Norðanfari - 17.06.1869, Page 1

H Ált
KOBIlNFJUtl.
M 81.- JI3
NORÐUR OG LENGRA NORÐUR.
(Ni^urlag). þcssu er nokkuí) ö&ruvísi varift
þegar dregur austur undir Grænland. þegar
menn fara upp meö því ab vestanverbu, nor?)-
ur Baffínsflda, þá viia menn, a& nor&ur af
honum gengur Smiths-sund. þegar menn eru
komnir inn í þa&, hjer um bil 75° til norí)-
urs, liafa menn orf)i& a& ganga af skipum og
fara á sle&um mc& landi fram á hægri hönd,
allt nor&ur a& 81° e&a 82° nor&urbreiddar;
þá sjer þar fyrst f au&an sjó, og þá fer a&
lifna, 8jást dýr og fuglar osfrv. þa& eru tveir
menn frá Nor&urameríku, er lengst hafa kom-
izt þessa lei&. Xri& 1853 fór Ðr. Kane
nor&ur í Smiths-sund, og komst á 78° 52’,
og Ijet þar fyrir berast vetrarlangt. Um vor-
i& eptir gengu þeir af skipi, sem fast sat í
fsnum, og hjeldu sle&alei& nor&ur me& landi,
þanga& til ísinn fór a& þynnast undir fótum
þeirra, og Iopti& a& hlýna. Um Jóns messu
leyti (24. júni) voru þeir komnir nor&urá81°
22’ nor&. breidd. og þá var& fyrir þeim autt
haf til nor&urs og austurs, svo langt sem þeir
gálu sje&; þar sáu þeir ýmsa sjófugla, fiska,
jurtir og anna& fleira, sem þeir höf&u eigi
or&i& varir vi&, frá því þeir fóru nor&ur úr
Baffínsflóa. þessu vildu sumir eigi trúa, en
7 árum sf&ar reyndist þó saga þeirra sönn-
Ári& 1861 fór Ð r. Hayes (hann haf&i á&ur
vcri& me& Dr. Kane) af sta& og hjelt nor&ur
f Smiths-sund, Ijet skipi& þar eptir, sem lengra
gckk eigi fram fyrir ísum, og hjelt vi& þri&ja
mann á sle&um nor&ur eptir. þeir fóru írá
skipinu 3. apríl, en 18 maí voru þeir komnir
a& 82° 30’ n. br. (og áttu þá 112-J mílu veg-
ar nor&ur < heimsskaut), en komust þá eigi
lengra, þvf a& þar þraut ísinn, en tók vi&
au&ur sjór. Nes þa& e&a höí&a, sem
Hayes var þá vi& staddur kalla&i hann C a p
U n i o n. Hann rita&i sí&an fer&abók sína, og
þykir hún allmerkileg, eins og þær eru marg-
ar eptir þessa nor&urleitarmenn Hafi& nær
því skemmra til su&urs þar, heldur en vestar
á hnettinum. Sömu ísar munu vera fyrir
anstan Grænland, milli þess og Spít.sbergen,
og svo reyndist þa& Parry, sem á&ur var get-
i&, en straumarnir undir ísnum lágu nor&an
og báru hann og þá fjelaga hans su&ur eptir.
Færi menn sig nú til austurs, og litist um
fyrir nor&an Asíu, þá er þess a& geta, a& meg-
jnland hennar nær — þar sem hún gengur
lengst til nor&urs —, á 79° nor&ur breiddar.
þar ætti því a& vera skemra eptir fsum nor&-
ur a& hafinu, ef þa& er þar til, heldur en vest-
ur frá vi& Ameríku, þessu er einnig svo
hátta&. Rússar hafa á ýmsum tímum gjört
út menn, til a& kanna Asíu nor&anver&a (Si-
biriu), og hafi& þar fyrir nor&an. Einna helzt-
ur af þeim mönnum er W r a n g e I. Árin
1821—1823 var hann á fer&um um nor&an-
ver&a Sibiríu, en þó nokku& fyrir austan þa&
nes (Cap. Tscheljúskin) er lengst gengur til
nor&urs — 79° n. br.—, og haf&i hann sle&a,
og ók svo nor&ur á hafísinn og var hinn
mesti fullbugi. En þegar Wrangel var kominn
nor&ur á 72°, þá var alls sta&ar fyrir honum
au&ur sjór, hvar sem hann reyndi fyrir sjer,
og var& hann alls sta&ar frá a& hverfa, því
a& eigi haf&i hann skip.
þegar allt þetta er saman bori&, þykja
miklar líkur til þess, a& umhverfis nor&ur-
AKUREYRI 17. JÚNÍ 1869.
heimsskauti& sje autt haf, er á sumrum ver&i
skipgengt fyrir ísum, og enda vir&ist margt
benda til þess, a& kuldinn sje minni þar nor&-
ur, heldur en lengra su&ur. Ðaví& Brew-
ster, hinn naínkenndi skozki náttúrufræ&ing-
ur, hefir fyrir löngu sagt, a& kuldinn mundi
vera mestur hjer nor&ur á hnettinum á tveim
stö&um nl nor&an til í Nor&urameríku og anst-
ur á Síbiríu. I Jakútsk austarlega á Síbiríu
og hjer um bil á 62 0 n. br. hafa menn teki&
eptir mestum kulda er menn til vita nl. 60° R-
Af því, sem hjer er a& framan sagt, sjá
menn a& eigi muni hugsandi til a& komast
skipalei& nor&ur í þetta heimskauts-haf (Pólar
hafi&) nema ef vera skyldi um Berings sundi&,
nor&ur á milli Asíu og Ameríku, enda ætlar
Gustav Lambert a& fara þá lei&, og ver&ur
fró&Iegt, fyrir þá sem lifa, a& vita hvernig
honum gengur.
Ur því jeg á annab bor& er nú kominn
me& gó&fúsan lesara nor&ur í þessa ísa og ó-
göngur, þá vil jeg geta þess hjer, a& jeg las
fyrir skemmstu í einu dönsku bla&i, a& fer&a-
ma&ur cinn af Ameríku heí&i í fyrra snmar
þótzt vera kominn a& raun um, a& Crozier',
annar af skipstjórum Jóns Franklíns,
hafi dáið ári& 1864 á eyju þelrri, er Sou-
thampton heitir, nor&an til f II ú & s o n s-
flóa, og kve&st þessi fer&am^&ur hafa sje&
og eignast vasaúr Croziers. þyk'ir mjer sumt
í þessari frásögn reyndar nokkuð ólíklegt, þar
sem menn vita a& Jón Franklín dó nor&ur í
ísiim 11. jún 1847, en Crozier og allir, sem
þá lif&u eptir af skipverjum Jóns Franklíns,
yfirgáfu skipin í aprílmánufci 1848, og ætlufcu
sjer a& komast fótgangandi su&ur til manna-
bygg&a. Nú er þa& mjög ótrúlegt, a& Crozier
hafi Iifafc innanum Skrælingja (Eskimóa, sem
eru á reykl þar nor&ur me& Hú&sonsflóa), svo
mörg ár (1848—1864), og hvorki komizt alla
lei& su&ur til bygg&a, sem eigi er þá or&i& svo Iangt
til, nje heldur hitt vei&imenn sunnan af Ame-
ríku, er alla jafna eru á dýravei&um um Hú&-
sonsflóa löndin og eiga þar vei&imanna skála
á ýmsum stö&um, eins og kunnugt er. Vera
má, a& í sta&inn fyrir 1864, eigi a& vera 1854,
og vir&ist mjer þa& þó helzt til langur tími
frá á&urgreindu ári 1848. þafc kann sí&ar a&
frjcttast, hva& satt er í þessu, og skal jeg þá
segja löndum mínum frá því, ef jeg ver& á
lífi, því a& mjer þykja afdrif Jóns Franklíns
og fjelaga hans svo merkileg, og allar þær
hreystifer&ir, sem farnar voru nor&ur til a&
leita hans, svo sögulegir vi&burfcir. a& ekki
megi liggja í þagnargildi.
Reykjsvík f janáarmán. 1869.
Páll Melste&.
KAFLI ÚR BRJEFI.
þó um fátt sje rætt á þessum dögum
annafc en hina almennu dýrtí& og ney&, sem
nú liggur svo þungt á allri alþý&u manna, þá
er á hinn bóginn svo brýnar orsakir til a&
snúa sjer vi& og vi& til annars umræ&u efnis,
a& menn geta eigi láti& þa& vera me& öllu.
þa& sem nú dregur einna helzt huga manna
til sín, er alþingis málcfni vor. 0||um hlýtur
a& liggja þungt á hjarta, hversu ræ&st mefc
hinar væntanlegu þingmanna kosningar á þessu
1) Sjá „íslending" 3. ár, bls. 6.
— 61 —
■:ri
vori. Hverjum þeim sem eigi er tilfintiingar-
laus um heill e&ur hag vors fátæka fö&urlands,
gctur eigi annafc en hvarflab í hug stjórnar-
hagur landsins eins og hann er nú. Menn
renna hugaraugum yfir iifcna tímann og þann
sem f hönd fer; og eins og e&Iilegt er, lfta
allflestir einkum til þess, sem næst er og kunn-
ugast; nú einkum til alþingis hins ef&asta og
hins komanda.
Hva& hinu sí&asta alþingi vi&víkur, þá
spyrja menn einkurn a& tveim spurningum:
!Iva& hefir þingi& kostafc þjó&ina? og hva&a
gagn hefir þingifc unnifc þjó&inni? Svarifc ti!
hinnar fyrri spurningar er au&fundifc. þingifc
var há& eigi einungis hinn lögbo&na tíma, all-
ann júlímánufc, heldur einnig allan ágústmán-
u& og meir en þri&jung af septembermánu&i.
þetta langa þing kostaci þjó&ina hjer um bil
14,200 rd. þab er me& ö&rum or&ura hátt á
fimmta hundrab ómaga-me&lög, eins og þau
gjörast nú almennt f sveitum.
BMiki& skal til mikils vinna“. Hi& langa
þing hefir ef til vill, unnifc þjó&inni mjög svo
mikifc gagn. Vera má a& ávextir þess sje enn
ókomnir f Ijós og komi hjer eptir smált og
smátt eins og þegar hæna verpir eggjum, en
á þessum tveim árum, sem nú eru innan skamms
lifcin, hefir eigi komifc út af langa þinginu
nema eitt egg. þa& er tilskipunin um spftala-
hlutina, og eru allar líkur til a& hún ver&i fúl-
egg.
þa& dylst engum, a& alþý&a vor er eigi
svo ánægfc me& alþingi eins og æskilegt væri,
og þó þetta komi ef til vill me&fram til af
þvf, a& hún ætlast til of mikils, þá er hitt
líka víst, a& hún hefir eigi svo litlar orsakir
til óánægjunnar. þingbragurinn hefir ekki
vcri& eins og hann skyldi. þetta endalausa
hnútukast á þinginu, skens og skætingur og
f stuttu máli, þetta alvöruleysi, sem hefir kom-
i& í Ijós, á eigi vi& skap þessarar þjó&ar. í
annan stafc er óvinsæl ónærgætni þingsins, a&
þvf, er álögurnar snertir, þar hefir þingifc a&
jafna&i veri& talsvert ónærgætnara en stjórnin.
í frumvarpi til stjórnarskipunar hjer á landi,
sem langa þingifc haf&i til me&ferfcar, ætla&ist
stjórnin til a& alþingi yr&i framvegis vi&líka
kostna&arsamt og verib hefir; en eptir breyt-
ingar uppásíungum þingsins hef&i þa& or&i&
a& minnsta kosti tvöfalt kostna&arsamara.
Vi& nýjar kosningar er helzt tækifæri til
afc reyna a& kippa í lag því, sem á undan
hefir þótt mi&ur fara, og því er vonandi, a&
allir gó&ir menn búi sig nú hi& bezta undir
kosningarnar f vor, en hinir ver&i fáir, sem
Iáta sig þær litlu e&a engu skipta.
C. C. L.
— þar sem „nokkrir kunnugir® í 6. bla&i
„Baldurs" 24 bls., eru a& bla&ra um kosning-
ar til alþingis nú í sumar, komast þeir, tetrin
þau arna, me&al annars þannig a& or&i: „hjá
þingmönnum í sumar vet&ur a& líta á a&ra
hæfilegleika, en venjulega útheimtist, til þing-
starfa Hjer stofcar eigi a& líta á hvo raa&ur
er gó&ur búhöldur, e&a hvert hann sje kunn-
ugur sveitarmálum og fátækrastjórn, hjer dug-
ir í skjótu máli eigi annafc a& hafa fyrir aug-
um, en hve sýnt manninum er um stjórnar-
mál (politik)“. Strax a& lokinni þessari skrftnu
áminnigar ræ&u, kjósa þeir „vafalauaust og