Norðanfari - 02.06.1869, Page 1

MDMFAftl.
8 AH.
SÁLMABÓKIN OG HANDBÓKIN.
í „þjóbálft" 21. ár 16. marzni. 1869 nr.
20.—21. bls 79, er talaí) um, ab ml sje í
undirbúningi, ab endurbæta og anka sáima-
bók vora, sem gjört sje á kostnab prentsmibj-
unnar í Reykjavík, og a& prentun bennar eigi
muni verba byrjub fyrr en næstkomandi haust.
þess er og getib, ab fyrir hendi sje nú í vor,
ab prenta nýja handbók prcsta, sem endur-
lögub sje af byskupinum.
þar sem ætlast mun til, a& bækur þessar
sje prentabar til brúkunar yfir allt land, og
rjettindi prentsmibjunnar á Akureyri rífkub
meb stjórnarbrjefi frá 29. ágúst 1868, þá er
líklegt ab prentsmi&ja þessi, sem opinber eign
allra í Norbur og Austurumdæminu, fái ab
prenta tiltöiulegann fjölda af upplagi tjebra
bdka, jafnframt og hún tæki ab sama blut-
falli þátt í kostnabinum, er leibir af endur-
skotun og breytingu þeirra. í þessu tilliti
þyrfti stjórn prentsmibjunnar á Akureyri, ab
skrifa stiptsyfirvöldunum til meb næstu póst-
ferb um þetta, og jafnframt skova á þau um,
ab fá jafnhliba rjettindi á prentun og útgáfu
nefndra bóka, vib prentsmiöjuna í Rv, en fá-
ist þab mót von ekki, þá aö leggja málib und-
ir álit og mebmæli alþingis og síÖan úrskurb
stjómarinnar, en í milli tíbinni fresta prentun
bókanna til þess máliÖ væri útkljáb. Annars
er þab vonandi, ab herra byskupinn, álíti þab
ótvíræba skyldu sína sem byskup yfir öllu ís-
landi, ab prentsmibjan á Akureyri njóti sömu
rjettinda og prentsmibjan í Rey kjavík, og stipts-
yfirvöldin nemi af alla einkaleyfis einokun, sem
prentsmibjan syíra hefir beitt gegn prentsmibj-
unni nyrbra, og cr sama eblis og verzlunar-
einokunin meban hún stéb.
Fengjust nú ekki bin umtölubu jafnhliöa
rjettindi til allra bóka, sem prentsmiöjan í
Reykjavík hefir haft einkaleyfi til ab láta prenta,
og sem hún eigi hefir keypt af einstökum
mönnum, heldur lagt undir sig jafnframt og
hún varb hjer ein um prentun bóka á Islandi,
þá ætti allt Norbur- og austuramtib, ab hafa
almenn og eindregin samtök um, ab kanpa
enga bók af þeim sem prentaÖar væri í
Reykjavík heldur reyna til ab bjargast fyrir
þab fyrsta vib hinar gömlu sem menn hafa
og þar á meöal „Stúrmsliugvekjur* m. fl., en
hætta samt ekki vib, ab prentsmiöja vor fái
11 SINN ER SIÐUR í LANDI HVER.JU.
(Frh). Konung furbabi mjög á lækningalist Eng-
lendings og einsetti sjer ab sleppa ekki frá sjer
svo þörfum manni. Rjebu þeir, æbsti rábgjafi
Og aörir hirbmenn konungi, ab láta hann cigi
vera lengur hundasvein, en fá hoimm annan
veglegri starfa, og gjöra hann ættinni sem
handgengnastan. Skyldi því gefa honurn,
heibursklæbi og góöan hest, konu og tjald og
þjónustu fólk. Konungur samþykkti þessi ráb,
og var nú Jón bobabur á fund hans, aö hann
segbi honum sjálfur hvílíkan gæfumann þeir
Vildu gjöra hann.
„Veriu mjer ve!kominn“ sagbi konungur,
þegar Jón kom inn ab tigi ísfeldinum, þar sem
konungur sat. „f>ú hefir frelsab barn vort frá
dauÖa, og viljum vjer sýna þjer ab vjer erum
þakklátir. Allt sem þú óskar viljum vjer gjöra
fyrir þig, og taka þig upp í ætt vora eins og
bróbur og vin. Glebstu því og vertu farsæli“ I
„Ó aÖ skuggi þinn aldrei styttist" 1 sagbi
Englendingur; „þú villt mjer vel. En jeg
óska eigi nema einsafþjer, ab jeg megi frjáls-
lega snúa heim til fööurlands niíns. DHu
máttu halda, sem þjer hafiö rænt mig, og jeg
AKUKEYRl 2. JÚNÍ 1869.
óskoruö rjettindi, jafnhliba vib prentsmiÖjuna
í Rcykjavík.
FJÁRGAGSMÁLID.
(Ur brjefi úr Suburmúlasýslu d 14.—4.—69).
Illa fer Ðanaþing mrf) okkar mál. Jeg
er hræddur um ab mebferb þess spilli öllu
samkomulagi Alþing geti ekki annab en stab-
ib öndvert móti því, Ðanaþing liefir æst þab
móti sjer. Fjái hagsmálib á því langt í land
Til hvers, er okkur ab fá fjárráb og nefnast
fullvebja, of vib fáum ekki í hendur fje til
neins, sem okkur vantar og liggur lífib á?
þab árar eigi til þess núna, ab vib getum lagt
á okkur nýja tolla Vib eigum sannlega fjeb
hjá DÖnum. j>ab sem þurfti til skólans og
handa byskupinum fyrir skólagózin og leigur
margfaldar af andvirbi allra seldra þjóöeigna
á íslandi, hvab sem lítur bótum fyrir verzl-
unarkúgun og fleira, sem ætíb er þó sann-
gjarnt ab nú sjc haft tillit til. AÖ minnsta
kosti ætti Danir ab sjá sórna sinn ab gjöra
okkur svo úr garbi. ab vib getum lijaraÖ, en
fcta ekki í spor feÖra sinna aÖ pína okkur.
þeir játa þab ab mörg hafi mistökin verib áb-
ur, og ættu því ab foröast hin síbustu og
verstu, ab hleypa okkur úr haptinu eöa vökt-
un sinni á vonarvöl.
(Úr brjefi úr þingcyjars. d. 20 —5 —69).
,,Nú er Norbanfari byrjabur á ab skrifa
nokkuö í áttina um fjárhagsmálib, en því upp-
iýsib þib ekki í jafnaöarreikningsformi, hvab
Iandib á inni hjá Ðönum eöur abalríkinu? A
landsins síbu er feríöld leiga fyrir verzlunina,
(sjá „Eptirmæli 18. aldar“, og „Jaröatal John-
sens“), stóla og landgózin, sem hafa verib seld
og Hinriks Bielkes jarÖirnar og Collectuna; úr
þessu fæ jeg, nær jeg tel einfalda leigu frá
gjalddaga hvorrar kröfu fyrir sig ab 1860,
rúmar 18 miljónir ríkisdala; aptur aöalríkis-
ins megin hefi jeg gjört tillag frá Danmörk
frá siöabótaskiptunuin aö 1860 15,000 rd. á
ári, sem víst er vel í lagt og ölmususjóbur
(Communitet), handa lærbum mönnum vib há-
skólann frá sama tíma til sömu tíbar 2,400rd.
á ári, einnig vel í lagt; og til Nýju innrjett-
inganna í Rv. (sjá 18 ald. eptirm ), þetta allt
verba rúmar 5 miljónir, allt svo skuldin rúm-
ar 13 miljónir, er Danir eiga ab lúka íslandi.
lofa jafnvel ab senda þjer meira. En láttu
mig lausan svo jeg komist heim til mín“,
þá fórnabi konungur upp höndurn og
sagbi: „Hvílík orb eru þetta, sem koma þjer
af munnil Brestur þig nokkub hjá oss? Get-
urbu eigi fengib konu hjerhjáoss? Villu eigi
búa ( tjaldi og eiga góöa hesta, láta slátra
lambi lianda þjer daglega og jeta hrísgrjóna
stöppu? GeturÖu kosiö þjer annaÖ betra“?
„Jeg hefi sagt hvab jeg vil, frelsib og eigi
annab* sagbi Englendingur. En konungur Ijezt
furba sig á því. þaö var þab eina sem hann
vildi eigi veita honum,
Eptir þetta ljet konungur fylgja Jóni í
fagra búb. Hún var öll tjöldub ábreibum innan
sem vandlegast. þar var Englendingi búin máltíð
sem bezt mátti veröa hjá Töturum. Svo var og
kunngjört í búöunum ab konungur ætlabi ab gefa
hinum enska lækni konu. En hirbpresturinn mælti
harblega möti því, og sagbi sem fyrr ab datiÖ-
inn væri hin vægasta refsing þeim manni, sem
fyrirliti spámanninn og vildi eigi trúa orÖum
hans. En hversu sem prestur æpti móti mátti
hitt meira, ab konungur og hirömenn töldu þab
ínesta happ, ab eiga hjá sjer slíkan mann, er
— 55 —
M 2H.—29.
Árleg leiga af þessum höfubstól nemur 560,000
rd Sýnib svona ofan á þab, þib kunnib þó
líldega ab reikna. þetta eigum vib inni og
máske meira þoriö þið ekki ab tala í al-
mennu stjórnarmáli millura landa, sem ekkert
puktirmál er nje á ab vera Jeg er viss um
ab stjórnin og danska þjóbin rankar vib sjer,
þegar búið er ab koma henni vel í skilninginn‘‘.
*
★ -K
Til þess nú ab vita hvab rjett er í þess-
um reikningi, þá ættu menn ab semja — er
ekki ætti aÖ vera ómögulegt —, glöggan reikn-
ing um þessi viskipti Ðanmerkur og Islands,
því þá hlyti ab sjást hvernig á skuldaskiptun-
um stendur, og úr því sýndist sem engin á-
greiningur þyrfti ab verba, um þabhvabÐan-
ir nú ættu ab leggja af mörkum vib ísland,
máske þaÖ yrbi miklu minna, þá öllu er á
botninn hvolft, en menn nú tala um. þaö
væri sannarlega til þess vinnandi þótt nokkr-
um tíma væri varib til þessa. Meb því eina
móti geta menn á báöa bóga og meb góöri
samvizku útkljáb fjárhagsmálib, og hreinn
rcikningur gjört hreinan vinskap.
Auk þess sem vjer höfum í næsta blabi
hjer á undan, hvatt menn til ab lesa rit og
ritgjörbir herra Jóns Sigurössonar, þá er einnig
ómissandi að kynna sjer sem bezt „Eptirmæli
18 aldar, Jaröatal Johnsens, Deo Regi Patrie,
gömlu fjelagsritin, lögþingisbækurnar og fleira“.
Nú ab undanförnu, hefir svo mikib verib
ritab um bjargræðisþröng vora, einkum á næst-
libnum vetri og vori, ab vjer ekki álítum þörf
til að dvelja beinlínis vib þab málefni og því
fremur sem svo margir daglega þreifa á svo
margvíslegum skorti. f sunnlenzku blöbunum
er nákvæmlega skýrt frá ástandi manna þar;
sömuleiöis frá korngjöfum útlendra osfrv. Vjer
Norblendingar höfum ab þessu, barist og var-
ist án gorbijóðs, en nú fer oss brábum ekki
ab veröa um sel, ef skip ekki koma því fyrr.
„Gott er allLgefins* segja menn, og þvf
verbur í rauninni ekki neitab, en hins vegar
álítum vjer, samkvæmt Guðs og manna lögum;
ab skyldan bjóði oss öllum ab njóta vorra eig-
in krapta meðan þeir hrökkva, og færa oss
allt þab í nyt, stórt og smátt, cr föng eru á
ab afla. Hversu mörgu gætum vjer t. d. ekki
læknað gæti alla sjúkdóma. Konurnar báru
sig illa; því þeim þótti þab verr en dauðinn,
ab einhver þeirra yrbi að giptast vantrúubum
útlendingi. Lengi vissu menn eigi hverja skyldi
velja honum. Seinast lagbi konungur og ráð-
gjafi þann úrskurb á, ab það skyldi vera sú
kona, sera enginn vildi annar, fyrir aldurs sak-
ir. þó var ein kona í búðunura, sem fegiu
vildi eiga þann mann, sem allar aðrar kviÖu
fyrir. Sú var Rochinek, sem Jón læknabi.
Hann kom daglega til hennar, meöan hún var
ab hressast, og fann glöggt að hún bjó yfir
nokkrum þeim tilfinningum, sem hún vildi dylja.
En liann Ijet sem hann fynndi eigi, ab hún
haibi þokka á honum, því hann vissi þab gat
verið háskalegt fyrir hann, ef hann tæki vel-
vild hennar, eba glæddi nieð nokkru, og fann
hann þó sjálfur velvild til hennar. Samt fór
honum svo, ábur langt um leið, eins og mörg-
um hefir farib, ab hann gleymdi því, sem hygg-
indin 8ögbu ráblegt væri. Ilann kom nærri
daglega til hennar, og fann þokka hennar því
meiri, þess optar sem þau fundust. Og meb
því stúlkan var fríð sýnum, blíb og skemmti-
leg i umgengni, en saklaus og hroinskilin í