Norðanfari - 17.06.1869, Síða 3

63 —
vel, a5 jeg og herra forlákur Jáhnsen skrif-
urast á. Hef&iríiu ntí gjort þjer þaí) litla ó-
mak, ab spyrja mig: hvert jeg heffci fengib
brjef þess innihalds, er „Jón gamli“ skvrbi
,,fáta-ka bóndanum‘‘ frá, þá hefbirím komist
hjá, ab gjöra „Jóni“ svona ástæbulausar ger-
sakir; því jeg er efalaust sá, sein „Jón á Gili“
á vifc, er hann segir : ,,a& þorl. Jóhnsen ....
hefbi skrifab e i n u m af stjórnarnefndar mönn-
um hlutafjelagsins" o. s. frv. En þjer til af-
sökunar, vinur minn, vil jeg geta mjer til, ab
þú hafir ekki munab, ab jeg „hcföi þá æru“ ,
aí) vera líka „einn í stjórnarnefndinni“. Jeg
vona þú mnnir þa& nú hjer eptir I
þ>ar á móti skal jeg segja þjer, „gamli
Jón“! ab þab hefir þjer verib missagt, a& jeg
„liafi iíka fengib brjef frá húsinu sjálfu“.
En jeg fjekk brjef frá herra þorláki Jóhnsen
— þab er satt — og barst í höndur brjef til
annars manns frá „húsinu sjálfu" ; og skal jeg,
þjer til trausts, geta þess, ab þú hetir ekkert
ofhermt af innihaldi brjefa þessara. Sömu-
leibis er þab satt, af> jeg svarafi brjefi herra
þorláks líkt og þjer segist frá, og fann ekki
ástæbu til annars; því jeg sá ekki, ab uppá-
stungunni um ab kaupa hálft gufuskip, gæti
orbif) framgengt, ab svo stöddu sökum fá-
tæktar vorrar m. fl., en neita&i henni alls ekki,
heldur ljet jeg jafnframt í Ijósi, hve æskilegt
jeg áliti slíkt fyrirtæki. þar á móti áleit jeg
mig enga heimild hafa til, ab birta brjefib í
heild sinni, og tilgangslaust, ab bcra uppástung-
una undir álit alþýbu, síst fyrri enn ab fengn-
um frekari upplýsingum um ýmislegt þar ab
lútandi.
Af þe8Sti sjerbu, vinur minn 1 ab nær lægi
ab jeg, fremur enn þú, gæti tekib mjer nærri
ákúrur „garnla Jóns“. En af því jeg ætla,
hann hafi ekkert þab sagt, sem víst, eb-
ur fullyrt, er hann ekki geti vel stabib vib
meb sóma sínum, vil jeg ekki átelja hann
framar.
Ab öbruleyti getur „Jón á Gili“ sjálfur
svarab ,,hnútum“ þínum, ef hann finnur ástæbu
til, eba þykir þær þess verbar.
P. M.
„einn í stjórnarnefrid skipshlutafjel.
í ÁKAFRI þEÆTU G2E:TIR LÍTIÐ SANN-
LEIKANS.
Ætíb hefir mjer þótt vænt um Norban-
fara, og hlakkab til ab sjá hann, en þegar jeg
las greinina meb fallegu fyrirskriptinni »sann-
leikurinn er sagna beztur“, í 7. árg. nr. 27.
þá lá frekar vib ab koma firtur í mig, og ósk-
abi í huganum, ab ritgjörbir í líka stefnu og
þessi fengi aldrei rúm í Norbanfara, svo skemti-
legu blabi honum ti! óprýbi, því jeg sá glöggt,
11 SINN ER SIÐUR í LANDI HYERJU.
(Niburlagj.
þetta verib satt“? sagbi Iíochinek. „þá fylgi
jeg þjer hvert sem þú'fer. Jeg finn þú ert
sannorbur; þú frelsabir líkama minn frádauda
og þú munt frelsa sálu mína. En, segbu mjer
enn þab sem jeg mun spyrja þig I ætlarbu eigi
ab unna mjer nema meban jeg er ung, en láta
yugri konur þínar birla mjer eitur þá jeg eld-
ist, eba gefa mig einhverjum þræli þínum“?
pá brosti Jón og sagbi: jeg væri svo
mikib illlmenni ab vilja gjöra slíkt, þá mundi
landslög mín vernda þig, en hegna mjer Jeg
sagbi þjer og fyrir skömmu, ab oss leyfbist
eigi í mfnu landi ab eiga nema eina konu og
cngir þrælar eru hjá oss“. „Máttu þá berja
mig eba láta abrar konur gjöra þab“ sagbi R.;
því liún vildi vita hvert allt væri í Englandi
öbruvísi milii hjóna en í hennar jandi. „þab
má jeg eigi gjöra“ sagbi Jón. „í mínu landi
mun þjer reynast allt öbru vísi en hjer tíbk-
ast“ þá klappabi hún saman lófunum og sagbi:
pá er hagur kvenna í þínu landi eins og jeg
óska mjer. þó vil jeg spyrja þig eins enn.
Vinna konur hjá þjer eins og hjá oss? Reisa
ab hverju tjeb grein stefndi, því nefnil., hún
vill gjöra þann manninn opinberlega svart-
a n í augum alþýbu, sem hún stefnir ab, sem
aldrei hefir skartab vel í augum sibabra manna.
þetta er aubsjeb stefna greinarinnar. Ab sönnu
þekki jeg vel höfund tjebrar greinar, en gagn-
kunnugur er jeg manninum sem hún stefnir
ab. Aubsjeb er þab af optnefndri grein, ab
þetta er gamall hreppstjóri, sem „getur dái&“,
eba er „dau&Iegur*. þetta er skýrt tekib fram,
en þótt þessi gamli mabur, liafi þetta til ab
bera, þá stó& hann samt sem sveitarstjóri lengi
og vel í stö&u sinni, ab allra rjetlsýnnra manna
dómi. Yfirmenn hans höfbu hann ávalit í
h e i b r i, og möttu hann frcninr öfrum hans
embættisbræbrum fyrir rjettsýni og sanngirni,
a& jafna og sljetta nibur þras og misklíbir
manna, var hann sjerlega laginn til hva& opt
kom fyrir hann, í lians embæítisstöbu, sem
vara&i mörg ár, og frá hverri hann gat ekki
losast, fyrr en hann vegna aldurdóms lasleika
varb ab hætta hreppstjórastörfum, þó mót vilja
yfir- og undirgefinna.
Sá sem kastar skarni á abra, sjái til a& hann
meb því ati ekki sjálfan sig.
Ilei&rabi ritstjóril Ijáib línum þcssum rúm
í Norbanfara.
X. P.
ORSAKIR TIL DAGAT0LU MÁNAÐÁNNA.
því hefir ágústmánubur 31 dag? Les-
cndurnir liafa vissulega furbab sig á óreglu
þeirri, sem er í dagatölu mánabanna, þessvegna
a& þeir eru ekki allir jafnlangir, sem kenmr
til af því, a& tala mánabanna 12, eigi ná-
kvæmlega fyllir dagatölu ár.-ins 365 og 366
þá hlaupár er, heldur ekki af því, ab febrúar
hefir færri daga en hinir abrir mánuburnir,
sem hefir þær orsakir, ab þab áleitzt betra,
ab safna tilbreytingunum á einn stab, heldur
enn a& trubla yfirlitib meb því ab skipta því
nibur á íleiri, en þó einkum þessvegna, a& röb-
in sem byrjar er öldungis rjett, þannig a& hinn
fyrsti, þri&ji, fimmti og sjöundi mánu&ur hafa
hvorumsig 31 dag; á móti því sem hinir mán-
uburnir hverumsig hafa 30 daga og febrúar 28
c&ur 29 daga, en meb ágúst kemur ruglingur
á þetta, þegar þessi mánubur gagnstætt regl-
unni hefir 31 dag. hvers vegna mánu&urnir
scm koma á eptir byrja nýja röb þannig, ab
10. og 12. mánu&urnir þvert & roóti því sem
ábur var, hafa nú jafnann dagafjölda. Mönn-
um mun fæztum hafa komib til hugar, a& sú
mundi orsökin til þess sem er, ab ruglingurinn
frá upphafi til enda, er komin af hræsni einni.
Málavextirnir eru nefnilega þessir: Hinn víð-
frægi rómverski stjórnvitringnr og stríbshetja
þær tjöld á mörkum og spinna geitaull, meb-
an þjer sofib. Kunna þær ab baka brauð og
búa til smjör?“ „þær kunna svo margt“ sagbi
Jón „að oílangt yrbi fyrir mig ab segja þjer
frá því öllu. Konur þrælka eigi hjá oss fyrir
bændum sínum, eins og hjer er títt“. „Kunna
þær ab klippa Úlfalda“? sagbi R. ,þa& munu
þær valla kunna“ sagbi hann „því úlfaldar eru
eigi í mínu landi“. „þ®r niunu þá eigi kunna
að rí&a, eins og vjer“ sagði R. „í þeirri í-
þrótt munum vjer vera flesturn konum fremri“.
„Eigi ríða konur hjá oss, en fara jafnan á
vagni eba kerru“ sag&i hann.
þó Rochinck hefbi eigi fullrábib ab fara
frá foreldrum sínum og fylgja Englendingi,
var au&heyrt á orbum hennar a& þab var henni
næst skapi, því hún sagbi þessu næst: „þú
munt eigi reibast mjer, þó jeg segi þjer þab,
sem þú veizt ekki, en títt er hjá oss, ab þeg-
ar foreldrar vilja eigi gefa dætur sínar þeim
manni sem þær vilja eiga, þá taka þær til
sinna ráða. þær strjúka þá meb unnustum
sínum til næstu ættílokka, og ríbur jafnan
brúbnrinn á baki brúbgumans, einhverjnm bczta
hesti, sem þau fá. Og þegar svo er komið,
Július Cæsar, er drepín var hjerum 50 árum
fyrir kristburb, er þab me&al annars ab þakka,
að hann bætti stórum tímareikning vorn. f
þakklætis og minningar skyni fyrir þetta,
nefndu menn því einn mánubinn í höfuðib á
honura, nefnilega júlímánuð. Nokkru sí&ar fyr-
ir og eptir kristfæbingu, haffei sig einnafnibj-
um Júlíusar Cæsars til æbstti valda í ríkinu,
er hjet Octovianus, erauknendur var August-
us (eá upphaf&i, sá verðugi), hvers vegna öld-
ungará&ib, er hjet þá ab hef&i æ&stu völd í rík-
inu, ályktabi, a& næsti mánu'urinn eptir júlí
skyldi nefnast águstns, en af því þessi haf&í
þá að cins 30 daga, óttu&ust menn fyrir meb
því ab móbga keisarann, eins og mcnn vildu
álíta sein hann í öllu tilliti eigi væri jafnoki
Júlíusar Cæsars, var þab því úrskurðab, að á-
gústmánubur framvegis skyldi og hafa 31 dag,
enn hinn vantandi dag skyldi taka af veslings
fcbrúar, er enn var styttur frá 30 ti! 28 en
þá hlaupár er til 29 daga. Ennfremur var
dagatölu hinna fjögra mánabanna breytt, þann-
ig ab nú eru í 9 mánu&i 30 dagar, tíunda 31
d., ellefta 30 d. og tólfta 31 dagur, í stabin
fyrir ab staka talan var á víxlum, en nú byrj-
ar og cndar röbin meb sömu dagatölu nl. 31.
dag.
Hvab ab öbruleyti tíma niburröbunina snert-
ir, svo er sólarhringurinn og árife eblileg tíma
skipti; hin fyrri er lei&ir af snúningi jar&ar
um möndul sinn, sem er eldri; hin önnur, sem
tákna á, ferb javíarinnar kringum súlina. Sú
uppgötvun var lengur á Iei&inni, og jafnvel
ekki ab hún finndist til fulls fyrri en á dögura
Lúthers, eða a& þa& tækist að ákveba lengd
ársins. Reikningurinn eptir mánubum ebur
tunglura er mjög gamall, því þessar breyting-
ar voru svo au&sje&ar og ítrekubust svo ibu-
lega fyrir sjónum manna, er einnig meb tím-
anum sættu endurbótum. Afe ö&ruleyti er þa&
þó ófullkomib við þessa tíma ni&urskipun, a&
jafnvel þótt hver þessará fyrir sig sje góbar
og árei&anlegar, falla þær þó ekki vel hver
vib afera, er kemur til af því, a& öll þessi nib-
ur skipun eigi er byggfe á sama grundvelli.
þab kemur t. a. m snúningi jar&arinnar ekk-
crt vib hvernig hún gengnr kringum sólina,
þess vegna cr eitt ár viss tala af sólarhringn-
um meb 365 og broti. Hib sama er með mán-
u&ina og afstö&u tunglsins. Skiptingin á stund-
um og minni bilum, er cinungis af mönnura
gjörfe, og lei&ir cinungis af því, a& sólarhringn-
um, er skipt í jafna parta efeur 24 stundir.
A& einmitt talan tólf er valin, en engin
önnur, ebur tvisvar sinnum tólf, er komife af
því, ab í fornöld var þetta álitin helg tala, og
án efa skyld vib hinar 12 myndir f dýra-
hringnum, en þegar breyting komst á þafe, er
verfea foreldrarnir jafnan a& samþykkja rába-
haginn. Eigum vib eigi a& gjöra slíkt hi&
sama ástvinur góbur“? „Jeg verb ab segja
þjer eins og er vina mín “ í sagbi Jón „hjer
get jeg eigi verib og hvergi hjá þinni þjób.
Ileim í fö&urland mitt verb jeg a& komast og
þafe mun jeg reyna þó þafe rí&i á lífi mínu.
Ef þú elskar mig þá hjálpabu mjer til afe kom-
ast hje&an ; þa& er lún fyrsta þraut, sem jeg
set þjer, til ab reyna ást þína; önnur er sú
ab þú farir meb mjer“.
Rochinek horf&i ávalt á andlit Jóns, meb-
an hann taiabi þetta — þag&i sífean litla stund
— þangab til hún gekk a& honum og sagfei (
háifumhljófeum: „Jeg lifi ekki nema jeg roegi
vera hjá þjer; mun jeg því fara meb þjer
þegar færi gefst“. Síban tölubu þau lengi um
þetta mái, og varb seinast ráb þeirra, afe Ro-
cliinek skyldi ná eptirlætis reibhesti konungsins
frænda síns, sem var beztur hestur í allri Tur-
kisian, hverjum hesti fljótari og þolugri. En
Rochinek rjefei svo miklu hja œttinni, afe allir
vildu gjöra afe vilja hennar, svo þau töldu efa-
laust ab hún mundi geta fengið hestinn án
þess bæri á því. Sífean ætlu&u þau ab halda