Norðanfari - 09.03.1871, Blaðsíða 2

er þaft. f>á er þaS eintámt ofrfki aí) ríkfs-
dagurinn fjalli um stjdrnmál vort. „Mikil ó-
skiip er aí> tarna satt“, En nú gjörir hann
þa& einmitt. „Mabur, líttu þjer nær, liggur í
götunni steinn“. (Pramh. síbar).
HUGVEKJA.
(NiÖurlag).
Hjer sjást þá úbeinlínis áhrif alþýbu-
manna, þar sem stjdrnfrelsi er, á æskileg úr-
slit landsmála, þar sem þab er undir alþýíu
komiö, a?) kosningar verbi affaragóöar. þó er
eigi þar mefe lokife afskiptum almennings af al-
þjófelegum málum. Svo sem þingmafeurinn
hefir nppruna sinn frá alþýfeunni, afe því Ieyti
sem hann er þingmafeur, svo þarf hann og afe
hafa þroska sinn til þingmennsku úr sömu
uppsprettunni, og getur eigi afe til ætlufeum
notum orfeife sje honum synjafe þessa, sem er
rjettur hans. þafe er því skylda almennings,
afe hugsa um lands mál milli þinga, afe rita
um þau og ræfea þau sín á mefeal á fjölsótt-
um fundum ásamt þingmanni sínum honum til
leifebeiningar, því betur sjá augu en auga.
Pulltrúar heimilanna bændurnir mega ekki
heldur í þessu efni hlifera sjer hjá skyidu sinni
vife land og lýfe, svo afe fulltrúar þeirra geti
aptur fengife sem beztan undirbúning, til þess
afe verfea afe sem beztu lifei, er til þíngs kemur.
þetta ættu sem flestir bændur afe finna sig
miklu skipta. Afe vísu veldur hver einn afe
eins litlum steini til farsældarbyggingar fóst-
urjarfear sinnar, en engin láti þafe frá fæla sig,
safnast þá er saman kemur, og hver leggi til
þá litlu deild, sem hann á kost á annafehvort
tii apturhalds efea örfunar, eptir þvf sem mál-
um er varife, og voni öruggur eptir ávexti af
einlægri og velviljaferi vifeleitni sinni. Sýni
almenningur landsmálpm sínum og þingmanni
ekki þessa rækt, þá má hann kenna sjálfum
sjer um, ef mifeur fer á þingi, en almenning-
ur vill á kjósa ; en ræki almenningur dyggi-
lega þessa skyldu, er glefein og hugfróin af
því, afe hafa gjört skyldu sfna, jafnan mikils-
verfe, þótt eitthvafe kunni eigi afe sífeur afe fara
í ólestri á þingi. þetta sje þá sagt um af-
skipti almennings af löggjafarmálum.
Enn vil jeg minnaSt á eitt hjer afe lút-
andi. Stjórnfrelsi hefir sjálfsforræfei í för mefe
sjer, og er þafe eigi einasta í því fólgife, afe
ráfea löggjöf sinni, heldur fylgir og mefe því,
afe standa straum af sjer sjálfur efea hera sjálf-
ur öll útgjöld til vifegangs og þrifa landsins.
{>etta er samt alls ekki afe skofea svo sem á-
lögu, er stjórnfrelsinu fylgi; þótt einveldis-
stjórn sje, hlýtur stjórnarinn afe heimta þafe af
landi sínu, sem þarf til gjalda landsins, og
fylgir þá efelilega því meiri óhugur gjald-
greifeslunni, sem afe eins fáir menn búa til
gjaldkvafeirnar og almenningi er óljóst, til hvers
því er varife, sem krafist er. i>essu er eigi
svo varife, þar sem stjórnfrelsi er. þarleggja
stjórnendur fyrir þingin áætlun um tekjur og
gjöld landsins, og gjöra þar þær kröfur til
lands þarfa, er þeir álíta þarfar. Eæfea svo
þingmenn áætlun þessa eins og aferar tillögur
um landsmál, og gjÖra áætlunina afe lögum, er
þeir hafa gjört þær breytingar, sem þeim hafa
hugkvæmzt, hafa þeir vife þær breytingar fyrir
augum sjer þekkingu þá, er þeir liafa á fóst-
urjörfe sinni, og styfest vife skofeanir almenn-
ings. þar sem því stjórnfrelsi er, getur al-
menningur á ltkan hátt ráfeife mefe um fjár-
mál sín, eins og um önnur lögjafarmál.
En er um sjálfsfotræfei íslendinga er afe
ræfea og þafe atrifei þess, afe íslendingar eigi
sjálfir afe hera öll gjöld sín, er þafe er fengifc,
eigi afe eins þau, sem nú eru, heldur og
önnur fleiri sern óumflýjanlcg eiu, ef land-
ife á nokkrum þrifum afe taka framar en
orfeife er, má ef til vill, virfcast nokkufe öfern
máli afe gegna mefc þetta land en önnur lönd.
ísland hefir um langan tíma verifc talin ómagi
Dana, og Danastjórn hefir talife afc hún iegfci
til Islands þarfa meira og minna hvert ár,
um 20,000 rd og þafcan af meira. I fyrsta
áliti kynni því, svo út afe líta, sem Island væri
ófært afe bera sig sjálft, og væri því áhorfsmál
fyrir þafe afc taka, auk heldur sækjast eptir
nokkrum þeim stjórnarkostum, er þetta heffeu
í för mefc sjer. En þetta atrifci þarf betur afe
athugast. J>ótt einn sje ómagi, vona jeg afe
roenn sjeu mjer samdóma í, afe þafe sje neyfe-
arkostur, afe þurfa afc liggja uppi á öfcrum og
geta eigi annast sig sjálfur, og afe sá megi
hrósa happi, sem liefur sig úr þeirri lægingu.
þafe er því jafnan ákjósaniegt, afc geta orfeifc
sjálfbjarga, En getum vjer Islendingar þafe ?
þafe er spurning, sem enn er eigi til lilítar
rannsökufe. En hugbofe mitt er þafe, afe svo
sem stjórnfrelsi hefir gefist í öferum löndum,
svo muni þafe einnig gefast hjer, þannig afe
þegar almertningi gefst kostur á afe yfirfará
skaitalög landsins, og koma meiri jöfnufei á
í þeim en nú hefir svo lengi verife, og rann-
saka afe öferu leyti tekjustofna landsins, muni
þar finnast gjaldstofnar, er eigi voru áfeur, og
fje þannig fást mun meira en fyr, Svo ætla
Ðanir ckki heldur alveg afe daufheyrast vife
fjárkröfum þeim, er vjer berum á hendtir
þeim. En þafe er enn þá eigi til fuils komife
í kring, hve mikils fjár vjer megnm vænta frá
Dönurn. Eptir fiumvarpi Krigers ráfegjafa,
sem nú er nýkomife á gang hjer á landi, ætla
Danir afe láta af hendi vife oss 30,000 rd á
ári hverju mefean Ðanmerkurríki og Island
stendur, og 20,000 rd. um 10 ár ; en afe þeinr
lifenum skal þafe 20,000 rd. tillag minka um
1000 rd. á ári, og vera horfife alveg afc 30 ára
fresli. þetta er þd óneytanlega nokkur styrk-
ur, og eigi ólíklegt, afc ef vel er áhaldifc, megi
nokkru vera búifc aö kippa í Iag sem lagfær-
ingar þarf vifc, urn þafe þetta bráfeabyrgfea til-
lag er horfife, svo afe ýmsir fjárstofnar verfei
þegar þar afe kemur, færari til afc rísa undir
meiru en nú eru þeir. Mjer virfeist því alls
engin ástæfea til þess, afe hafa ýmugust á stjórn-
frelsinu og ólta fyrir þyngri álögum eptir en
áfeur. þessi ótti er þó hjá mörgum, og er
hann því affara verri sem mönnum er óljóst,
vife hvafea rök hann á afe styfcjast. Af þess-
um ótta er þafe dorfe komife á Islendinga, afe
þeir sjeu nú orfcnir þeir ættlerar, afc þeir hugsi
eigi lengur um frelsi heldur fje ; sjeu þeir nú
fdsir afe selja hife forna frelsi sitt fyrir fje, ef
vifeunanlegt bofe fáist í þafe. En þetta óorb
mun af því vera komife, afe mönnum er eigi
full-ljóst um þafe, sem fram hefir farife milli
Islendinga og Dana um skuldaskipti þeirra,
og þyrfti þafe mál afe leggjast fyrir alinenn-
ings sjónir í samfastri rannsókn frá því afe
stjórnin setti nefndina í Kaupmannahöfn, til
þess afe rannsaka þafe og allt til þessa tíma,
Enda teldi jeg þab mestu ógæfu fyrir landa
mína, ef fje væri þeim kærara orfcifc en frelsi,
og má jeg fullvissa þá um, afe ef svo væri,
yrfei fje þeim ekki til neinna þrifa, því þjófe-
leg framför, framkvæmdarsemi og manndáfe
kemst aldrei á, kvafe mikife fje sem er, efhún
sprettur eigi afe innan úr hugum og björturo
þjófcarinnar. Ef hugur er gófcur hife innra, er
samheldi til alls er efla þarf og stilling til
þess afe þreyja, þangafe til afl er unnifc til þess
afc koma fram hinum nytsömu fyrirtækjunum,
en aflife liggur í samlieldinu. Plver einn er
lítilvægur fyrir sig; hann er í dag enn ekki
á morgnn ; en er hinir einstöku halda saman
í hreinskilni og ósjerplægui) má enginn vife
margnum, svo afe því leyti er hver einstakur
einnig svo mikilvægur
Svona mun Island enn eiga sjer vor
. . . , ef fólkifc þorir
Gufei afe treysta, hlekki hrista,
hlýfca rjettu, gófcs afe bífea-
Eitafe í janúar 1871. Ð.
„SJALDAN VERDUE VÍTI VÖRUM“.
Hávamál.
Eigi varfei mig þess, sem nú er fram
komifc, þá er jeg í 49. —50. blafei Norfcanf. f.
á. mælti í móti nokkrum atrífeum, er mjer
þóttu ósönn í grein einni áfeur í biafeinu eptir
svo nefndan „íhúa þ>óroddstafeasóknar“. Jeg
þóttist þá eiga tal vife einhvern herjans son
og vildi helzt aldrei vita hvafc hann hjeti, enda
ætlafci og, afe hann mundisjálfur svo liygginn,
afe leyna nafni sínu til Ragnarökkurs og ilt—
vega sjer einhvern Jón Snorrason til afe gang-
ast undir skrípifc og hneixlife, ef eigi mætti
þafe ílakka föfeurlaust. Nú er sú raun á orfcin,
afc presturinn í Húsavík, síra Jón Yngvaids-
son, er hinn sanni höfundur greinarinnar. þafe
má hverjum vera Ijóst, sem les hreystyrfei bans
í 3.—4. og vandræfcaspurningar lians í 7.—8.
blafci Noifeanf. þ. á. „Lengi getur vont vesn-
afc“ verfeur mjer afc hugsa vifc slík tífeindi, og tel
nú þá skapraun, er jeg áfctir haffei af grein-
irini, hálfti þyngri. þó skal jeg eigi lýsa því
hjer, fyrir hverja sök mjer svo þyki Allir
hljóta því mifcur afc sjá þafe og skilja.
þafe skal vera sannmæli frá minni hálfu,
er jeg scgi, afe jeg vilji ekki „hletta
blessafcan“ prestinn, svo mjer farist ekki
eins og honum, þar sem liann kvefest
eigi vilja bletta mig, mitt f því er hann eys
sem glafeast yfir mig hinn þyngsta ámæli
fyrir mikil og megn ósannindi. þetta hefir
hann látife sjer sæma afe gjöra í 3.—4. blafei
Norfcanf. þ. á. Enn eykur þafe á skapraun
mína, þó eigi mín vegna, heldur hans sjálfs.
Mjer hlýtur afe sárna þafe, afe hann skuli eigi
kunna hóf sitt betur enn svo, afe snúast sem
Björmungandur í jötunmófei“, þangafc til hann
ræfeur sjer eigi afe lyktum fyrir feginleik og
„gelur á gullna strengi, glefejandi hrund og
beim“, af því afe hann þykist skálma sigri
hrósandi af vígvelli sannleikans , en skilja
„blessafcan prófastinn“ sinn þar eptir svívirt-
an og af sjer genginn, sem einhvern hinn
vesta lygalaup í augum alþjófcar. Mjer sárn-
ar þafe, afe hann skyldi eigi hafa meira ráfe
fyrir sjer og gæta betur hins rjetta skilnings
í orfeum íbúans (sjálfs sín) og orfcum mínum,
svo hann heffci mátt snéifca hjá þeirri ávirfc-
ing, afe hlaupa til mín þvílíku frumhlaupi. Og
þetta frumhlaup sitt nefnir hann „naufcvörn“.
þafe er eins og jeg skyldi þegar hafa gjört
honum einhverja ómaklega árás, jafnvel þó
mjer alls eigi kæmi í hug,. afe vikja til hans
einu orfci, þar sem jeg andmælti „fbúanum
þóroddsstafcasóknar“. Jeg heffci víst miklu
fyllri ástæöu til afe kalla þetta svar mitt naufe-
vörn, afc vísu eigi fyrir þá sök, afe jeg eigi
í rokkurri vök afc verjast mefe afe hrynda af
mjer því ámæli, er presturinn vill láta mig
beia, heldur af því, afe mjer finnst þafc svo
neyöarlegt, afe þurfa afc vcrja mig, og
þafe í þvílíku máli, fyrir embættisbrófcir mín-
um, sem víst mun játa þafe sjálfur, afe jeg
öll þau ár, sem jeg hef verifc prófastur hans,
aldrei hafi sýnt honutn annafe enn ástúfe og
umburfearlyndi í hverri grein, en vefcur þó nd
afe mjer opinberlega mefc þvílíku forsi og fár-
yrfeum, og þafe öldungis afe raunarlausu. Já,
afe raunarlausu; því hversu gífurlega scm
hann lætur yfir því afe „alsannar“ sjeu þær 5
línur, er jeg klauf til mergjar hjá 8íbúanum“,