Norðanfari - 06.04.1869, Page 3
En þó vier höfnm gjört ráfe fyrir þessari
uppliæí) er þaí>, eins'og allir sjá, byggt á áætl-
unum einkum hvab árlega tillagifc snertir, því
þab hlýtur ab grundvallast á árlegum reikningi
bústjórans epiir sem hann kostar miklu til
jarbabóta, húsabygginga efca til abgjörfea verk-
færum, og getur því aubveldlega orbib meir
eíur minna, allt eptir því hvert meir eftur minna,
er unnib enn hinni ákvebnu upphrefe nemur.
Eins og oss virfcist þafc mifcur eiga vifc,
afc ætla bústjóranum ailan arfcbúsins til launa,
f stafcin fyrir ákvefcna upphæfc í dalatali, þann-
ig búumst vjer vifc afc löndum vorum þyki þetta
atrifci skofcunarvert, ekki einungis afc því leyti
sem arfcur búsins fyrst urn sinn er óviss, afc
fullnægja verfcskuldan búsljóratis svo afc bann
sje í haldin, heldur einnig f tiiliti til stofnun-
arinnar, er ætti sem fyrst afc ná hæfiiegum
þroska. þetta, sem vjer verfcum afc álíta neyfc-
ar úrræfci, hefir búnafcarnefnd sýslunnar gripifc
til fyrst um sinn, vegna þess þafc þótti fyrir-
sjáanlegt afc full erfitt mundi afc fá fje til stofn-
unarinnar sjálfrar, og þeirra útgjalda er ekki
verfcur hjá komist, virfcist oss því sjálfsagt afc
ráfca bót á þessu hvenær sem kringumstæfcur
leyfa.
Vjer gjörum nú ráfc fyrir afc ýmsir kunni
þeir afc vera er þykir þetta ærifc fje, og afc
vel heffi mátt byrja mcfc minna. En vjer
bifcjum þess sje vel gætt, afc slík stofnun er
þess efclis, afc hún getur ekki byrjafc mefc litlu
fje til þess afc geta nokkufc svavafc til síns
augnamifcs. Vjer sjáum fyrir aiigum vorum,
afc margnr máfcur sem hefir 2000 rd. bú í lif-
andi peningi, á fullt í fangi afc komast vel af,
afc minnsta kosti þykjast fáir græfca þó ekki
sje míkifc lagt í kostnafc; og gjörtim nú ráfc
fyrir afc bústjóraruim væri afc fullu endurgoid-
in jarfcabóta- og bvgginga kostnafcurinn, þá er
hann þó naumast í haldin, þegar hann er skyld-
ur afc tialda 3 kennslupilta árlega, og sem afc
líkindiim koma á hverju ári öllum störfum ó-
vanir. Bústjóririn hlýtur líka afc gjalda vinnu-
fólki og svara öllum opinberum gjöldum sem
hver annar bóndi. Sumir kunna ætla afc óþarfi
sjc afc gjöra bústjóranum afc skyldu afc halda
pilta mefcgjafarlaust, og megi þá afc mestu efca
öl!u falla í burtu hifc árlcga tillag sem ætlafc
er til jarfcabóta og vifcurhalds javfcyrkjuverk-
færum. En oss virfcist þetta ailt á annan veg.
Vjer erum alls ekki vissir um, afc þeir yrfcu
margir er leitufcu sjer kennslu upp á þann máta
afc greifa mefc sjer fulla mefcgjöf, auk þess sem
þafc væri mefc öllu frágangssiik fyrir fátækl-
inga, og vita þó allir afc bæfilegleikar manna
fara alls ekki eptir efnum. En færi svo, sem
óttast má fyrir, á mefcan menn hafa ckki feng-
ifc lifandi sannfæringu fyiir nytsemi skólans,
afc fáir vildn kosta miklu til námsins, þá tap-
afcist afc mikln leyti gagn þafc er af stofnun-
inni mætti bafa, og væri þá illa farifc. þafc
yrfcu þó ætífc fáir af öllum landsmönnum, er
gætu mefc eigin augum sjefc framkvæmdirnar,
og því færri er nokkufc gætu numifc til blýtar
afcferfc þá er hentust væri í sjerliverri búnafcar«
grein. þafc leifir einnig af því, efþessi afcferfc
væri vifcliöfö, afc bústjóranum yrfci ekki gjört
afc skyldu, afc framkvæma nein jarfcabóta störf
nema eplir kringumstæfcum. og má þá óltast
fyrir afc þau yrfcu minni enn óskandi væri.
Jietta er líka þvert á móti því sem vifcgengst
á samkyns Btofnunum erlendis t. a m Nor-
egi, þar er hverju fyrirmyndarbúi og búnafc-
arskóla gjört afc skyldu afc halda vissa tölu af
kennslupiltum án mefcgjafar, og þarf þó ekki
afc óttast fyrir afc ekki vilji nógir læra þar sem
sannfæring fyrir naufcsyn og nytsemi slíks nánis
er orfcin samgróin niefcvitund hvers manns.
Vjer álítum mjög árífcandi afc gjöra ailt scm
framast vcrfcur til afc gjöra mönmtm sem Ijetf-
ast fyrir afc nema haganlegri og kostnafcar
minni afcferfc vifc búnafcarstörf og jarfcabætur enn
menn almennt hafa vifchaft. þafc er hörmu-
legt, afc þ<5 menn lángi til afc sljetla eina þúfu
fæst valla mafcur er kunni afc rista liaganlega
ofan af lienni, efca pæla hatia, nema mefc pál-
efca skóflu ; fáir er kunna til nokkurrar blýtar
maiurtarækt, því sítur menn þekki nokkra afc-
ferfc afc rækta innlendar tejurtir, er oss væri
þó mikifc hollara og bagardegra afc nota, enn
kaupa slíkt afc útlendum mefc ærnu verfci, afc
vjer nú ekki tölum um annafc enn óþekktara
svo sem plægingar á sljettu til afc auka frjóv-
semi jarfcarinnar, tiibúning og aukning áburfc-
ar, og alla mefcböndlun hans, er til betri nota
má vcrfca, steinhúsabyggingar og margt fleira;
og bvar geta meun lærtþetta annarstafcar enn
í búnafcarskólum, efca hjá þeim mönnum er þar
liafa lært
Vjer viljum ennfremur taka þafc fram, afc
eins og þetta er hin fyrsta tilraun afc stofna
búnafcarskóla á landi hjer, eins árífcandi er afc
rasa nú ekki fyrir ráfc fram, afc svo miklu leyti
hægt er vifc afc gjöra, því mistakist þessi til-
raun mun þess langt afc bífca, afc slíkt verfci
apiur reynt. þetta mál má því vera öllum
landsmönnum jafnt áhugamál, því allir ættu
afc geta uppskorifc ávöxt þess. þafciilýtnr hver
mafcur afc sjá, aö fáir geta haft gagn afstofn-
iininni nema mefc því afc láta nnga og efni-
lega menn nema þar alla þá búnafcar afcferfc
er kennd yrfci, og ætti afc minnsta kosti hver
sú sýsla er legfci fram fje til stofnunarinnar
eiga kost á afc koma þangafc ungum mönnum
mefcgjafarlaust, þær fyrst er mest styrktu til
fyrirtækisins.
þafc er því sannfæring vor, afc ógjörandi
sje afc veita ekki í hifc minnsta 3 piltum tæki-
færi til afc geta fengifc ókeypis kennzlu, og
lieffci þó verifc æskilegt afc þeir hetfci getafc ver-
ifc fleiri. en þafc virfcist oss samt vart hugsandi
afc svo komnu ; þafc er ekki heldur óhugsandi
afc einliverjir kynnu þeir afc vera er vildu koma
sjer fyrir upp á mefcgjöf. Vjer álítum þetta
jafnvel svo mikilsvert atrifci, afc vjer vildum
lieldur bífca í fieiri ár eptir afc stofnunin kæm-
ist á fót, enn dregifc væri úr tölu kennslu-
piltanna, ef vjer gætum þá átt víst afc fá ann-
an eins bústjóra og %’jer nú eigum kost á.
En hvafcan fæst alit þetta fje? mun marg-
ur spyrja. Vjer getum ekki gvarafc þessu bein-
línis; því þó vjer vitum afc Húnvetningar leggi
allan liug á þetta mál, og vjer ætium afc tölu-
verfc vifcbót fáist enn lijer í sýslu, og þó vjer
iulltrcystum því afc hinn hávelborni amtmafcur
vor iierra J. P. Havstein, sem í hvívetna gjörir
sjer 8Vo einkar annt um liagi og framfarir
amtsbúa sinna muni styrkja fyrirtækiö eptir
föngum af búnafcarsjófci amtsins, þá ætlum vjer
afc þetta nái skammt, En eins og vjer vitum
afc ekki allfáir merkir menn í öfcrum hjeröfc-
um liafa nú þegar heiti?) a<b styrkja fyrirtækifc,
eins vonum vjer afc almenn hluttekning og á-
hugi fyrir málinu ryfcji sjer til rúms um allt
land, jafnótt og þafc í Iiverju hjerafci vinnur
sjer góta forvígismenn.
Vjer leyfum oss því afc skora á yfcur heifcr-
ufcu landar! um afc gefa málefni þessu þann
gautn er þafc á skilifc; Því málefni sem máskc
er undirkomin framför og búsæld vor og nifcja
vorra; því málefni sem er hifc vissasta mefcal
afc gjöra oss sjálfærasem þjóö. þjer embætt-
ismenn og alþíngismenn þjófcarinnar! leifcbein-
ifc hinum fáfrófcari í skofcunurn á þessu hjer
óþekkta málefni. þjer landar gófcirl er hafifc
kosifc yfcur stöfcu mefcal erlendra þjófa, munifc
eptir „fjallkontinni frífcu“, á hverri þjer drógufc
hinn fyrsta lífsanda í brjóst yfcar, fylgifc drengi-
iega þessu velferfcarmáli föfcurlands yfcar, styrk-
ifc þafc í orfci og verki, ræfcu og ritum, og mæi-
ifc fyrir því vifc veglynda mannvini hvar scin
þjer hiltifc þá. þjer kaupmenn vorir I látifc sjá
afc þjer sjeufc 'ekki þeir útlendingar er komifc
hingafc í einnisaman grófcavon, án þess afc láta
yfcur nokkru skipta um hagi vora, mefc því aö
votta veglyndi yfcar við þetta tækifæri. þjcr
liinir fáu aufcmenn vorirl sýnifc nú afc þjer
kunnifc afc bróka fje yfcar, hjer er sáfcreitur til—
reiddur fyrir yfcur er getur borifc löndum yfcar
margfaldan ávöxt, og geymt verfcugann heifur
nafns yfcar í ógleymanlegn og þakklátri end-
urminningu mefcan land vort byggist. J>jer
sem synjafc hefir verifc þeirrar glefci afc eiga
börn á lífi! hvafc getur verifc yfcur ánægjulegra
enn láta þessa efca afcrar þjófcstofnanir njóta
fjár yfcar, og efla þannig heill og hagsæld
komandi kynslófca um ókomnar aldarafcir. Og
þjer bændur vorir og öll alþýfca manna! ligg-
ifc ekki iieldur á lifci yfcar, og þó ekki sje iiægt
fyrir hvern einn afc leggja fram mikifc fje, þá
gætifc þess afc ekildingurinn gjörir dalinn, og
margir dalir hundrað, já þúsund dali.
Landar gófcirl leggjumst nú atlir á eitt og
fylgjum máli þessu af aliiuga, og mefc þeirri
sannfæringu, afc vjer roefc því lpggjum þann
bczta grundvöll fyrir farsæld komandi kynsiófc-
ar er í voru valdi stendnr, og sáum' þvf sæfci
er um langan aldur getur horifc hina blessun-
arríkustu ávexti! Látum ásannast afc vjer höf-
um tilfinningu fyrir sóma og gagni þjófcar vorr-
ar, er fyrir 700 árum mátti kailast fyiirmynd
annara, en sem nú er orfcin cptirháiurg flestra
þjófca. Látum ekki lengur þnrl'a afc hera oss
á bryn afc vjcr sjetim ættlerar En verum sjer
í lagi samtaka í þvíafc hifcja Drottinn afc blessa
þetta sem öll önnur fyriitæki vor. þá getum
vjer líka óhult treyst þvfafcBGufc bjargar þeim
sem vill bjarga sjer sjálfur“.
Eins og vjer mefc lfnum þesstim viidum
hafa hvatt landa vora til afc styfcja og styrkja
stofnun þessa, eins má ætia, afc ef menn sífc-
ar í öfcrum hjeröfcum viidu reisa því líkar stofn-
anir, afc Húnvetningar myndu þvf sífcur draga
sig í hlje mefc fjárframlög þar tii, setn afcrir
landar vorir í fjærliggjandi hjeröfcum gefa nú
þessu máli meiri gaum, og þá hluttekningu
sem þafc á skilifc. þannig ætti afc komast á
samvinna mefcal landsmannaí fleira tilliti, þvf
„margar höndur vinna Ijett verk“, og mefc sam-
tökum og gófcum vilja geta menn komifc því til
leifcar, sem færir öldum og óborrium ómetan-
‘ lega hagsæld, en scm hverju einstöku hjerafci
cr ómögulegt.
Ritafc í febrúar 1869,
af nokkrum mefclimum búnafcarfje-
lagsins f Ilúnavatnssýslu.
TAKIÐ þÁTT í NAUÐSYNJUM HEILÁGRA;
. STUNDIÐ GESTRISNINA, Rómv. 12, 13.
þegar jeg les augiýsingar manna í blöfc-
unum um greifcasölu, dettur mjer í hug, afc
orfc Frelsarans: gestur var jeg og þú hýstir
mig, fari afc missa sitt fyrirheiti, ef enginn fer
afc hýsa annan nema fyrir borgun út í hönd,
þvf þá missir aufcsjáanlega gestrisnin sitt mæti,
sem dyggfc. En gestrisnin hefir þó ávallt ver-
ifc álitin einhver liin fegursta og ómissanlegasta
dyggfc í mannlegu fjelagi; því þafc mun seint
verfca svo, afc einn verfci ekki upp á annan
kotninn í þessu eins og öfcru efni; og sá hefir
ávalt verifc álitinn tilgangur Forsjónarinnar mefc
hintii ólíku útbýtingu efnahagsins, afc reyna
hjörtu hinna efnafcri, og ætlast til afc þeir mifci-
ufcu hinum, sem mifcur meiga, af því, er hún
hefir fengifc þeim til mefcferfcar. Gestavinátt-
an þótti einhver hin fegursta dyggð í fornöld