Norðanfari - 30.04.1867, Blaðsíða 3

35 —
þeirra. Nei. í sfaS þess J<om dt Iagaboíi, sem
enginn Ungverji hafti verift um spurbur, er
skipabi þeim ai> láta af liendi aB vissri tiltöJu
vib abra ríkishiuta víga menn til ab fylla npp
lierlifeib. Fyrir þessum lögum mæliist svo illa,
afe ekki var annafe sýnna, en afe Jandsmenn
niundu beinlínis neiia þeim lilyfeni og 11 ta þ5
skrífea til uppreistar, ef afe væri hert En nd
voru tímarnir aferir en 1849; nú haffei keisar-
inn engin ráfe á afe fara afe Ungverjum mefe
ofríki. Jiafe var þá ekki annafe fyrir en afe
bergja hinum eldsúra bikar nítján ára gam-
allar þrjdzku og odætis og gretta sigekki; fá
Ungverjum nú þann rjett er þeir Iiiiffeu verife
rændir 1849 og þeim verife synjafe um aila
daga sífean. Ntí eru þau orfein málalokin, afe
Ungverjar eru búnir afe fá ráfeaneyti sitt og
keisarinn fer nú afe stjúrna landinu eptir lög-
um þess og stjúrnarskrám. Landife er nií bií-
ife og bofeife lil afe sýna konungi sínum allan
þann greifea og lioliustu er þafe fair látife í tje
og unir keisarinn nn liag sínum iniklu betur
en fyrr. Islendingar ættu afe láta þessa sögu
verfea sjer afe kcnningu í fjárhags- og sljúrn-
arbdtarmáli sínu
Nú er þá ítal'a frjáis frá MiindíafjöIIum
rifeur afe Mifejarfeariiafi. Venezfa liefir sagt
skilife vife Austurn'ki afe eilífu og runnife sam=
atl vife líki Viktors Emanuels, og unir hag sín-
um liife bczta þafe var mikiö um dýrfeir er
Viktor konungur lijelt innreife sína í borgina
og tdk landiö í lög imfe Italíu. j>á Ijdmufeu
enn afe nýju liinar fornu hallir tiginna manna,
er legife iiöffeu aufear um margt ár á Itinum
flöpru bökkum borgarinnar nvefefram síkjunum,
því konungi fylgdi fjiildi manna inn í bæinn
er áfeur höffeu flúife land fyrir ánaufe Austur-
ríkis. En þafe má segja um Italíit, afe „ekki
cr sopife kálife, þd í ausuna sje komife“. Ejár-
hagur landsins er bágur, því Viktor Emanúel
Jiefir tekife vife öllum efea fiestuni skattlöndum
þess í flagi, reiltuin af harfestjörum og flegn-
um af prestalýfenum. Ilver fjáriiagsráfegjafinn
á fætur öferum liefir gcfist upp vife afe koma
Iicim tekjinn og útgjöldmn ríkisins, og orfeife
afe rýma úr ráfeaneytinu, því allt af hefir eitt-
hvafe verife afe. Hin sífeasta tilraun til afe fá
ráfeife bdt á fjáriiags-meinsemd þessari, var sú
afe Signor Seialoja stakk upp á, afe ríkife lielg-
afei sjer jarfeir og fasteignir kirkjunnar, og
skyidi sclja þau lönd ö)i Skyldi cinn þrifeji
liluti andvirfeisins renna í ríkissjdfe, cn tveir
þrifeju bhitar skyldu ala klerkalýfe landsins.
Kirkjan skyldi látin alveg dháfe rfkinu og r(k-
ife dlráfe kirkjunní. þegar frumvarp þetta kom
lil umraefen á þingiriu fjekk þafe hinar verstu
vifetökur. Frelsismenn og framfaraflokkurinn
kváfeu dviturlegt, afe !áta þá kirkju ganga nú
sjálfala er jafnan heffei verife bitrasti fjandi
frelsia ítalfu og framfara. J>orri kirkna Jieffei
gengife á band mefe Austurríki til afe þrælka
þjdfeina, lialdife úti snáfvfsu njdsnarlUi til afe
fella saklansa jafnt og seka, og lieffei verife
grdferarstýja allrar spillingar og ómcnnsku þaö
væri því vofeaspii afe Iáta hana eina um sína
veifeu, allra helzt þegar hún nyti jafnmikils af
þeim aufei er ríkinu bæri afe rjcttu. Presta-
flokknum leizt ekki betur á frumvarpife; því
þcim þykir slíkt rán eitt, afe taka þafe fje og
þau lönd frá kirkjunni, er mcnn liafa Iagt til
Guls þakka öld fram af öld þcirra grund-
vallarregla er þafe, afe kirkjunnar fje megi ekki
hreifa til annars en afe auka veg hennar Ilvoru-
tveggju iiafa rnikife til síns máls. En þcgar
svo stcndnr á, eins og nú á Italíu, afe kirkj-
an og ríkife liggja í styrjöld, þá er aufevitafe afe
rfkife sem ltjer er mikliim mun stevkara mttni
sigra, og er þá ailt undir komife veglyndi þess
hvcr hagur verfeur hins fallna. Stjdrn Viktors
konungs og þjáfein yfir hnfuii, ncma Mazz’nis
flokkur, vilja fara lidglega afe kirkjunni, færa
Iiana út af hinum veraldlega reit og firra hana
öllum afskiptum af lögreglustjúrn, scm lienni
heiir iátife svo illa, og öiltim öferitm veraldleg-
ttm athöfnum, eri einskorfea Iiana vife sitt eigife
retlimarveik, fræfeslu í orfei Gufes og menntun
liinna upprennandi kynsidfea. Eu þcssi stefna
þykir prestum vofealeg; getur hún og orfeife
þafe, ef þcir gæta sín ekki í tíma, afe fara mefe
varúfe og hyggindum afe Iiinni gremjufullu þjófe.
Kirkjan er gamalvön því afe stjdrna löndiim
á Ítalíu, og þykir þao ránskapur af ríkinu afe
svipta sig því er henni þykir heffe langra tfma
liafa helgafe sjer. En svo mun þd fara, cigi
afe síbtir, afe ríkife og þjófein þoka prcstuin
þangafe, er þeir eiga lieima, og afe frelsi íiala
íái loks um frjálst höfufe afe strjúka. — Fruin-
varp þctta þótti, eins og jeg benti áfeur á, of
dákvefeife og gefa kirkjunni of mikife sjálfræfei.
Nú iiefir Scialoja sagt af sjer, cn hver vcrfea
nutni eptirmafeur lians veit jeg ekki, nje hvern-
ig næsta frumvarp verfeur sniuiö. En Iiklegt
er afe þafe taki ríílegar til muna kirkjunnar og
verti svo gjört afe lögum.
Frakkiands saga og Italíu Iicfir verife næsta
samtvinnufe um langa æíi; ekkcrt ríki liefir
unnife þjdfeerni ítala meiri dgreifea cn Frakk-
land, sífean á dögum Napoleons keisara liins
fyrsta, fram ab árinu 1859. Frá því ári iná
telja afe Frakkland iiafi verife frelsisvættur
Italín. þafe er Napoleon III. afe þakka, afe
Ítalía er nú orfein frjáls. Vife frifeinn í Villa-
franca aflienii hann Sardiníu konungi Lang-
barfealand 1859. þafe var hans forsjá afe þakka,
afe Frakkland ekki skarst í lcilc niefe Franz 2.
Neapels konungi gegn Garibaldi, árife eptir.
Hann gjörfei hinn fræga septcmber sáttmála
vife Viktor Emanuel 18&4, um afe hafa á brottu
úr Rdm setuliö Frakka 1865, og fyrir hans
milligöngu Ijet Austurríki upp Venezíu til
Viktors konungs, í suniar er leiö; því þó þetta
iand væri f orfei kvefenu fengib Napdleoni í
hendur, þá var þafe afe eins tii afe Iáta iiann
skila því ítala konungi. þcssi afskipti keisar-
ans af Italíu iiafa áit litlu loii afe fagna mefe-
al pápLkra presta. En verst var þeim þó vife
september-samninginn. þeir spáfeu páfanum
mörgum þjáningum og raunum, cf vcrndar-
lifeife yrfei á brottu liaft, og Iijeldu lengi vel,
afe ckkert mundi af verfea sáttmálahaidinu. En
nú kom haustife og þá fdr afe frjettast um
lierskipa útgjörfe til Ítalíu til afe sækja lifeife úr
Rdm. Skipin fdru, sdttu lierinn og var eng-
inn frakkneskur iierniafeur eptir um ársiok í
Róm. Alls konar spár gengu utn uppreist í
Rdm og vígaferli og hemsla af liendi Viktors
Emanúels. Sumir gátu þess til, afe spár þess-
ar væri í rauninni fnllur vilji presta, svo afe
Frakkland yrfei afe skerast í leikinn afe nýju
og setjast aptur mefe varnarlife afe í Rdm, En
lijer fór sitt í hverja átt, örlög páfa og fíton3-
andi klerka. Rdmaborg hefir ekki bært á sjer
pálinn liefir iifafe jafn rdsömu lífi og hann
liffei áfeur, og cngar fregnir berast enn nm
fjörráfe v.fe öldunginn. Honum nuin verfea ieyft
afe bera beinin í næfei í Róm, því liann er
mafeur gófegjarn og vel þokkafeur, mjúklátur
og liógvær vib alia. Hans cina ólán er, afe
hann er páfi, og afilaust tól í bendi Jesúíta.
þegar nú ckki varfe neitt af öllum þeim
óförum sem prestablöfe Frakka sögfeu fyrir,
nrfeu þau hálfvond, og kváfeust þó sjá óstiórn-
ina fyrir og cyfeingu páfa, en þafe hefir sljákk-
afe í þeiin sífean frá hefir lifeúfe og ganga þau
uú grett afe cins, cn gcita ekki. Napolcon
hefir lofafe þcim afe cspa og hcíir tekife í laun
fvrir ráfefestu sína þakklæti Itaiíu og allra
manna cr unna frelsi og mcnntun.
þafe Iiafa orfeife örlög keísarans þetla ár,
afe draga heiin lifesafla sinn, og fara ofan af
kröfnm sínum, og er þafe honum nýtt, og sum-
ir halda ekki allskostar hollt. Hann licfir
neyfest til móti vilja sínum afe flytja heim lið
sitt úr Mexico, þar sem hann hefir haldife
Maximilian ( hásæti, gegn óskum flestra lands-
manna. þegar Norfeur-Ameríku menn höfi'a
komife frifei á licinia fyrir, fóru þeir afe gefa
Mexico gæíur og þafe leiddi til þess, afe þeir
Ijetu keísara vita afe þafe mundi kosta vináttu
sína, ef liann flytti sig ekki á brottu Keis-
arinn sá mjög vel, afe þafe var ckki Frakk-
Iands mcfefæri afe iievja styrjöld fyrir vestan
haf vife jafn mikife ofurmegni sein þar var
fyrir. Gjörfei því gott úr öllu og bjct afe
hörfa undan. Nú er life hans afe koma vestan
afe. Ovinir lians segja afe Mexico sje nú orfe-
in afe Moskow Nojioieons 3.
þá er annafe mál er þvkir bera vott nm
afe frægfearstjarna kcisarans muni gengin úr
mifedegis stafe:— Nokkiu cptir afe frifeur var á
komin milli Prússa og Austurrfkismanna, og
Pníssar lúiffeu unnife allt undir sig er jcg gat
um fyrr, sendi frakka keisari kröfu ti! stjórn-
arinnar í Berlín, afe Iáta nú upp Rínartak-
mörkin vife Frakkland, er Prússlandi heföi nú
vaxife um of vald á þýzkalandi og jafnvægi
fastalandsríkjanna Iieffei svo mjög raskast.
Ilann fjekk kurteyst afsvar; tdk því mæta
vcl oz Ijet sem ekkert heífei í skorist. þcfta
þdtti kynlcgt og ólíkt ættinni. En kcisari gaf
sig lítt um og cr bezti vin Bismarks greifa
enn.
Hinti sífeasti vottur þcss, afe keisarinn
finni sig ekki jafn styrkan nú sem fyrr, þyk-
ir þafe, afe hann hefir gjört nýmæii lieima fyr-
ir um funda frelsi og prcntfrclsi og rýmkafe
um hvorttveggja. þegnum lians þykir rýmk-
unin of Iítil; og sumum þykir liún cngin rífk-
un, því þar sem ein grein laganna gefi nýtt
frelsi, þar takmarki önnur þafe margfait, og
taki keisarinn þafe rnefe annari hendi, sem hann
gefi mefe liinni. þeir andmælendurnir, cink-
um .lules Favrc, hafa gjörzt djarfmæltir, þafe
sem af er þessu þingi, En hverjn geta þeir
áovkafe mefe 25 manns gegn öllum stjórnar
sægnuni í þinginu?
Hin mestu stóiíífeindi frá Frakklandi fara
af gripasýningunni cr þar á afe opna í vor 1.
aptíl. Hún cr langt á Icið komin nú og fjöldi
allur af gripum kominn þangafe. þafe má
segja afe þafe vcrfi veraldarsafn alls er mann-
kynife fær lireift. þar er enginn hlutur of lít-
ill tii þcss afe lionum vcrfei veitt vifetaka, og
fáir lihitir of stórir ti! þess. þar eru sýndir
merkis gripir þessa hcims ofan frá krýningar-
gimsteinum Frakklands nifeur afe fornum haus-
kújium, vel geymdum frá Egyptalandí, sem
rafeafe cr, yfir 200 afe tölu, á hyllur í Egypsku
Iestamanna húsi, eins og kjúkum á búrhyllu
í Hollandi (efea Kjdsl). I þessari gripahöll
má sjá alls konar hýbýlabúnafe mannkynsins:
•— kot úr Svissaraiandi, Mauraiiallir frá Spáni
og Algier, ferjumanna báta fráVenedig; tjöld
og skýli frá Arabía feld; muslcri frá Egvpta-
landi, bamboo efea reyrkofa frá Indíum, vall-
aratjöld frá Persíu og ískofa skrælingja frá
Labrador og Grænlandi. Jeg hefi ckki orfeife
var vife, afe sjá megi þar brennivíns-.,kneipua
frá Ilöfn, nje lijall frá Ishindi, og cr þd iivor-
tveggja merkilegt í sinni röb. þar verfea sýnd-
ir alls konar búningar mannkynsins, frá lanf-
stökkum villinga í Australíu upp afe guilofn-
nrn skrautbúnafei indverzkra iandshöffeingja og
krýningarskrúfei þessa heims konunga og drottn-
inga. íþrdttir af öllu tægi verfea sýndar þar,
máiverk, myndasmífei, gröptur, koparstcypur,
trjeskurfeur og livafe annafe er hugvit manns