýrt hefur verið áðar frá í
blöðunum, var japanska stórmennið Hiro-
DOmi Ito fursti myrtur í Charbin 26. okt.
síðastl. Maður þessi var vafalaust eitt-
hvert hið mesta mikilmenni heimsins, og
stóð ekki á baki hinum frægustu stjórn-
vitringum, er mest hafa skarað fram úr
hér í álfu, bæði fyr og síðar. Það var
sannarlega ekki ofmælt, þótt hann væri
kallaður »Bismarck« Japans, því að lífs-
starf hans er í raun og veru mikltt stór-
felldara en Bismarcks, miklu víðtækara.
Ito fursti endurskapaði, efsvomætti segja,
land sitt og þjóð. Það var hann fyrst og
fremst, sem hefur gert Japan að því sem
sem það er — voldugu stórveldi, er sjálf-
ttr Rússinn hefur kiknað fyrir, og lang-
ijölmennasta þjóð heimsins, Kínverjar,
hefur orðið að lúta, Og þessl stórkost-
lega breyting í Japan hefur gerzt á rúm-
um 40 árurn — starfstíma Ito fursta.
í þýzku tímariti hefur hinn frægi sænski
landkönnuður Sven Hedin ritað 6. f. m.
ntjög fróðlega grein um Ito. Kynntist
hann honum í desember f. á. meðan hann
var iandstjóri í ICóreu. Hedin var þá
staddur í höfuðstaðnum Seoul og heirn-
sótti Ito, Með því að grein þessi gefur
ýmsar mikilsháttar upplýsingar um þennan
einkennilega albragðsmann, birtum vér
hér nokkra kafla úr henni í lauslegu þýð-
ingarágripi. Hedin segir svo frá:
»Hinn 16. des. f. á. heimsótti eg al-
ræðismann Kóreu, Ito fursta. Stjórnar-
byggingin er íburðarlaust, rautt hús rneð
bogagluggum og stendur á hæð. Þjónar
í einkennisbúningi tóku við kápunni minni
og mér er vísað inn í sal, skreyttan hús-
gögnum samkvæmt tízku Norðurálfubúa.
Er þar fyrir heill hópur manna, bæði úr
sjó- og landhernum, og skrifarar furstans.
Þar sá eg Murato hershöfðingja og Ak-
aschi, er verið höfðu í japönsku sendi-
herrasveitinni í Stokkhólmi og báru þvl
sænsku svsrðorðuna. Engin mælir orð
frá munni, að eins hvíslað lágt, Allt í
einu opnast hurð og inn kemur hinn lág-
vaxni, 68 ára gamli, gráskeggjaði og gul-
leiti stjórnandi Kóreu. Standa þá allii
upp og hneigja sig fyrir honum sem kon-
ttngi. Hann heilsar mér og býður mig
velkominn. Við setjumst í hægindastól
andspænis ofninum. Allt er þögult, ekk-
ert hljóð nema snarkið í loganum. Furst-
inn tekur upp gríðarstóran vindil og býð-
ur mér annan. — Hann sést aldrei vindil- j
laus. Því næst kveikir hann í þesstt vindil-
bákni og starir svo í eldsglæðurnar, stein-
þegjandi og hugsandi. Eptir nokkra stund
spyr hann mig að einni spurningu um
Tibet. Hann talar ágætlega ensku, en
mjög seint. Eg svara honum rækilega,
og hann spyrjrekar, verður smátt og smátt
ræðnari, og segir mér ýms atriði úr hinu
viðburðaríka lífi sínu. Minnist á hina
sérstöku sendiferð sína til Stokkhólms 1873,
fegurð bæjarins og gestrisni Óskars kon-
ungs, talar um veru sfna í París, þar sem
hann hitti Nasreddin Persakeisara. Eg
nota þá tækifærið til að segja nokkrar
skrftnar smásögur um keisarann, er Ito
þótti mjög gaman að, og þeir, sem hjá
oss stóðu, dirfðust jafnvel að hlæja. Tto
verðttr smátt og smátt hreyfari og hreyf-
ari og talar dálítið hraðar, en þó aldrei
ákaft, og þótt hann hlæji, er þögn og
alvara allt umhverfis. Hann minnist á
ferðir sínar til Peking í stjórnarerindum,
Og hversu hann hafi orðið að taka á allri
þolinmæði sinni til að sigrast á mótstöðu
Li-hung-tshangs og fá mandarínana til að
skrifa undir samningana, unz hann hefði
loks náð takmarki sínu. Loksins minnt-
ist hann á framtíð Kóreu, steinu þá, er
hann fylgdi í stjórn landsins, og hverju
hann óskaði að fá framgengt. Með fáum,
en skýrum dráttum, gaf hann mér nokkra
hugmynd um pólitík sína. Tvær klukku-
stundir voru þegar liðnar. Ito kveikir í
þriðja vindlinum ogsegir: »Að öðru leyti
verðið þér sjálfur að sjá og dæma. Eg
hef falið nokkrum þeim, sem hér eru
staddir, að láta yður í té allar upplýs-
ingar, er þér þarfnist. Þá dagana, sem
þér dveljið hér, vil eg biðja yður um að
kynna yður ástandið og birta því næst á
prenti eitthvað um Kóreu, en ekki að
eins fyrir Svía eina, heldur einnig fyrir
aðra Norðurálfubúa. Spyrjið þá því næst,
hvort stjórnarstefna mfn hafi ekki verið
rétt, og hvort nokkurt stórveldi mundi
hafa farið öðruvísi að í vorum sporum«.
Næstu daga hitti eg Ito fursta nokkr-
um sinnum, og hann greiddi fyrir mér á
allan hátt og sýndi mér hina mestu vin-
semd, sendi skeyti til Anturg, Mukden og
Port Arthur, svo að eg ferðaðist eins og
höfðingi um þessi héruð í hinum fjarlægu
Austurlöndum. Ito fursti lét þess getið,
að »eg að gamni mínu«, eins og hann
komst að orði, yrði að sjá Kóreukeisar-
ann, en hans hátign mátti ekki veita
nokkrum Norðurálfumanni áheyrn án
leyfis Ito. Kveðst Hedin hafa heimsótt
keisarann ásamt nokkrum Japönum, en
kveðst skýra frá þeirri heirosókn á öðr-
um stað.
Því næst getur Hedin þess, að þá er
Japanar hafi tekið sér með slfkum virkt-
um, hafl Kóreumenn ekki viljað vera
eptirbátar þeirra. Til þess að sýna hug-
arfar hinna innfæddu, segir hann að nefnd
manna hafi beðið sig ttm að halda fyrir-
lestra og taka þátt í samsæti með því
skilyrði, að enginn Japani væri þar við-
staddur. Hann kveðst þá hafa spurt Ito,
hvað hann ætti að gera, og hafði hann j
ekki neitt á móti því, að hann tæki boð- j
inu. En aðrir hefðu ráðið sér frá að j
móðga Japana á þennan hátt, og því i
hefði hann sett það skilyrði, að tveir Jap- '
anar yrðu að minnsta kosti boðnir með i
honum, og var gengið að því eptir all-
mikla rekistefnu.
En þessi eru helztu æfiatriði Itós eptir
skýrslu Hedins o. fl. — Þá er hann var
22 ára gamall (1863) ásetti hann sér á-
samt 4 öðrum ungum löndum sínum, að
ferðast til Norðurálfunnar til að kynna sér
menningu og stjórnarfar Vesturlanda. En
á þeim tímum var dauðahegning lögð við
öllum utanförum Japana. Landsmönnum
var, eins og kunnugt er, harðbannað að
hafa nokkur mök við Norðurálfubúa, og
landið harðlokað fyrir þeim. En Itó og
félagar hans sluppu samt úr landi, dular-
klæddir sem sjómenn á ensku skipi, og
komust alla leið til Englands. Þar urðtt
þeir hrifnir af siðum og háttum Norður
álfumanna og strengdu þess heit í æsk-
unnar eidmóði, að gera ættjörð sína færa
um að verjast Vestmönnum með notkun
nýrra vopna, umturna hinum gömht venj-
um og mynda nýtt tímabil í sögu ætt-
jarðar sinnar, svo að hún gæti staðið er-
lendum þjóðum á sporði í öllu. En um
það urðu þeir sammála, að mistækist
þetta áform þeirra í Japan, þá skyldu
þeir freista þess í Kóreu. Meðan þeir
voru að velta þessu fyrir sér, bárust til
Englands óljósar fregnir ttm innanlands-
óeirðir í Japan, og þeir félegar brugðu
þá þegar við og héldu á ensku skipi austur
um haf heim til ættjarðar sinnar. En er
þangað kom áttu þeir lftt vinurn að fagna,
þessir »lögbrjótar«, er strokið höfðu úr
landi. Hatrið gegn þeim var svo rnikið,
að setið var um líf lto optar en einu
sinni. Einhverju sinni var hann staddur
hjá vinstúlku sinni, japanskri dansmey,
er kallaðar eru þar í landi »Geishaer«.
Heyrðist þá allt í einu óp og háreystiúti
fyrir húsinu. Vortt þar komnir hinir
»rétttrúuðu« Japanar, er ætluðu að drepa
Ito fyrir umbóta- og byltingaskoðanir
hans. Hættan var bersýnileg, þar eð
hvorki hann né vinstúlka hans höfðu
vopn hjá sér. Stúlkan tók það þá til
bragðs, að hleypa Ito niður um hlemm á
gólfinu, ofan í kjallara innan urn alls-
konar rusl. Því næst dró hún stórt bað-
ker yfir hlemminn, hellti vafni í það úr
vatnskönnum sítium og tók að afkíæða
sig, eins og hún ætlaði að taka bað. Þá
er þeim, sent úti voru, hafði tekizt að
brjóta upp dyrnar, ruddust þeir inn í her-
bergið og fundu ekki — Ito, heldur bað-
andi dansmey, er skýrði þeim frá, er þeir
spurðu eptir Ito, að hún hefði ekki séð
hann slðasta sólarhringinn. Trúðu hinir
þessu og fóru burtu allmjög blekktir, en
Ito slapp heill á húfi af landi burt og
flúði til Kóreu. Dvaldi hann þar, þang-
að til meiri kyrrð komst á í Japan, en
þá hvarf hann heim aptur. En þessi hug-
prúða, litla dansmær, er bjargaði lffi Itos
fyris 45 árnm, giptist honum skömmu
j síðar, og er enn á lífi, harmandi
1 eiginmann sinn, er jafnan unni henni hug-
; ástum og þau hvort öðru. Áttujþau tvær
j dætur, er önnur þeirra gipt syni Inouye
; greifa, er var með Ito f Englandsíörinni
og aldavinur hans alla tíð síðan. Sam-
j kvæmt hinni einkennilegu venju í Japan,
i ættleiddi Ito fursti tengdason sinn, er nú
| hefur erft hið fræga nafn hans. Þessi
j ungi Ito er því bæði kjörsonur og tengda-
j sonur hins fræga sijórnmálamanns,
Umbótastarfið hófst fyrir alvöruíjap-
j an 1867 og voruhelztu mennirnir, er fyr-
j ir því gengust Saigo, Kido, Okúbo,
Okuma o. fl., en því næst Ito, Inouye
og Yamagata. Saigo dró sig brátt f hlé,
Kido andaðist, Okúbó var drepinn, og
urðu þá Ito og Okuma foringjar hinnar
nýju umbótastefnu. Um 1880 dró Okuma
sig í hlé, og eptir það uxu áhrif Ito
geysimikið. Síðustu árin voru þeir O-
kutna og Yamagata mótstöðumenn Ito í
Kóreumálinu, því að Yamagata vildi bæla
Kóreubúa undir yfirráð Japana með ot-
beldi og hörku, en Ito vildi vinna þá á
friðsamlegan hátt, og hugði að það
mundi betur gefast. Kúlan, sem gerði
enda á hinu dáðríka lífi hans voru þakk-
irnar fyrir hlífð þá og umhyggju, er hann
hafði sýnt Kóreubúum. Sllk verða stund-
um laun hinna mætustu manna. Vitan-
lega hafði hann manna mest unnið að
því að koma Kóreu undir yfirráð Japana,
og það vissu Kóreumenn og hötuðu
hann þess vegna, sem fjandmann sjálf-
stæðis síns. En fyrir honum vakti það
eitt að efla sem mest ættland sitt Japan,
gera það öflugt inn á við og út á við,
en koma því jafnframt svo fyrir, að Kór-
eubúar yrðu sem minnst varir við yfir-
drottnunina. Meðan hann var landstjóri
í Kóreu, voru honum veitt ýms banatil-
ræði, en þau misheppnuðust jafnan,
þangað til það loksins tókst að ráða
hann af dögum. Hedin segir, að vinir
j hans hafi viljað láta hann hafa leynilög-
reglu og varðlið til að gæta sín, en hann
hafi neitað því, verið forlagatrúarmaður
j og verið vanur að segja: »Vitanlega verð
j eg skotinn að lokum, en hví skyldi það
j valda mér áhyggju, forlögin koma þáyfir
mig, og eg dey sem varðmaður, er gerir
skyldu sína«.
Hér er ekki staður til að lýsa hinum
1 margháttuðu störfum Ito fursta í þjónustu
i ættjarðar sinnar og hversu mikla ávexti
hún hefir borið. Keisarinn bar meira
traust til hans en nokkurs annars manns,
og sæmdi liann hinum hæstu tignarmerkj-
i um. Var hann önnur hönd keisara í
j öllum ráðagerðum og jafnan kvaddur til
hinna vandasömustu sendiferða til er-.