Ný tíðindi - 11.05.1852, Blaðsíða 2

38
málsfærzlu ókeypis. Eptir þessu fyrirkomu-
lagi var nú mál höfftaft, aft ráftstöfun norftur-
amtsins, gegn Birni bómla Pálssyni á Bakka
á Tjörnesi út afkonungstíundargjaldi afnefndri
eignar-og ábúöarjörftu hans. Máliftvardæmt
við undirrjett af sýslumanni S. Schulesen í
Sufturþingeyjarsýslu, þann 24. aprílm. í fyrra,
þannig:
„Yerjandinn, bóndi Björn Pálsson á Bakka,
„á af ákærum sækjanda af stjórnarinnar
„hálfu, umboftsmanns Ara Sæmundsens, í
„þessu máli sýkn aft vera. 3IáIskostnaftur
„bjer við rjettinn niftur íalli. jieim skipaha
„málaflutningsmanni, verjanda, sýslumanni
„E. Briem, bera 15 rbdd., er fimtán ríkis-
„bankadalir r. s., í salaríum er lúkist hon-
„um úr opinberum sjófti“.
Helstu ástæftur þessa dóms voru hinar
sömu, sem verjandinn viö undirrjettinn haffti
tilfært; þessar nefnilega: Að jörftin Bakki,
sem frá ómuna tíft haffti legift undir Hóla
biskupsstól, allt þangaft til hún var seld, Iiafi
sem „til gufts þakka lagin“ samkvæmt tíund-
ar statútunni, notift tiundarfrelsis, en statútan
skipi hvergi svo fyrir, aft jarftir, sem þannig
einu sinni eru undan þegnar tíundargjaldi, apt-
ur skuli sviptast tíundarfrelsinu. Að það lieffti
verift skylda stjórnarinnar aft geta þess vift
sölu jarftanna, aft þær skyldu aptur verfta tí-
undbærar, ef að liún vildi aft svo skyldi vera
en hún liafi þagaft um þaft til þessa. Að venj-
an hljóti í þessu efni aö ráfta, en jörftiri Bakki
sje í 46 ár, síftan hún var seld frá stólnum,
búin aft vera tíundarfrí; og loksins, að sann-
girni tali fyrir þvi, aft Bakki á Tjörnesi og
aftrar Hólastólsjarftir njóti sama tíundarfrelsis,
sem Skálholtsstólsjarftirnar hingaft til notift
hafa.
Landsyfirrjetturinn dæmdi í máli þessu,
sem áftur er sagt, 8. dag marzmánaftar 1852,
þannig:
„Hinn stefndi, bóndinn Björn Pálsson á
„Bakka á Tjörnesi í Jingeyjarþingi, á aí
„þessari eignarjörft sinni aft borga konungs-
„tíund, frá fardögum 1851, en aft öftru leyti
„á undirrjettarins dómur óraskafiur aft standa.
„Málskostnaftur fyrir landsyfirrjettinuin falli
„niftur. Laun hins skipafta sækjanda vift
„landsyfirrjettinn, kammerráfts Kristjánssonar
„og svaramanns hins stefnda þar, organista
„P. Gudjohnsens, sem ákveftast til 25rbdd.
„og 20 rbdd., borgist úr opinberum sjófti“.
Landsyfirdómurinn fann ekki lijeraftsrjett-
arins dómsástæftur fullgyldar, og dæmdi því
aft skylt væri að svara konungstíund af jörft-
inni Bakka, og styftst það álit hans vift þess-
ar ástæftur:
1. Jaft vinnur ekkert til úrslita málsins,
hvenær Bakki er orðin stólseign, hvort held-
ur þaft var fyrir efta eptir 1096, þegar tíund-
arstatútan var gefin, þvi orftið „áftur“ í grein-
inni um undanþágu kirknaíjár frá tíundar-
skyldu, lýtur ekki aft árinu 1096, heldur aft
þeim tíma, þegar bóndinn á aft tíunda ije sitt,
nefnilega fardögunum. 3?aft sem fyrir fardaga,
eftur sem menn kalla á miftjum niissirum, var
til »gufts þakka lagit“ þurfti ei aft telja til
tíundar, á næstu fardögum á eptir, en skylt
var aft telja þaft til tíundar vorift áftur. 2. Tí-
undarstatútan getur þess hvergi aft sá hlutur,
hvort heldur land efta lausir aurar, sem eitt
sinn verftúr tíund imdan þegin, sem til gufts
þakka lagin, allt af eigi aft njóta sörnu und-
anþágu, þó hann verfti einstaks manns eign.
Íþvert á móti liggur hið gagnstæfta í oröum
statútunnar, sem ætlast til að sjerhver skuli
tíunda allt sitt lje lögtíund, þaft sem hún ei
síftar sjálf undanskilur. 3. Verjandinn hefur
aldrei getaft sannaft það, aft tíundarfrelsi heffti
borift jörftunni Bakka, að lugum, hver sem
hana svo ætti, því allt aunað er þaft, aft Ilóla-
biskupsstóll ekki þurfti aft tiurida hana, en
fyrst þetta ekki verður sannaft, gat þaft ekki
verift skylda stjórnarinnar aft yfirlýsa því 1802,
aft tíund ætti af jörftunni að greiftast, þegar
hún orftin væri einstaks manns eign. Konung-
urinn haffti yfirlýst þessu 1785, hvaft Skál-
holtsstólsjarftirnar snertir, af því hann, sem
einvaldur, vildi hafa þær undan þegnar al-
mennri lögtíundarskyldu. 4. jiegar 5. gr. í
söluskilmálunum fyrir Hólastólsjörftum, er hor-
in sarnan við 8. gr. þeirra, virftist það bert aft
þær áttu ekki aft verfta tíund undan þegnar.
I fyrri greininni segir, aft jarftir þessar skuli
vera skattfriar i 6 ár eptir söluna, þó meft því
skilyrfti eptir 8. gr., aft þá verandi leiguliftar
kaupi jarftirnar, efta eigi þær svo lengi. En
hvafta skattur er lijer meintur? Stefndi segir
þaft sje landskattur, sem stjórnin hafi verift
að bollaleggja að leggja á jarftagóts landsins,