Íslendingur - 20.02.1863, Page 1

ÞRIÐJA ÁR.
Leiðrjetting. I dómi yíirdómsins í hvaimálinu i
næsta nr. »Isl.« hjer að framan, bls. 139, aptara dálki,
8. línu að ofan, er orðið „dauður“ prentað, í staðinn
fyrir »kvileur«, og skal því þannig lesast: »þegar hvalur
íinnst kvikur í ísum«, o. s. frv. ltitst.
Nokkrar reglur fyrir garðvrkju,
byggðar á innlendri reynslu (Framh. sjá Isl. II. nr. 13).1
2. Um öll þau verk, sem garðurinn útheimtir árið
um kring.
það ríður engnm jarðarbletti jafnmikið á áburði og
matjurtagarðinum, því það er fyrir engum jafnmikið haft
árlega, og skaðinn að því skapi meiri ef ávöxtnrinn mis-
heppnast; en teðslan er aðalundirstaðan undir hann; og
eru höfuðtegundir áburðarins hjá oss þessar: 1. Ilrossa-
tað undan eldishestum er áiitið kraptamest, því það inni-
heldur mjög mikið af köfnunarlopti og salttegundum.
það á að berast á dálítið samanbrunnið; og á það eink-
um vel við leirjörð. 2. Kúamyleja inniheldur líka mikið
af næringarefnum fyrir jurtirnar, en hún er hitaminni og
hefur því seinlátari áhrif en hestataðið; þegar hún er vel
fúin er lnin hentugur áburður fyrir allskonar jarðveg, þó
á hún einkum bezt við sandjörð. 3. Sauðatað vel fúið,
er góður áburður. það hefur lík áhrif á jarðveginn og
hrossataðið, en er þó nokkuð kraptminna. 4. Til áburð-
ardrýginda ætti að bera saman í haugstæði, ösku, veggja-
mold, allskonar heyleifar sem ekki verða notaðar til fóð-
urs, og öllu illgresi og kartöplugrasi og framan af-sumri
öllum næpnablöðum, er fást í matjurtagarðinum, og ekki
eru höfð til fóðurs, og við sjó þangi og þara. I þennan
samanburð, á nú að hella öllu hlandi er til fæst, og pæla
þetta síðan vel saman; þegar þetta er allt orðið vel fúið
er það hinn bezti áburður fvrir þær jurlir, sem ekki þurfa
megnan áburð, t. d. gulróftir og grænkál. það er höfuð
kostur þessa áburðar, að haun losar jarðveginn áburða
bezt, en má spara með honum að mestu leyti annan á-
hurð. Áburðinn ætti að bera á að haustinu ef mögulegt
er, hann er þá breiddur jafnt yfir garðinn og pældurniður;
þá mun vera nægilega borið á, ef 100 vættir af góðum
áburði eru bornar á 100 ferhyrnda faðma; en þá ergjört
ráð fyrir, að eigi sje borið á árið eplir, eins og seinna
mun sýnt verða. Næst áburðinum riður garðinum mest
á, að hann sje dyggilega pældur haust og vor, og veitir
ekki af, að tvípæla það af garðinum, er snemma skal sá
í, og skal pæla í fyrra skiptið þegar 6 þumlungar eru að
klaka, (og flýtir það fyrir að klakann leysi) og í seiona
skipti, þegar allur klaki er úr jörðu, og jarðvegurinn er
vel þur orðinn; þá pælingu skal vanda sem bezt, ogjafna
vörborðið jafnóðum og pælt er, með járntinda hrífu2, og
allskonar rætur er fyrir fynnast nemast burt urn leið. Á
Jiauslin er garðurinn paddur svo djúpt sem verður, og
1) Vjer bii&joni lesendur vora ah afsaka, hvab lengi hefnr dregizt
a% koma Jramhíildi ritgjurbar þessarar á prent; húu hefur af ýmsum
ástivbum eigi komizt aib O't en iiú. Itltst.
2) Garbhrífur attu ah vera mei) álnar liingu liiifíii tjmlarnir 3
Iiunii. at iengd, og l‘Ji þuml. á 'ý'illi þeirra.
kekkirnir hafðir sem stærstir, svo yfirborðið verði seni
bolast og ójafnast að verða má. Til að pæla með, eru
hinar ensku járnrekur álitnar mjög hentugar. Áður en
sáð og plantað er, er garðinum skipt í 2 álna breið beð,
og eru göturnar milii þeirra stígnar eptir vað, og eiga
þær að vera y2 al- á breidd.
Kálfragstegundum öllum er vanalega sáð fyrst í gróðra-
stíu, og síðan plantað, þegar þær hafa fengið nokkurn
þroska. {>etta er því fremur nauðsynlegt hjá oss, til að
geta fengið káltegundirnar fullþroska, því í stíuna má sá
töluvert fyr en í vanalegt garðbeð; því hana má til búa
þó klaki sje óleystur úr görðum. það má og telja kost
við plöntunina, að með því sparast að lúa þann reitinn
einu sinni er plantað er í, og líka fríast menn frá að
pæla þann reitinn optar en einu sinni, því að þegar tími
er kominn til að planta, er garðurinn orðinn kiakalaus,
einkum liafi bann verið pældur haustinu áður; einnig má
varðveita kálfræið í stíunni frá því að kafna af rigníngum
eða deyja af frosti. Gróðrarstíur geta til búizt á tvo
vegu, og er aðferðin þessi: þar sem skjól er fyrir öllum
norðanáttum, leggur maður V2 álnar þykkt lag af viðor-
limi, en sje það ekki til, má í þess stað brúka rudda eða
moð, þar ofan á skal leggja álnar þykkt lag af nýu hrossa-
taði, og þar ofan á skal leggja 6 þumlunga þykkt lag af
einhverju heyrusli; fyrir framan stíuna er bezt að hlaða
garðíag úr torfi svo hún hrynji ekki; hentugast er, að
stían sje ekki nema álnar breið, því að þess liægra er að
byrgja hana, en lengdin fer eptir því, hve miklu skal sá
í hana. þegar heitt er orðið í taðinu, er ruslið tekið
ofan af taðinu, og það síðan troðið fast saman, og 8
þumiunga þykkt lag af góðri garðmold lagt ofan á það;
þetta jarðlag pæla menn nú nokkrum sinnum, þangað til
það er orðið þurrt og ldítt, þá má sá í það fræinu. þess
konar stíur mætti kalla vermibeð. Einfaldari aðferðin við
stíugjörðina, er þessí: að haustinu til pælir maður þar
sem gott skjól er álnar breiða spildu, svo stórgjört sem
verður, siðan margpadir rnaður sama blettinn að vor-
inu til, þangað til klakinn er leystur úr og moldin cr
orðin vcl þur, þá er lnin orðin hæftleg til sáningar. llæg-
asta aðferðin nð sá fræinu er þessi: þegar búið er að
jafna beðið vandlega með garðhrífunni, þá skal gjöfa með
skaptendanum þumlungs djúpar rákir yftr þvert bcðið með
tveggja þumlungs niillibili, í þessar rákir sá menn nú fræ-
inu, ogjafna síðan beðið með hrífunni. Yftr stíunni ælti
að vera Smúriðið net, svo engin kvikindi geti rótað í lienni,
en komi frostveður, eplir að búið er sá, þá þarf að repta
yfir hana, og er það hægast með færikvíuflökum, og þekja
yfir með torfi. J>egar frostlaus þurrviðri ganga, þarf að
vökva stíuna öðru hvoru; þegar plönturnar eru komnar
vel upp, skal kippa upp plöntum þar sem þær standa of
þjett saman, og má hvcrgi vera minna hil á milli þeirra,
en liálfur annar þtimlungur. Sama aðferð er nú við höfð
við sáninguna i garðbeðin, nema livað bilið á mill' ra^‘
anna er misjafnt fyrir hinar ýmislegu jurtategundir. þeg-
ar plönturnar í stíunni eru búnar að fella nýrnahlöðin og
rótin hcfur fengið gildleika við rjúpnafjöðurstaf, þá eru
þær liæfar lil plöntunar. þegar garðbeðin, sem planta
20. febr.
M
145