Norðanfari - 08.05.1869, Blaðsíða 3

börn í messunnt á lurkjugölfi, optar áriS um
kring, þegar þau koma tilkirkju nokkuþmörg.
NorSanfari hefir nefnt einhvern tíma svo
sem 1. prest hjer eystra, sem lialdi enn þess-
«m lofiega si& er kirkjulögin bjóía. En hann
skrökvar því, a& þeir sjen ekki fleiri. Jeg
hefi þó þckkt ab minnsta kosti eina 4.. En
þab er satt, ab þessum fagra kirkjn sib, hefir
farib hjer hnignandi á næstu 20 árum, eink-
um af því aí> kirkju ræknin hefir minnkab, svo
prestum gefst iniklu sjaldnar færi til aí> spyrja
bornin, þó þeir vildu gjarna, þegar valla verS-
ur niessab tímum saman, nema endur og sinn-
nm í sunnim sveitum, þar sem klrkjurækni er
minnst.
Jeg skil ekki heldur í því hvaí> prestum
gæti gengib til þess, aí> binda barna spurning-
ar vib föstu tímann, þegar veburátta er sem
verst jafnabarlega, kaldast í kirkju og færbir
vondar. Er ekki nær ab spyrja börnin ab
minnsta kosti cins á'vorura og sumrum þcgar
vebur er bezt og hættu minna ab vera á ferb
frá kirkju, þó seint yrbi, en nm hávetur. Eng-
inn ætti ab berja því vib ab annir væri svo
mikfar á sumrum, ab menn mættu eigi tefja
vib barna spurningar, eba börn hafi þá eigi
tíma til ab lesa upp kverib. Sjer væri hverj-
ar annirnar á belgum dögum, ef menn kæm-
ist eigi til ab hlýba á spurningar prestsins
hálfa eba hcila stundu í kirkjunni. Margri
stundu er eytt á sunnudogum til minni þarfa
og þab eptir rnessu ábur enn heim er farib.
Og þab væru aumu börnin, sem kynnu svo illa
á vorin þab sem þau hafa Iært, ab þau geti
eigi styrkt sig á sunnudagsmorgni í svo sem^
liálfum kapitula, svo þau kynni hann á kirkju-
gólfinu, eins um hjálpræbistímann, sem endr-
ar nær.
þab færi í þessu, eins og öbru, bezt ab
kirkjulögunum væri trúlega hlýtt. þab gjörir
prestunum miktu Ijettara ab fræba börnin, þeim
til gagns —■ þab efiir margfaldlega skilning
þeirra á kristindóminum og öbru sem þau
þurfa ab huxa um og skiija — þab fræbir for-
eldra húsbændur og abra, ab hlýba á spurn-
ingar og kennir þeiin ab fræba börnin heiina,
og vekja eptirtekt þeirra á því, sem þau lesa
og læra, eins og ómissandi er til þess börnin
verbi vel ab sjer. Og þab vilja þó flestir for-
eldrar. Svo mikib lifir enn af virbingu fyrir
kristilegri þekkingu, ab íleslir virba þann kost
hjá prestinum næsta mikils, ef hann stundar
vcl ab fræba börnin.
þó jeg hafi nú reynt ab berá hjer nokk-
urt blak af prestunum á Austurlandi meb mín-
um framburbi, þá sje þab fjærri mjer ab segja
ab þeir Stundi jafn vel barna uppfræbinguita
allir, Nei! þab gjöra þeir ekki, þó valla sjeu
11. SINN ER SIÐUR í LANDI ÍIVERJU.
(Framb) .
Tímúr lærbi hneigbi sig og fór til Eng-
lendings þar setn hann var lokabur inni, og
sagbi honuin atkvæbi konungs og skipun. Jón
horfbi á Tímúr eins og af undrun og sagbi:
„Skat jeg búa til dúka? Hvernig gcta menn
ætlab jeg geti þab? Jeg er ferba mabur sem
liefi eigi abra ibn en rita mcb penna. Ferjeg
um töndin ab ekoba náttúruna og fræbast um
beiminn. Og þó jeg beri klæbi á mjer, get
jeg eigi búib þau tilu.
rErtu vitlaus mabur“! sagbiTímúr. BViltu
verba þræll eba tekinn af lífi? þ>ú verbur ab
byrja tafarlaust ab vefa dúka“. „Erjeg silki-
ormur eba maur“ sagbi Jón „ab þjer ætlist til
ab jeg gjöri dúka af sjálfuni mjer og verkfæra
laust? Far þú og seg konungi, ab hann sendi
mjer ull af saubum sínum, spunavjel og vef-
gtúl. Mitn jeg þá búa til svo mikib af dúk-
um sem hann vill“.
þá varb Tímúr rábfátt. En hjer var eigi
um tvennt ab velja. Varb hann nú ab fara til
konungs og segja honum svar Englenditigs.
f>egar konungur heyrbi þetta varb hann
þeir hjcr sem gjöri þab jafn illa og dómarinn
segir ab sje víbast venja. þetta er misjafnt
hjer eins og annarstabar, eptir skyldurækt
prestanna, kirkjurækni fólksins og því livcrn-
ig sveitum hagar. En þab er iíka satt ab
enginn prestur stuudar hjer uppfræbinguna ab
öliuieyti, eins og kirkjurjetturinn segir ab lög-
in bjóbi.
Jcg skil samt ekki f því, liví dómarinn
hefir sett þessa grcin, sem jeg nefndi, í bók
sína, nema venjan á Suburlandi og þar, sem
liann þekkti bczt til, Iiafi veitt honum ástæbu
til þess. Jeg skil ekki í því, segi jeg, því
höfundurinn er talinn hinn rjettorbasti.
Jeg hefi Itka heyrt, nú á seinni tíb, ab
sumir af þessum nýju prestum, sem vita bezt
hvab títt er fyrir sunnan, og eru sagbir miklu
betur ab sjer, eti gömlu prestarnir frá Bessa-
stöbum, gjöri sjer barnaii[>p fræbinguna miklu
Ijettari. Má vera þeir liafi miklu betra lag á
ab vekja skiining barnanna, en liinir eldri prest-
ar, svo þeir þurfi sjaldnar ab spyrja þau.
þab er mælt ab bysknp okkar, scm hefir
Iátib sjer svo annt um ab glæba kristilegt trú-
arlíf meb sínuni ágætu húslestra bóktim og síb-
an meb ýmsum fyrirmælum til prófasta og
presta, sem miba til bins sama og ab kirkju-
lögunum sje hlýtt, betur en gjört hefir verib,
hafi vandab um vísitatíur prófasta, um skyldu-
rækt kennimanna, um kirkjuræltni, um hús-
vitjanir, um mebhjálpara, sem er allt loflegt
og þarflegt; en hvergi hefi jeg heyrt gelib um,
ab hann Itafi reynt enn sjerstaklcga, ab koma
upp aptur, meb fyrirskipumun sínutn,. hinni
gömlu skyldurækt presta vib barna uppfræb-
inguna, svo hún gætioibib eins og lögin bjóba;
lík því setn hún var á æskuárum mínuin, nú
fyrir 50 árurn. Jeg vona þess verbi eig langt
ab bíba, ab byskupinn taki tii máls, um þetta
efni. þess þarf meb. Barna uppfræbingin er
misjafnt stundub og víbast vantar mikib á, ab
þab sje eins og lögin bjóba, mebfram af því
ab kirkjurnar eru ekki svo vel ræktar, sem
skyldi.
þab vantar ekki ab byskup okkar vill lag-
færa allt sem þarí, og embætti hans nær til,
þetta hefir hann sýnt hvervetna. En ætla þab
verbi ekki miklu erfibara fyrir hann, ab koma
svo miklu góbu í verk, sem hann vill, einmitt
af því, ab flest þessi kirkjulög eru orbin svo
götnul? sumt í þeim á ekki vib þann aldar-
hátt, sem nú er og sumt er eitts og gengib úr
ygildi; vanrækt og venja hafa nærri afmáb þab,
og allur kirkjuagi má heita ílúin, fyrir frelsis
og sjálfræbisstefnu aldarinnar.
þab væri án efa mjog þai ílegt, ab kirkju-
lög okkar, væri tekin setn allra fyrst til nýrr-
afareibur vib Tímúr og sagbi: BHví dirfist
þú ab telja oss trú utn ab Englendingur gæti
gjört dúka án efnis? Efvjer hefbum allt þab
sem Franki þessi heimtar, gætum vjer gert
dúka sjálfir. þab er aubheyrt á öllu ab hann
er mabur, eins og vjer. Fyrir þab mun mega
nota ltann tii einhvers. Skulum vjer senda
hann til búbanna og láta hann vinna þar.
Hann getur þjónab veibi hundutn vorum og
skekib mjólk til stnjör gjörbar. Á þann hátt
vinnur hann fyrir uppeldi.
Skipabi þá konungur rábherranum ab senda
Englendinginn til næstu búba og láta hann vinrta
þar þrælaverk. Var Jón þá færbur, sem fljót-
ast, til stærstu búbanna Ett þar voru marg-
ar búbir og stúrar, eins og býabú ab lögun og
þófatjöld yfir. Upp yfir hverjum búbardyrum
var allt prýtt meb borbum og fögrum víbigrein-
um Var mikiil mannfjöldi í þessum búbum
og kallmönnum ætlab ab þjóna hestuni, fægja
vopn, far á veibar og í leibangur, en konur
höfbu búsýsiu, gættu sauba og nauta og nytk-
ubu málnytu pening.
þegar Jón kom í búbirnar þusti allur
mannfjöldin sainan til ab skoba gestinn. Varb
ar skobunar, endurnýub og stabfest, eptir þvf
sem bezt ætti vib nú á tímum.
B. A.
NORÐUR OG LENGRA NORDUR.
Ilvab sem menn ab öbru leyti vilja segja
um mannkynib á þcssari öld, þá verbur því
þú eigi neitab, ab þekking manna á vísinda-
legum efnum hefir stórum vaxib síban um
aldamótin. Einkum hafa mennstundab náttúru-
fræbina af miklu kappi, kannab þar marga ó-
kunna stigu, og komizt þar svo langt, ab furbu
gegnir. þessar abdáanlegu framfarir í náttúru-
fræbinni — sem v j e r því mibur þekkjum
svo lítib ti! —, eru í útlöndum engan
veginn hulinn fjársjóbur, eba cign einstakra
vísindatnanna, licldur ec allt gjört sem verbur
til þess, ab þekkingin og framfarirnar breibist
út mebal iýbsins, verbi sem almennasíar, og
gcti komib ölium stjeítum tii gagns og góba.
þannig er jarbyrkjutnanninum kennt ab þekkja
ebli jarbvegsins, líf og þarfir jurtanna og dýra.
Samkvæmt þeirri þekkingu hagar nú jarb-
yrkjumaburinn störfum sínum og tnebferb allri
á ábúbarjörbu sinni og skepnutn sínum. ' Eu
jörbin og dýrin eru vön ab vera þakkiát vib
ntanninn og endurgjalda honum þab margfald-
lega, sem hann gjörir þeim til góba; þess
vegna er nú uppskera og arbur bóndans í út-
löndum orbin margfalt meiri en ábur var, mcb-
an þekkinguna vantabi. Ibnabarmaburinn af-
kastar nú hálfu meira en ábur, og itefir þó ab
tiltölu færri verkamenn, cn hann hefir í þeirra
stab ýms áhöld, verkfæri og vjeiar, sem nált-
úrufræbin hefir fengib honum í hendur. En
hvab er þá orbib af verkamönnunum ? þcir
eru eigi allir, en margir farnir í abrar heims-
álfur og seztir þar ab, yrkja þar Iöndin og
rækta, og breiba þar út þá menntun, sem
þeir fluttu heiman ab. þannig eru nú bæbi
í Australíu og Ameríku komnar upp stórborg-
ir þar sem eigi stób eitt hús fyrir rtítnum
mannsaldri. Kaupmaburinn getur nú margan
slag unnib, margan hagnabinn haft, sem hann
ábur varb án ab vera. Og hvab veldur því?
þab eru gufuskipin, járnbrautirnar, rafsegul-
þræbirnir, og m fl. Náttúrufræbin liefir leitt
þessi metul í ljós, svo ab vib liggur ab menu
haíi nú t í m a og r ú m í hendi sjer. Allir
sjá hve ómetanlega mikib er í slíkt varib.
Vanti t. a. m. kauptnanninn vöru, eina eba
fleiri, getur hann nú á svipsíundu gjört bob
eptir hcnni til fjarlægra staía, og þarf engan
mann ab senda, hann lætur segulþrábinn skila
bobum fyrir sig, en síban flytur gufuvjeiin þab
til hans, seui hann gjörbi bob eptir, annab-
livort á skipi, eba á járnbrautum, allt eptir
konunum harla starsýnt á hann og skobubu í
krúk og kring. En þær voru ailar skýlu laus-
ar eins og títt er þar í landi. þar voru marg-
ir hundar og grimmir. Hlupu þeir allir á ept-
ir Jóni, meb urri og gelti og mundu hafa rifib
liann sundur ef abrir heíbu eigi varib hann.
Brá honum illa vib er hann heyrbi ab honum
væri ætlab ab fóbra hunda þessa og gæta þeirra
og skyidi vera uppi á hverri nóttu ef þeir
gelti ákafar en þeir væri vanir.
þó tók hann vib þessum starfa og iibu
svo nokkrar vikur ab hann var jafna hjá hund-
um sínum. en þeir urbu honum brátt aubsvcipir.
Einn dag varb hann þess var, ab mikill
ókyrleiki var í búbunum og sá hann marga
ganga meb hryggbar svip. Fjekk hann þá aö
vita ab stúlka nokkur ung og fríb, frændkona
konungs en dóttir höfubsmanns búbanna, sem
var húsbóndi Jóns, lá daubsjúk og voru menn
hræddir um líf hennar Leib eigi á löngu áb-
ur allir töldu hana banvæna. Ilöfbu Tatarar
reynt öll töfra meböl, sem þeir þekktu og
þyngdi þó stúlkunni daglega- þá kom kon-
ungi í hug, er ættmenn stiílkunnar voru orbn-
I ir vonarlausir um bata hennar, ab Frankinn