Norðanfari - 21.02.1871, Blaðsíða 1

to. ÁR
AKUREYRI 21. FEBRÚAR 1871.
M 8,
(Alsent).
Ein af bdkum þeim, er prentabar hafa
verib lijer á landi næstliíib ár, er „Reikning-
nr, yfir tekjur og útgjöld opinberra sjóba og
siiptana í Norfur- og Austuramtinu. Reykja-
vík. í prentsmibju Islands. Prentari: Einar
Fór&arson. 1870“.
Bók þessi er gefin út af amtmanni þeim,
er þá var f Norbur- og Austuramtinu. Hún
er í fjögra blaba broti og 13 blöb ab stærb;
en fullur helmingur bennar er ab vísu cybur.
Ab undanförnu hafa reikningar sjófa
þeirra, er amtmaíiurinn fyrir norban liefir
hönd ynr, veriö prentaÖir í prentsmi&ju
NorÖur- og Austurumdæmisins á Akureyri,
enda virbist slíkt eblilegt, þar sem hib sama
Umdæmi á sjóbina og prentsmiÖjnna, en bún
er optast í atvinnuskorti og þó fullkomlega
fserum ab leysa annab eins verk fullvel af
hendi, at> líkindum fyrir hjer um bil jafna
borgun eins og Reykjavíkur prentsmibjan. þa&
mun því mörgum þykja kynlegt, a& einmitt á
hinu umlibna ári, þegar hagur prentsmibjunn-
ar hjerna var mjög bágur, og stjórnarnefnd
hennar þóttist þurfa ab senda áskorunarbrjef
út um allt umdæmib til ab safna styrk handa
smibjunni, skyldi amtib upp úr þurru svipta
hana þessari litlu atvinnu og láta heldur prenta
reikningana í landsprentsmibjunni, sem hefir
fullnóg ab starfa.
þab verbur traublega fundin nein afsak-
anleg ástæba til þessarar ráíabreytni, ncma ef
vera skyldi sú, ab prentunin fyrir sunnan heföi
kostab langt nm minna en hjer fyrir norban;
en vjer ætlum ab þetta hljóti ab vera bita
m ’-ir en ekki fjár. Eptir því, sem sjá má
t. jíkningum þessum, liefir allur kostnabur
vib prentun reikninganna, er síbast voru prent-
ao.r á Akureyri, verib 40 rd. 76 sk., og mun
V»r sanngjarn mabur álíta, ab prentsmibjan
.na hafi vcrib vel ab þessn komin. þab
mun á sínum tíma koma í Ijós, hvaba hag
umdæmib befir nú haft af því, ab kaupa prent-
un og pappír ab Reykjavlkur prentsmibjunni.
Af reikningum hinna 11 sjóba og stofn-
ana, er standa í þessari þrettánblaba-bók, eru
þab einungis tveir, sem beinlínis vibkoma öllu
Umdæminu, þab er ab segja reiknirigur bún-
absjóbsins og reikningur jafnabarsjóbsins. Bún-
abarsjóbur þessa umdæmis er orblnn til af
samskotum einslakra manna í þeim tilgangi,
ab koma upp nýjum og nytsamlegum fyrir-
tækjum, er lúta ab framíörum í búnabi, Iiand-
iínum o, s. frv. Um nýárib 1869 átti sjób-
urinn í skuldabrjefum og peningum 1833 rd.
21 sk , og á því ári voru vextirnir af þessari
innstæbu 64 rd. 70 sk., þab er hvorttveggja til
samans 1897 rd. 91 ek. En vib árslok sama
ár átti sjóburinn ab eins 1779 rd. 11 sk Ef
menn nú spyrja hvab orbib liafi um þá 118 rd.
80 sk,, sem vanta upp & tekju upphæbina, þá
er svarib í reikningnum á þcssa lcib:
1. Fyrir prentun reikningsins 1868 2rd. 80sk,
2. Meb samþykki dómsmálastjórn-
arinnar er kornvara keypt til
úthýtingar mebal fátækra fyrir 111 - ,, _
3. Borgaí) fyrir amtsbókasafnií) . 5 - .. -
san.lals 118 - 80 -
Um fyistu útgjaldagrcinina er ekkert ab
tala. En hin önnur er þar í nióti athugaverb
og hefbi þurft útskýringar, sem líka er nóg
rúm fyrir í reikningnum. Ætli þessi korn-
vara hafi verib keypt til útsæÖis? f>ab hefbi
ab vísu verib samkvæmt tilgangi sjófsins En
hafi liún verib keypt til þess a® jeta liana upp, þá
mætti sannarlega spyrja: Ilvafan kom amti og
dómsmálastjórn heimild til ab verja þessu fje
svo fjarstætt tilætlun gefendanna, stofnenda
sjóbsins? Og í annan máta: Hverjir voru
þessir fátæku? Kom útbýtingin jafnt nibur á
alit amtib, sem átti jafna tiltölu til þessa fjár?
Ef svo hefir verib, þá hcfir einhver svangur
fengib sabningu (I); því fyrir 111 rd. fjekkst 1869
t. a. m. ab eins rúm hálf níunda tnnna af
b a u n u m (grjón voru dýrari, en rúgur ódýrari),
og þegar þessn er skipt milli allra hreppanna
í amtinu, en þeir eru 66, þá kemur rúm
baunaskeffa ab mebaltali á hvern hrepp. og
getur þá hver einn hæglega sjeb f liendi sjer,
hve stór skerfur hvers fátældings hefir orbib,
ef baununnm hefir verib útdeilt jafnt ognota
lcga f>ab er annars einkcnnilegt vib yfir-
stjórn þá, sem hjer hefir verib um hríb, ab
hún virbist hafa álitib sig hafa ótakmarkab
vald til ab verja sjóbum þeim, er hún hefir
haft einliver umráb yfir, öldungis eptir hug-
þótta án þess ab líta á tilgang sjóbanna.
þannig hefir hún t. a m. fyrir nokkrum ár-
um varib hundrubum ríkisdala af fátækra fje,
af sveit'arsjóbur.nm, til sendiierÖa f abra lands-
fjórbunga, í erindagjörbum, sem ekki komu
sveilarsjóbunum neitt vib.
Hvab hinni þribju útgjaldagrein vibvíknr,
þá er Iijer um bil sama um hana ab segja.
Amtshókasafnib er allt önnur stofnun en bún-
abarsjóburinn, og hann er í sannleika ekki
svo aubugur, ab hann geti misst neitt af sfnu,
ef honum skyldi verja samkvæmt tilgangi lians.
Búnabur og liandibnir hjerna f umdæminu standa
þó vissulega ekki á svo háu stigi, ab van-
þörf væri ab hlynna ab þeim á allan hátt.
Hinn annar almenni sjóbur aiis umdæm=
isins er jafnabarsjóburinn. Hann er fjelags-
sjóbur allra amtsbúa, er fjárcigendur greiba
skatt til, og honum skal verja til sameiginlegra
naubsynja umdæmisins, eptir því sem lög standa
til. Amtmaburinn hefir mjög svo takmarka-
lítib vald til ab rába útgjöldum sjóbs þessa,
og hann er einn látinn hafa myndugleika til
ab leggja á alþýbuna skatt til sjóbsins; en
skyidugur er hann ab gjöra almenningi reikn-
ingskap á prenti fyrir rábsmennsku sinni.
Eins og ílestum mun vera minnisslætt,
heíir amtmaburinn hjerna um nokkur undan-
farin báginda ár lagt 8 skildinga skatt til
jafnabarsjóbsins á hvert lausafjár hundrab í
umdæminu, og verÖur þessi árlegi skattur á
þribja þúsund ííkisdala. Svo var og áiib
1S69, þegar bágindi og Bkortur keyrbu fram
úr öllu hófi*, ab amtib heimtabi enn jafnháan
skatt, og átti þó sjóburinn í eptirstöbvum frá
árinu á undan meira enn þrjár þúsundir dala.
Tii samanburbar má geta þess, ab 15 árum
*) Sjáifur amtmaburinn ritabi stjórninni 28.
júlí 1869, ab í Skagafjarbarsýsiu, Eyjafjaríar-
sýslu og þingeyjarsýslu heftu nokkrir menn
d á i b ú r h u n g r i, og menn skyldu æila,
ab liann liafi ekki ritab henui úsannindi hvorki
í þessu máli nje öbru.
fyrri, eba árib 1854, þegar hagur manna stób
svo miklu betur, var engu gjaldi jafnab nibur
á menn ti! sjóbsins, og þÓ var þá eigi einu
sinni helmingur þessarar upphæbar — eigi
einu sinni hálft annab þúsUnd daia fyrirliggj-
andi.
Skatturinn sem Iagíiur var á amtsbúa 1869
tii jafnabarsjóbsins var ab upp- id. sk.
hæb 2264 72
en eptirslöbvar frá árinu 1868 3011 89
samtals 5276 65
þessu fje hefir verib varift þannig: 1. Til dónismála og lögreglumála . 109 17
2. — alþingis og alþingiskosninga 934 70
3. — yfirsetukvenna .... f) )y
4. — bólnsetningar .... 80 12
5. — verblagsskránna .... 35 80
6. — sáttamáia if J»
7. — fjögurra gjafsóknarmála . 113 í*
S Fyrir prentun á reikningi sjóbs- ins 1868 9 35
9. Fyrir 150 expl. af riti Hjalta- líns um manneldi . . , . 37 48
10. Fyrir fjárklábavörft f Suftnr- amtinu 660 ít
11. Styrkur til manns aft læra dýra- lækningar 100 if
12. Gleymd útgjöid frá árinti fvrir 100 »*
þannig var eytt af sjó&num á árinu 2179 70
En eptirstöftvar ti? næsta árs voru . 3006 91
þetfa eru 5276 65
Ýmsar athugasemdir mætii reyndar gjöra
•vib þessar 12 útgjaldagreinir sumar hverjar,
en vjer sleppum því ab þessu sinni. A hitt
vildum vjer minnast me& fám orbum, hvaft
þessar sívaxandi eptirstö&var í sjóftnum liafa
aft þýía. I sliku árferfti, sem nú hefir verift
um iiríft, sýnist a& hverju ári megi nægja sín
þjáning. Greiftendur eiga sannarlega full-
erfitt meft aft gjalda þaft sem þarf til nauft-
synjamála umdæmisins á hverju ári, þó þrjár
þúsundir daia sjeu eigi iátnar liggja ávaxtar-
iausar í vörzlum amtmanns. Sjöttungur þess-
arar upphæftar virftist vera nægilegur varasjóft-
ur til þeirra útgjalda, er koma fyrir frá nýári
fram um manntalsþing. En hvaft sem því
líftur, virftist þaft vera sanngjörn krafa fyrir
þá er bera álögurnar til jafnaftarsjóbsins, og
eru eigendur hans, ab þeim sje gjörb
skýr grein fyrir því, hvernig farift sje mcft
þessar þrjár þúsundir daia. Af reifeningnum,
sem hjer ræftir nm, sjáum vjer, aft vift árslofe-
in liafa eigi verift nema 144 rd. 95 sk. af cpt-
irstöftvum sjóftsins f peningum, og 633 rd. 13
sk. óskilaftir frá einhverjum tveimur sýs!u->
mönnum. En fyrir þeim 2318 rd. 79 sk., er
þá eru eptir, gjörir amtmaftur enga abra grein
en þá, aft þeir sjeu borgaftir fyrirfram úr
sjóbnum og skýrsia um þetta send stjórninni.
Eins og allir ejá, er slík skiiagrein fyrir amts-
búa, eigendur sjóftsinfj, sama sem engin skila-
grein, og þó cr hjer um meira fje aft ræfta
enn allt hift þungbæra árgjald ,úr öilu umdæm-
inu vestan frá Hrútafjarfar á og austur aft
Lónsheifti, Slík frammistaba af uinsjónar-
manni þcssa aimannafjár er mcb öllu ótilhlíbi-
leg, þar sem um svo mikib er ab gjöra. Vjer
auitsbúar crum eigendur jafnabarsjóbsins, liann