Norðanfari - 28.01.1871, Blaðsíða 3

a^> hann rissí til aí> þau gengi fyrir norSan,
ún þess þó aS þeir hinir sömu sjái þaf) í
^okkru vib norhanmenn, nema hvab þeir hafa
3afrian álitib sjer heimilt á kaupstabarferbum
afnum til Akureyrar, sem eru annars orfnar
^sta tfbar, sem vonlegt er, síban Grafarós-
Verz!unin lagbist nibur, a& ægja hestum sínum
** sumrum f bithaga norbanmanna og þá jafn-
framt eigi meina þeim ab skreppa svona ó-
Vart í engi þeirra, en á vetrum a& þiggja hjá
þeim róm og mat, hús og hey, án þess a&
láta annab fyrir enn þab sem sjálíir þeir og hest-
arþeirra leggja af sjer, og skilja eptir. — En
þetta er nú sem þab er, því a& um þa& má
Segja, a& jafnan er misjafn sau&ur í mörgu
fje; en hitt gegnir meiri fur&u, a& þá er Skag-
fir&ingar næstl. sumar kusu beztu og skyn-
Bömustu metin sveitarinnar í nefnd tii a& koma
me&al annars gó&u skipulagi á íjallgöngur, fyr-
irstö&u a& vestan og smölun stó&hrossa, a&
þessum beztu og skynsömustu mönnum skildi
ekki koma í hug a& gjöra neitt til a& sporna
vi& þeim óbærilega ágangi og tjóni, er Eyfirb-
ingar árlega ver&a fyriraf stó&hrossum þeirra.
Jög vil ckki leiba mjer í hug, ab slfkir menn
hati eigi glögga 'og lifandi hugmynd um þá
frurnskyldu allra lögskyldna, ab e n g i n n in á
annannskaba í nokkru, þó jeg viti eigi
hvab scgja skal, þegar jeg veit, ab einn af
þessum beztu og skynsömustu mönnum —
sem þó ab öbru leyti kannast miklu betur víb
áganginn, heldur en þeir, er þó ætti ab vera
e n n hetri og skynsamari cn 'hann —, hefir
augljóslega reynt til, en þó á engan lögiegan
hátt, ab hafa góban skika af afrjettarlandi norb-
anmanna undan þeirn, og undir vestanmenn,
og þab fjaligönguhrips, er þar af leiddiíhaust
er var.
þessi fri&lausi og skabmikli ágangur, sem
jeg nú hefi lýst ab nokkru, varb nú einmitt
tilefnib til stóbhrossareksturs. þeir Gils-
og Bákkaselsbændur höfbu þráfaidiega rekib
tryppinn af sjer lengra eba skemmra, en til
einkis ; rækju þeir þau vestur af, þá voru þau
óbara rekin aptur norbur á heibina, en þá stab-
næmast þau hvergi er á sumar líbur, nema í
landi, engjum og heyjum þessara hænda sem
fyrir sök eru hafbir. þ>ess vegna tóku þeir nú
þab ráb, ab reka þau þangab á afrjett Skag-
firbinga, er þau kæmu eigi strax aptur. Kom
þeim þvf saman um ab reka tryppin upp Grjót-
árdal á Öxnadalsheibi yfir fjall og ofaná Vík-
ingsdal á Hörgárdalshei&i, sem einnig er af-
rjett fyrir stóö Skagfir&inga. Magnús á Gili
er rje& fyrir rekstrinum þekti Víkingsdal a&
því a& þar er haglendi allgott uppeptir honum
Öilum, og sjálfur haf&i hann fari& fra m á hann
mi&jan, svo haf&i hann og heyrt, eins og er,
a& þeir stæ&ust á Grjótárdalur og Víkings-
dalur sinn hverju meginn fjallsins, er gengur
vestur fratrt milli Öxnadals og Hörgárdalsheiö-
ar og sem í raun rjettri er eigi anna& en á-
framhaid af fjallinu milli Öxnadals og Htirgár-
dals. En er uppeptir dregur, skiptist Grjótár-
dalur í 2 drög, annab vestar en hitt austar.
En nú hjelt Magnús, a& fara ætti upp vest-
ara dragib og rjebi þab af, afstö&unni meb því
ab hann vissi, ab hib austara dragib lá norb-
austur í Gilsskarb, er gengur rjett upp undan
Gili í Öxnadal en Víkingsdalur er apturhinu-
meginn langt fyir framan alla hyggb í Hörg-
árdal; en sjálfur haf&i liann aldrei farib yfir
fjallib milli heibanna. þeir Magnús ráku því
tryppin upp hib vestara dragib og eptir skar&i
e&a litlu dalverpi, er gengur í gegnum fjallib,
þar til hallafci nor&ur af ofan á Hörgárdals-
heibina. Norban í þröskuldinum í skar&inu
var svo sem 4 fa&ma breib fönn, er tryppin
gengu öll svo vel yfir, a& þeim skrika&i ekki
fótur; en þá tók brá&ura viS stórgrýtt uvb,
er var ill yfirfer&ar me& því og ab hallinn of-
aneptir var æ&i mikill; þó gátu þeir komib
öllum tryppunum me& hæg& klakklaust ofan-
eptir, nema hva& nokkur stó&hross fóru til
vinstri handar vib ur&ina út á bratta fönn, og
duttu sum af þeim, en skö&u&ust ekki því
bæ&i var nýr snjór komin ofan á gömlu fönn-
ina, og svo komu þau hvergi vi& grjót. þé
má þess geta, a& eitt tryppifc var& me& hrygg-
inn undan brekkunni, og gat eigi sjálft sta&ib
upp, því ab nýi snjórin hno&a&ist fyrir þafc,
fyir en Magnús tijálpa&i því á fætur, þegar
komib var ofan úr ur&inni var a& eins lítill
halli e&ur sljett a& kalla, en fram undan sjer
sáu þeir hóla nokkra og flatneskjur milli hól-
anna og fyrir ne&an þá. þarna skildu þeir
vi& hrossin neban til á sljettri fönn, bæ&i af
því a& mjög var or&i& áii&ið dags, og svo
hjeldu þeir Magnús a& þau mundu sjálfkrafa
halda ofan eptir dalnum af því a& þeir álitu
þetta sjálfsagt Vfkingsdal og vissu af sögn
manna, a& á honum var engin torfæra þetta
var 4. sept. þenna dag var hjer nyr&ra kalsa-
rigning í byg&um, en þoka og mugga til fjaila.
þessa sögu hefi jeg eptir Magnúsi, og mun
óhætt a& fullyr&a a& hún er sönn í öllu veru-
legu. Svo mikib er víst. a& hann ætla&i aidrei
annab, en a& reka stó&hrossin á Víkingsdal;
a& hann var alla tí& sannfær&ur um, a& hann
hef&i rekib þau þangafc, þar til gagnknnnugur
ma&ur fær&i honum heim sanninn um a& þetta
væri eigi, heldur Grjótlækjarskál hin efri; og
svo mikib er víst, a& hann rak þau aldrei í
neinum þeim tilgangi a& gjöra þeim nokkurt
mein, heldur eingöngu til þess a& hafa fri&
fyrir þeim a& minnsta kosti um tíma.
þia& er enn óupplýst í þessu máli, hversu
ill ur&in var yfirfer&ar, hvort hún er t. a. m,
verri en Hjaltadalshei&i; en þó er þess a& geta,
a& hún var líklega öllu skárri yfirfer&ar þegar
tryppin voru rekin, því þá var nýr snjór tals-
ver&ur kominn svo hátt í fjöllum hjer fyrir
nor&an, heldur en þegar ur&in er snjólaus.
þa& er enn óupplýst, hvort hrossunum hef&i
eigi verib hægt efcur þá fært a& komast ofan
úr skálinni. En hitt cr alkunnugt, a& mikinn
snjó gjör&i dagana á eptir og mesta fannfergi
til fjalla. Frá 6. til 8. sept. var norfcanhríb,
e&ur rjett á móti hrossunum, og hafa þau þá
leita& undan hrí&inni sömu lei& til baka, enda
iiöf&u þau þokazt upp eptir nokkub og koniin
upp í ur&ina. þetta finnst mjer náttúrlegt;
þarna voru hrossin ókunnug og hrí&in á móti
þeim, svo þau hafa leitafc aptur í átthagana;
en orfci& huglaus í ur&inni og ófær&inni, og
þau sem fundust í fullum holdum hafa sjálf-
sagt fennt og kafnab. En þa& er upplýst, að
staburinn er engin eiginleg hraunhvos; það er
og upplýst, ab allt þab er eintóm lýgi, er höf-
undur Bhrossadráps“-greinarinnar talar um
„hraunsnasar-Gránu14 sína, meb því ab þeir
tveir samleitarmenn þessa Jóns,' er ab hans tii
vísun komu til tryppanna, könnubu þau og
töldu, gátu hvergji sjeb hana og eigi heldur neinar
»bióbgusur“. þetta hafa þeir borib fyrir rjetti.
Heyrt hefi jeg sagt, og mun þab satt vera, ab
þegar sýslumabur Sltagfirbinga yfirheyrði þenna
Jón, þá haíi hann eigi iátib hann gefa vitnis-
hurb sinn undir eiðstiibob, en aptur á móti
hina tvo, og má geta því nærri, ab þab hafi
eigi verib af vangá, heldur af vissum ástæb-
um, svo sem af því, ab hann hafi eigi viijab
þannig vanhelga jafnve! eintómt eibstilbobib,
hvab þá hcldur eibinn sjálfann. En veri þab
nú sem vera vill.
Jeg vil engan veginn mæla óabgætni og
hugsunarleysi Magnúsar bót í þessu máli ; en
hitt er jeg sannfærbur uro, ab hann hefir eng-
an illan vilja haft, og jeg get sagt, ab ekkjert
þab er komib fram í þessu máli hans, er sýni,
ab hann hafi nokkurn tíma þann tilgang haft,
ab hross þessi libi af hans völdum nokkurt
mein, efcur eigendur þeirra nokkurt eignatjón
af rekstii þessum. Jeg get og hins vegar eigi
dulizt þess, ab þa& sje mikill ábyrg&arhluti ab
semja slíka grein sem þessi Jóns grein er um
„stó&hrossad r á p i &“, er hann eigi hikar vi&
svo a& kalla. Allt er au&sjáanlega uppskrúf-
a&, til a& vekja menn ti! heiptar og hefndar
gegn saklausum ólánsmanni. Höfundurinn tal-
ar um „angistarkvein er kailar hefnd afhimn-
um ofan“ — ætii hann hafi þá aidrei fyrr get-
a& heyrt slíkt ángistarkvein í endilöngum
Skagafir&i ? —; hann talar um „nötrandi og
titrandi“ stó&bross Ber voru a& taka sífeldar
dau&ateygjur“, um þeirra „vo&alega helstrí&“,
um „þessa hörmulegu sjón. — En ætli hann
hafi þá aidrei á lei& sinni um Skagafjörfc, já
rjett heima undir húsveggjum sínum, haft
tækifæri til a& sjá marga slíka, í sannleika
j a f n a n, „hörmulega sjón“ ? Ætli hann haíi
eigi árlega sje& þar „nötrandi og titrandi“ hor-
grindur, eigi a& eins í sumarblí&u haustve&ri,
heldur í frostgrimmu hrí&arve&ri, eigi a& eins
af stó&hrossum, heldur og af ábur&ar-og rei&-
hrossum, er bori& hafa hita og þunga dags-
ins, eigi a& eins af þeim hrossum, er hann
veit a& gjört hafa saklausum mönnum einbert
tjón, heldur og af hagagönguhrossum, erhann
veit a& búi& er í gó&u trausti a& grei&a með
fulla me&gjöf fyrirfram? Og ætli hann hafi
eigi fengifc þar vitneskju um, a& þetta vo&a-
lega helstríÖ sje sprottib, eigi a& eins af ó-
lánsríkri óa&gætni í eitt sinn, heldur og af
vanaríku hir&uheysi og sífeldu tilfinningarleysi
fyrir því a& drepa hross úr hor ár eptir ár
bæ&i fyrir sjálfum sjer og ö&rum ? .. y Ætli-
hann hafi eigi horft á allt þetta svo, afc hon-
um hafi þó aidrei komib til hugar a& gegn
sjer nje nokkrum ö&rum sveitunga sínum skyldi
fyrir nokkra þessa sök höf&a giæpamál og
heimta fullar ska&abætur I
Jón á Bjarnastö&um, láttu sem þú sjert
bara ma&ur! En ef þti vilt annab sinn gjör-
ast BGubs vandiætari*, þá mundu mig um þa&,
gleymdu því eigi gjörsamlega, a& draga fyrst
bjáikann út úr auga þínu.
Bakka í Öxnadal 24. desemb. 1870,
H. Kráksson,
— Sem einhvers mesta merkisatbur&ar 1
hjera&i þessu, skal þess getib, a& herra barna-
skólameistari Páll Pálsson hjer í bænum, hefir
höffcab mál móti ritstjóra þessa bla&s (Nf),
fyrir hönd síra Jóns Austmanns á Halldórs-
stö&um í Bár&ardal, út af grein þeirri í Nf.
er au&kennd er me& undirskript íbúa í þór-
oddsta&arsdkn. Sátttatilraun, e&a rjettara ab
segja sáttatilraunir hafa verib reyndar í máli
þessu, (hin síbasta í dag á Pálsmessu) en eigi
getab gengib saman meb málspörtunum, svo
málinu er vísab til Iandslaga og rjettar,
Af þessum niálaferlum leibir eblilega, ab
eptirfyigjandi greinir frá prestinum á Húsa-
vík eru prentaðar í blabinu. Menn mega þvf
þakka herra Páli alla 'þá ánægju sem þeir
ver&a a&njótandi af lestri þeirra, ásamt þeim
lærdómi er af því má draga. — Hvab
Pál sjálfan snertir, þá er þab ætlun sumra manna
ab hann hafi eigi þótzt ver&a nógu nafnkunn-
ur mabur þó hann kenndi krökkum á daginn
enn kvennfólki á kvöldum, og ætli hann því ab
sýna lögkænsku sína, enda þótt hann sje bæbi
ab ein3 hálfmyndugur og „passalaus*. — þesa
væri óskandi, ab síra Jón Austmann hef&i á-