Norðanfari - 30.03.1869, Blaðsíða 1

S AR
M 15.-1«
NOBMIFAM
HÖGGUR SÁ SEM HLÍFA SKYLDI
í Tífcindum um stjdrnarmálefni Islands
f. á. bis. 448—454, má iesa brjef ddmsmála-
stjörnarinnar um fiskiveibar útlendra þjófca í
kringum Island, og er þar meöal annars minnst
á bænarskrá úr Norfmrþingeyjarsýslu, til al-
þingis 1867, þar sem kvartab er um ólög þau,
er útlendir fiskimenn beita, einkum viö Langa-
nes. í fyrrnefndu stjórnarbrjefi er um bæn-
arslrrána og umkvartanir hennar farib þessum
orfum: „umkvartanir þessar liljóta, samkvæmt
því sem sannast iiefir, í öllu falli a& vcra
mjög orbum auknar", og því „getur stjórnar-
rábinu ekki þótt ástæ&a til afe gjöra neitt frek-
ara út af umkvörtunum í bænarskránni*. þess-
ar undirtektir stjórnarrábsins undir þegttlega
bænarskrá vora Norburþingeyinga eru svo nteifi-
andi fyrir oss, af) vjer hvorki megum efa
viljum taka slíku þegjandi; vjer viljum því
opinberlega synja fyrir þaf), sem opinberlega
er á oss borif), og reyna ab bera ltönd fyrir
hö.fut) vor, svo lágir sem vjer erum í lopti,
gagnvart vorum háa andmælanda, sjálfu stjórn-
arrábinu.
þa& lftur svo út af orfum stjórnarbrjefs-
ins, af) sannanir hafi komif) gegn oss; en,
hverjar eru þær sannanir? Á stjórnarbrjef-
inu má sjá, ab rábgjafinn byggir álit sitt um
málib á vitnisburfii sýslumanns vors, og sýslu-
manna í nálægum sýslum; og af þeirri á-
stæfm, af) ylirvald vort fyrir ókunnuKleika
sakir ekki gat lýst eins nákvæmlega atförum
útlendra fiskara, eins og sjálfir sveitarraenn,
drcgur stjórnarrábib þá ályktun, ab sögusögn
vor „hljóti í öllu falli eptir því sem sannazt
hafi, af) vera mjög ortium aukin“. Allt hold
er j)ey — vertur oss af> iiugsa, bar sem ráfi-
cndur ríkjamm skuli ckki vera hafnir yfir af>
gjöra svona kkjóta ályktun. Sýslumafiur vor
var víst afsakanlegur, þótt ekki vissi hann til
hlítar um þat>, livaf) gjörfist hjer á fjærsta
útkjálkanum í sýslu hans, þar sem mál þetta
haftii ekki verit) ka'rt fyrir lionum í lieild þess,
cnda viríist þab ekki vera rjettari leif), cplir
vexti máls þessa, af) vísa því til sýslnmanns
h'eídur en til alþingis, og alþingisvegiiin hafa
líka mörg kjördæmi lándsins vísaf) málinu eitt
alþingisárit) eptir annab. Vjer þykjumst nú
hafa sýnt fram á, a& þab sem stjórnarrá&ib
skobar sem sönnun gegn oss, er engin sönn-
un; sú eina lögmæta sönnun gegn oss, sem
hugsanleg er, væri málspróf, sem fallib hef&i
á oss. En allt til þessa hefir ekkert almennt
próf verib lialdib um málib í heild þcss. þau
sjerstaklegu próf, sem haldin hafa verib um
viss atribi málsins, ebur einstök spillvirki út-
jendra fiskara vib Langanes, hafa reynzt sam-
kvæm frambur&i vorum og orfib til sönnunar
máli voru, ab því er þau nábu til. Eins prófs-
ins er jafnvel getib í brjefi sýslumanns vors
til stjórnarinnar, því er hún byggir álit silt á,
og sannar þab próf, saubfjárstuld upp á út-
lenda fiskara. Annab próf hefir sffan verib
haldib, sem sannabi ab útlendir íiskarar hafi
kveikt í trjávibar röstnnum, og stolib bæbi
saubfje og reknum hval. Vilji hib háa stjórn-
ar ráb nú gjöra sjer þa& ómak, ab skrifa hlut-
abeigandi yfirvaldi nokkrar línur uin þab, ab
taka skuli próf í þeim atribum máls þessa,
cnn eru óprófub, efur í málinu í heild þess,
þá híbum vjer óhræddir átcktanna. Stjórnar-
AKUKEYUI 30. MAKZ 1869.
rábib hefbi jafnvel gjört rjett f því, ab vera
þegar búib a& láta halda próf í málinn; því
hæbi hefbi þab verib landsföburlegar gjört í
vorn garb. og svo gætilegar gjört fyrir hina
háu dómamálastjórn sjálfa; því þá hefbi hún
komizt hjá því, a& hafa fellt úrskurb er eigi
getur sta&ib próf, og svo hjá hinu, ab gjöra
þegnum sínum gcrsakir, þeim er bera fram
rjettar sakir gegn utanríkis ójafnabarmönnum,
og leita ásjár — í stab þess ab hún nú lætur
oss, ab hcita má afskiptalausa, þar sem henni
hefbi þó verib innanhandar, a& minnsta kosti
þab, ab gefa skipstjóra varnarskipsins danska
áminning um þab, a& gæta vor sem bezt, eins
og vjer fórum fram á í vorri vefengdu bæn-
arskrá. Vjer höfum nú skýrt frá, hvernig
í máli þessu liggur, og tökum þab fram a&
lokum, ab vjer viljum gjarnan fá a& hreinsa
oss vib opinbert próf af þcim sakarábur&i, a&
umkvartanir vorar sje, eptir því sem sannast
hafi í öllu falli mjög orbutn auknar.
Nokkrir Langnesingar.
FÁEIN ORÐ UM FYRÍRMYNÐARBÚ EÐA
BÚNAÐARSKÓLA í HÚNAVATNSSÝSLU.
í 3.—4. bla&i Norbanfara þ. á. er þess
getib, a& í rábi hafi verib Bab stofna fyrir-
myndarbú í Húnavatnssýslu, og a& velja fyrir
forstjóra búsins jar&yrkjumann Torfa Bjarna-
son á !>ingeyrum“. I nefndri ritgjörb er alls
eigi getib um fyrstu byrjun og framhald ináis
þessa, nema ab nokkru leyti, nje heldur til
hlýtar skýrt frá ætlunarverki fyrirmyndarbúsins;
en vjer álítum málib í sjálfu sjer mikilsvert og
hefir rábist nokkub á annaii veg, en þar
er gjört ráb fyrir, virbist oss öll þörf á ab
skýra þab ýtarlegar, bæbi meb því a& lýsa
nokkub abgjörbum Iiúnvetninga í því frá upp-
hafi, sem og tilgangi og ætlunarverki stofn-
unarinnar, eptir sem vjer höfum hugsab þa&,
meb fleiru
Eptir ab búnabarfjelagi& í Húnavatnssýslu
var stofnab 1864, fóru ýmsir málsmetandi
menn fyrir alvöru a& virba fyrir sjer liversu
mjög búna&i vorum væri í mörgu lilliti ábóta-
vant; vaknabi þá skjótt sú hugmynd ab á því
mundi seint rábin sú bót, er |il hlítar væri,
nema stofna&ur yrbi nokkurs konar búnabar-
skóli e&a fyrirmyndarbú; en jafnframt sáu
menn, a& til þessa úthcimtist mikib fje og
duglegur forstjóri. Var nú fyrst hngsab um
ab útvega manninn er til þess væri liæfur,
og varb sú ni&urstaban, a& ekki mundi liægt
a& fá annan líklcgri en jarbyrkjumann Torfa
Bjarnason þáverandi í Ásbjarnarnesi, er bæ&i
hafbi mnnib jar&yrkjufrle&i, og talsvert stund-
a& jarbyrkjustöi f; ma&urinn þar ab auki vel
ab sjer í flestu, greindnr og gætinn, og mesti
starfsmarur. þó álitu menn ómissandi ab hann
færi utan, til þess ab kynna sjer erlendan bún-
ab, og nema þa& af honum er lijer gæti átt
vi&. Var nú þessa farib á leit vib Torfa og
honum bobib fje til siglingar meb þeim kost-
um a& hann tæki a& sjer stjórn fyrirmyndar-
bús og búnabarskóla þá er hann kæmi aptur,
og gaf hann kost á því.
þegar málinu var þannig komib, var þab
borib upp á búna&arfjelagsfundi sýslunnar 11.
okt. 1865, og fjellst fundurinn eindregib á fyr-
irtækib, cins og líka, ab maburinn mundi svo
— 29 —
vel valinn sem kostur væri á. Leizt fundinum
tiltækilegast ab Torfi færi til Skotlands, sem
þess, hvar búna&arvísindi og búnabarframfarir
væru hva& lengst á veg komnar, og landib ekki
svo ólíkt, ab búnabar abferb Skota gæti ckki
a& ýtnsu leiti átt hjer vib me& meiri og minni
tilbreytingum. Fundurinn áleit einnig ab tíl
fararkostnabar mundi þurfa 500 rd. auk styrks
er amtma&ur J. P. Havstein Iiafbi heitib af
búnabarsjóbi Nor&ur- og Austuramtsins, 100 rd.
er alþingism. Ásgeir Einarsson lofabi frá sjer,
og 50 rd. ? er kaupmabur Höepfner lofa&i. Var
svo á fundinum kosin 5 marina nefnd til a&
rita um málib, til allra presta og hreppstjóra
í sýslunni, og skora á þá a& gangast fyrir satn-
skotum til framkvæmdar þessu augnmibi.
þetta sama haust fór Torfi subur til Reykja-
víkur til a& nema ensku, og sigldi sí&an til
Skotlands meb fyrstu póstskipsferb næsta ár
1866, hvar hann dvaldi árlangt sem vinnumab-
ur hjá bónda einum, og æfbist þannig í öllum
þar tíbkanlegum búna&arstörfum. þar eptir
ferbabist hann um landib og kynnti sjer ýmsa
búna&ar abferb, verksmibjur og hra&vinnutól;
koin svo aptur um sumarib 1867. Var þá sem
kunnugt er farib a& þrengja ab búnabi manna
einkum kvab verzlttn snerti, svo áhugi fyrir
málinu dofnabi; hvers vegna lítið var abgjört
til framkvæmdar málinu, þar til á búna&arfje-
lagsfundi í apríl f. á., ab kosin var 3 manna
nefnd til ab gjöra áætlun um fjc þab er búib
þyrfti, ætlunarverk þess og Í1 ; og lagbi hún
álit sitt fram á sýslufundi 16 júní s. I.
Jafnvel þó Torfiánæstl. sumri Ijeti á sjer
skilja, ab hann vildi ekki bíba fltiri ár eptir
stofnun fyiirmyndarbúsins, var ekki annað gjört
til framkvæmdar málinu, en hibja stjórnina ab
Ijá jörð leigulaust undir htíib, í þeirri von ab
Torfi bibi eitt árib cnn, ef ske kynni ab efna-
liagur alþý&u breyttist til batnabar, og betri
vonir gæfust meb ríflegri fjárfratnlög. En nnd-
ir árslokin gjörbi Torfi þab kunnugt, ab svo
framt búib yr&i ekki reist á næsta vori, mundi
liann byrja búskap fyrir sjálfan sig, á cignar-
jörb sinni Varmalæk í Borgarfjarbarsýslu. þes3
vegna rjebi búnabarfjelags nefndin þa& af, ab
skrifa í alla lireppa sýslunnar 4 jan. s. 1. og
skorabi á alla lielztu menn að gangast nú þegar
fyrir almennum samskotum, til þess stofnunin
yrði reist á næsta vori ; ákvað hún jafnframt
fund cr haldin var að Mibluísum 28. f. m..
Komu nú brátt fram miklar hindranir á fram-
kvæmd málsins, þau lofubu tillög úr sýslunni
urðu ab eins li&ugt 1300 rd , auk lOOrd er al-
þingism. Ásgeir Einarsson lofaðimeb því skil-
yrbi að þeir yrðu eign Torfa þegar hann sleppti
stjórn fyrirmyndarbúsins. Einnig komu fram
gagngjörb mótmæli gegn þvf, ab hrúka Marð-
arnúp undir fyrirmyndarbúib. þá var Iíka koin-
ið neitandi svar frá stjórninni um ab ljá jörb
tii þessa afgjaldslaust. En nd sýndi þab sig
Ijóslega hver alvara fundarm. var ab fylgja
málinu: Fundurinn var eindregib á því, ab
byrja strax á komandi vori, þó efni væri lítil,
og tókst á höndur ab hafa fyrir þann tíma út-
vegab 1100 rd. til vibbótar tillögunum. Enn-
fremur vildu fundarmenn efia stofninn framveg-
is allt ab 4000 rd. án þess þó ab taka ab því
sinni upp á sig vissa ábyrgb í því tilliti. Ilvab
jörbina snerti var stungib upp á Gnnnsteins-
stö&urn, og var af einum fundarmanni fyrir