Norðanfari


Norðanfari - 27.11.1869, Qupperneq 2

Norðanfari - 27.11.1869, Qupperneq 2
Rangt. Rett. Gerfcar Ger&i («. pl.), Rangárv. s. 71, Árnes s. 268, Gulibr. s. 34. Giljar Gil (n. pl), Rangárv. s. 121, Borg- arf. s. 195. Giljir Gil («. pl.), Skagaf. s. 240. Giljur Gil («. pl), Skaptafells s. 188. Grenjar Gren («. pl), Mýra s. 140. Holtar Holt («. pl), Skaftafells s. 33. Ilrísar Ilrís (n.pl), Snœfellsn. s. 89,126; Ilúnavatns s. 179; Eyjafjar&ar s. 51. 248. Htísar Ilús (». pl), Rangárv. s. 186. Kjörseyri Kerseyri (Ln. 2, 33), Stranda s. 105. Lyngar Lyng («. pl), Skaftafells s. 119. Leyti Leiti (?), Snæfellsn, s. 166. 181; Isafjarfcar s. 59. Nesjar Nes («. pl), Árnes s. 171, Gull- br. s 20. Ofri&arsta&i Jófií&arstaíir(?), Gullbr. s. 76. Sau&Iauksd. Sau&lausdalur (Bisk. I, 461), Barfca- str. s. 148. Sellátrar Sellátur («. pl), Su&ur-múla s. 84. Seljar Sel (n.pl.) Mýras. 166;Snœfn. s. 147. Selskar& Sels-garfur(?), Gullbr. s. 103. Skinnar Skinn (». pl), Rangárvallas 178 a Slýjar Slý (». pl), Skaftafells s. 121. Smirlabjargir Smirlabjörg (n, pl.), Skaftafells s. 46. Stabastaíur Staírnr á Snœfellsntssi eáa StaSur á Öldulirygg, Snœfellsn. s. 18. Stettar Stfettir (f. i>h), Árnes s. 191, d. Strandseljar Strandsel (». ph), Isafjar&ar s., 177 Utanverfcunes Utanvert Nes, Skagafjarfcar s. 10. Vallnahr. Valla hreppur, f Su&ur-Mú!a s. Vallna tún Valla tún‘ Rangárv. s. 22, b. Júngvellir þingvöHur, Árnes s. 165. f>orpar forp (n. j>t), Stranda s 68. Öndverfearnes Öndvert Nes, Árnes s' 141. Til eru enn í jar&abókinni bœjanöfn, er eg þykist sannfœríur um aíi eigi sé rétt, cn get eigi lagfœrt ab svo stöddu; vera má og, aí> mér hafi sést yfiv nokkur nöfn, er lagfœra má. Eg vona, a& menn láti eigi framar sjást á prenti a&rar cins or&myndir og F/jótar, Genl- ar, tíiljar. ficr enj jafnrangar sem sagt vœri löndir, skijyir, tjöldir, fyrir lönd, skip tjöhl. Slíkum orfemyndum er og hœgt aí) kippa í lag. Erfi&ara er a& fœra íorsetningarnar í lii& forna liorf; þá mætti nokkuS breyta þeim frá þvíer nú er tí&kanlegt; og eins og flestir nú gjöra sér far nm, afc rita málifc f heild sinni sem fegurst, hreinast og réttast, eins ætti menn a& rita bœjanöfnin rétt e&a a& minnsta kosti skynsamlega. Reykjavík z(} 1869. Jún þorkelsson. NEFNÐARÁLIT um konunglegt frumvarp til laga, er nákvsem- ar ákve&a um hina stjórnarlegu stö&u íslands í ríkinu. (Ni&tirl) þ>a& svarar og sem næst til laga- vaxta af þeitn höfu&stól, er fyrir eignir stól- anna, ef þær væru nú óseldar, rnundi hafa fengist. Eptir hinni nýju jarfcabók eru þær a& hundra&ajtali 15,494 lindr. , og gjöri menn hundra&ifc á 50 rd: , sem eigi er of mikifc ept- ir aigengri sölu á jörfum, ver&ur þa& 774,700 rd- og svarar þa& til árgjalds 4 jj 30,988 rd. þar a& auki rnnnu inn í ríkissjó&inn ýms- ir sjóöir, er heyrfcu stólunum til, sem voru : 1. álagspeningar frá Ilólnm . 3,919rd. „sk. 2, sparipeningar Hólastóls árifc 1804 .............. 4037 — 16 - 3 konunglegt skuldabrjef . 500 — „ - 4. konunglegt skuldabrjef . 109 — 42- alls 8,565 rd 58 sk. er svarar til árgjalds 4 {j = 342 rd 60 sk , lief&i því eignir stólanna, ef þær væru óseld- ar, ásamt sjófcum þessum, nú geíi& af sjer í árlegar tekjur 31,532 rd. 60 sk. Sí&an eignir landsins voru seldar, sem nú hefir sagt verið, hefir hinn danski ríkissjófeur or&ifc a& leggja til fslands þarfa, auk þeirra tekja, er landið hetír af sjer gefi&, en þa& til- Iag, ásamt því, er Islandi bar a& leggja á kon- ungsborfc, e&a til hinna sameiginlegu ríkisþarfa, eptir hinum forna sáttmála, og ásamt því, er varið var til framfara Islands á tímum Frifc- riks konungs 5 , er langtum minna, en ár- legir vextir af eignum þeim og verzlunartoll- um. er runnu inn í ríkissjó&inn frá Islandi, að ótöldum hag þeim, er ríkissjóðurinn og Ðan- nrörk óbeinlínis liefir haft af hinni íslenzku verzlun og vezlunartollum. þegar nú Island á a& annast sín eigin gjöld, og hinn danski ríkissjó&ur a& Iosast við gjöld þau, er áður hafa hvílt á honum til Is- lands þarfa í sta&inn fyrir eignir þærogtekj- ur, er runnið hafa inn í hann frá Islandi, verð- ur spurningin sú : hefir Island nokkurn rjett til endurgjalds fyrir eignir þcssar og tekjur úr hinum danska ríkissjóði? og svarið verfcur efa- laust a& vera já. Island tiefir aldrei verifc partur úr konungs- ríkinu Danmörku, eins og áður er tekið fram, enda hef&i þá alls ckki átt við, a& hafa sjer- staka reikninga vi& þa&, heldur var það sam- bandsland Noregs og sífcar Danmerkur ; sta&a þessi breyttist og ekki vifc einveldi&, nje við þa&, a& Noregur a& skildist frá Ðanmörku, enda er og einmitt vegna þess talafc um, a& Island annist sinn eigin kostnafc; ríkissjó&ur Danmerkur er ekki sjó&ur Isiands nema a& því leyti, að Island hefir rjett til endurgjalds úr honum, samkvæmt undanförnum viðskipt- um, því að ríkissjó&urinn getureigi me& nein- um ástæfcum skorazt undan, a& grei&a skuldir þær, er hinn einvaldi konungur hefir lagt á hann. Samkvæmt þessu ver&ur a& álíta, a& Is- land hafl fyllsta rjett til, a& heimta endurgjald fyrir hinar seldu svoköllu&u konungseignir hjer á landi, þar eð þær voru bæ&i sjcrstök eign landsins, og heitorfc konungs eru fyrir því, a& þeim skyIdI verja landinu til þarfa, og eign- um þessum var heldur alls ckkivariðtil hinna sjerstöku útgjalda landsins, og enda þótt vjer ætlum, a& Islendingar hef&u rjett til, a& krel ja hi& sama ver& fyrir eignir þessar, og fengist lief&i fyrir þær nú, ef þær hef&u óseldarver- i&, því þafc ver&ur a& telja þeirra rjetta verfc, þá viljum vjer a& þessu sinni eigi haldaþeirri kröfu fram ; en því getur enginn neitað, sem nokkurrar rjettsýni vill gæta, að á því getur enginn efi leikið, afc ríkissjófcurinn getur eigi skorazt undan, að greiða það fje, sem beinlín- is er inn í hann runnið fyrir eignir jiessar. Ilið sama ver&ur og að álíta um gripi þá og muni, er teknir voru frá kirkjunum á Ilólum og Skálholti, ýmsum klausturkirkjum og ö&rum kirkjum. Stólagóssin og hjnjr ýtnsu sjó&ir stólanna voru teknir inn í ríkissjó&inn me& því fulla skilyr&i, a& ríkissjó&urinn skyldi annast gjöld þau, er áfur hvíldu á eignum þessum til bysk- upa landsins, dómkirknanna og skólanna, og sú skuldbinding liggur því á ríkissjó&num, a& greifca allan þann kostnað, sem til þessa geng- ur, um aklnr og æfi, enda eru gjöld þau, er á&ur hvíldu á stólseignunum, eptir hinum síð- ustu fjárhagsreikningum nú orðin sem næst 27,000 rd., hvar við þá verfcur afc bæta bygg- ingarkostna&i og vi&haldi skólahússins og dóm- kirkjunnar, er eigi getur metizt minna en svo sem svarar höfu&stól, er gæfi af sjer 4000 rd órlega. Nú með því eigi verfcur sagt, hverjar þarfir þessar kunna afc ver&a á hinum ókomna tíma, vir&ist a& Island hafl a& minnsta kosti rjett til, aö heimta andvir&i eigna þessara, eins og þær væru óseldar eta eins og þær gáfu af sjer, áður en þær voru seldar. Af því, sem á&ur er sagt um stö&u Islands í ríkinu, lei&ir og a& Island ver&ur afc liafa rjett til, a& heimta endurgjald fyrir tolla þá, er runnu inn í hinn danska ríkissjóð, þar efc Island lag&i nóg a& auki til sinna eigin þarfa, og til þess cr því bar að grei&a til sameiginlegra ríkisþarfa, sam- kvæmt stjórnarsambandi þess vi& ríkið. og 8kulum vjer enn fara sem vægilegast í, og eigi telja þá lengra fram, en frá því a& einokun- in hófst 1602, og til þess verzlunin var úr þeim fjötrum Ieyst 1786. Tollar þeir, er hin ísienzka verzlun hefir af sjer gefið, hafa og allajafna verifc taldir me&al sjerstakra tekja landsins, sí&an reikriingar þess hafa verið samd- ir sjer í lagi, enda ver&ur nefndin svo a& líta á, sem þeir sjeu sömu tegundar, sem lesta- gjaldið nú. Eptir þessu ver&ur a& álíta a& Island hafi rjett til cndurgjalds frá hinum danska ríkissjó&i. 1. fyrir scldar konúngseignir til 1. aprfl 1866 = 175,037 rd. 65 sk., sem svarar til ár- gjalds 4g................. 7001 rd. 48 sk. 2. fyrir dómkirknafjefc m. m. frá vi&skiptunum 50,000 rd sem svarar til ár- gjalds 4g................. 2000 — „ — 3. jafngildi stólagóssanna me& hinum ýmsu sjóð- um, sem svarar til árgjalds............... 31532 — 60 — 4. fyrir verzlunartollana, er rtinnifc hafa inn í ríkis- sjóðinn frá 1602—1786 = 2,143,172 rd , er svarar til órgjalds 4 g . 85726 — 84 —. og ver&ur þá árgjaldið alls..............126 261 — Nefndin hefir hingafc til leitast við aö rannsaka, a& hve miklu leyti Island hefir rjett til fjárkröfu úr ríkissjó&i, Danmerkur einkum af þeirri ástæ&u, a& stjórnin hefir neitað öllu rjettartilkalli Islands til a& fá árgjald úr hin- um danska rfkissjó&i, en vilji nú alþingi eigí framfylgja kröfum þessum a& fullu nú þegar, vir&ist nefndinni, a& eigi ver&i þó hjá því kom- izt, a& fara fram á svo mikið tillag úr ríkis- sjó&i Dana, a& þörfum landsins verði nokkurn- veginn sjefc borgifc, þegar landifc á a& annast sín eigin gjöld ; og verfca þá sjer í lagi a& koma til greina þarfir landsins cinsogþærnú eru, og liljóta a& ver&a þegar landið hefir feng- i& sjálfsstjórn sína, ef þvíáa& ver&a nokkurra framfara aufci&, og hverjar tekjur þa& hefir fyr- ir hendi, eptir því sem ástandi landsins er nú varið. Eins og meiri hluti nefndarinnar í fjár- hagsmálinu á alþingi 1865 Ijóslega sýndi, vant- ar landið til þcss, að núverandi tekjur þess hrökkvi til fyrir útgjöldunum, a& viðbættura eptirlaunnm embættismanna, eins og þá var gjört ráð fyrir a& þau mundu verfca, kostna&i til opinberra bygginga o. fl. . . 50,000 rd. þar vifc verfcur a& bæta: 1, k09tnaðinum vi& hina nýju stjórn, a& frádregn- um launum til stijitamt- manns, þar e& vjer gjör» um rá& fyrir, afc þafc embætti liætti 10,000 — 2, laun 2 dómenda í yfirdóm- inum, er alþingi hefir áfcur be&ifc um til viðbótar og nau&synlegt er . . . . . 4,000 — 3, til lagaskóla ...... 3,000 — 4, til læknaskóla ..... 3,000 — 5, laun 9 lækna ank þeirra, sem nu eru 5,400 — 6, 4 spítalar 3,500 — 7, til ljósmæ&ra, sem þyrftu aö vera a& minnsta kosti 1 í hverjum lireppi, hjer utn bil , 3,400 — 8, til gufuskipsfcrfca kiingum landið 10,000 — 9, til póstgangna nm landifc auk þess, sem nú er . . 3,000 — 10, til hegningarhúss og fangelsa, auk þess, er dómsmálasjóö- urinn getur látifc í tje . . 2,000 — 11, laun hreppstjóra eins og al- þingi hetír áður stungifc upp á 6,000 — 12, til búnafcarskóla og annara framfara i landbúnaði . . 7000 — 13, til 3 sjómannaskóla . . 3,000 — 14, til þjófcvegabóta auk núver- andi þjó&vegagjalds a& minnsta kosti 8,000 — 15, og til óvissra útgjalda auk þess, sem nú er . . . . 4,000 — þetta er alls 125,300 — Af þessu má sjá, a& þegar íslendingar e&a alþingi þeirra eigi hefir fárifc framámeira tillag úr ríkissjóði, en 60,000 rd. þá þurfa þeir þó a& leggja á sig yfir 65,000 rd. til aö fullnægja þeim þörfum, er vjer höfum þegar talifc, og eru þafc meiri álögur en sjáanlegt sje, afc laridifc mefc nokkrumóti geti fyrst um sinn borifc, þótt frá sje talifc árlegar tekjur lækna- sjófcsins, sem nú munu vera a& me&altali ura 3,500 rd. , og er þó enn ótalifc þafc, sem land- inu bæri afc leggja á konungsborfc og til ann' ara þeirra mála, er talin yrfcu sameiginleg. En allt um þa&, þó vjer þykjumst hafa fært full rök a& því, a& Island liatí rjettartil- kall til 126,261 rd. árlegs tillags úr ríkissjó&i e&a liöfu&stóls sem því svara&i, viljum vjer þó eigi ráfca hinu hei&rafca þingi lil, a& krefjast meira tillags úr ríkissjó&i Dana, en 60,000 rd.,

x

Norðanfari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.