Norðanfari - 04.04.1871, Síða 1

lO. iÍR
M Í7.-ÍH
PRÐMFARI
DM RJETTINDI ÍSLANDS.
(Framh. sjá nr. 3—4., en þar hefir gleymzt
af) setja fyrirsögnina).
Vjer gátum þess átur, aö Danir köllubu
ísland á sinu máli „BilancP, þaþ er á ís-
lenzku hjáland efa öllu heldur lijálenda, því
eblilegra er cptir þýbingunni a& hafa or&i&
kvennkennt. Vjer gátum þess þá líka hvcrja
þý&ing oss virtist nafn þetta hafa eptir mynd-
un þess. Nú kynni einhver a& segja, a& vjer
hef&utn enga heimild til a& leggja neina þý&-
ing í þetta or&, nema þá sem Danir leggja í
þa& sjálfir. — Gott og vel! Látum oss þá
sko&a hvernig Danir þý&a þa&. Vjer skuluro
færa til grein úr kennslubók eptir danskan há-
skólakennara og doktor í lögum, hún er svo
látandi:
„Hafi eitthvert ríld lagt anna& ríki undir
sig me& herskildi e&a Iandnámi, þá kemur opt
upp vi& þetta mismunnr, svo sem milli mó&-
urlandsins e&a höfu&Iandsins (liins
herneman da r í k i s) og n ý 1 e n d u n n-
a r e&a hjálendunnar (hins h e r -
numda r í k i s). IJiS sí&ar talda getur haft
stjórnarskipun fyrir sig og sjerstaklega stjórn,
sem þó ver&ur a& vera undirgefin stjórn höf-
u&landsins“,x..
IIva& getum vjer nú lært af þessari skýr-
ing hins danska iögvitrings? þ>a&, a& or&in
hjálenda og nylenda þý&a hjer um bil hi& sama,
og a& ekkert land getur heiti& hjálenda nje
nýlenda, nema anna& ríki hafi lagt þa& undir
sig me& vopnum e&a valdi Nú viljum vjer
spyrja: Hvenær hefir hi& danska ríki, e&ur
nokkurt anna& ríki lagt ísland þanriig undir
sig ? þótt vjer lesum og rannsökum nákvæm-
lega sögu ættjar&ar vorrar um þær 10 aldir,
sem li&nar eru sí&an !andi& tók a& byggjast,
þá finnum vjer þann atbur& hvergi í sögunni;
og þó sumir Ðanir hafi Itlifab á því, ýmist a&
Isiand væri fyrir rás vi&bur&anna or&-
i& landshluti e&a partur af Danmörku. ,a& sínu
leyti eins og Borgtindarhólmur, e&a einhver
(innur af dönsku eyjunnm, ýmist hjálenda Ðan-
merkur, eins og þeir kalla Grænland, þá hefir
þeim þó aldrei tekizt a& benda á þessa vi&-
bur&i, eins og heldur eigi er von, þar sem þeir
ciga sjer cngan sla& í sögunni. Ef þeir, sem
bcrja þetta fram blákalt, ættu rjett og satt
mál a& verja, mundu þeir heldur eigi komast
f svo hraparlega mótsögn vi& sjálfa sig, ým-
ist ab láta ísland heita hluta Danmerkur e&a
hjálendu Ðanmerkur, því þetta tvennt er sitt
hvab og munurinn á því mjög mikill; þa& er
sitt hva& a& sitja á bekk me& Borgundarhólms
búum e&a Grænlendingum. En nú getum vjcr
hvorki nje viljum sitja á dönskum bekk nje
grænlenzkum; högurn vorum er svo varib, a&
vjer hljótutn a& sitja út af fyrir oss á vorum
eigin íslenzka bekk.
#) ,Har en Stat underlagt sig en anden
Stat ved Erobring ellcr Beroægtigelge, saa op-
staaer derved ofte en Forskiel, som iiniHetn
M o d e r- eller ÍTovedlandet, (den erobrede
S t a t) og C o 1 o n i e n ellcr B i 1 a n d e t (den
erobrede Stat) Ðen sidste kan have
8in egen Forfatning og sin særskilte Regier-
ing, der dog maa være Hovedlandets under-
ordnet“.
Schlegel. Naturrettens eller den alraindelige
Retslæres Grundsætninger.
AKUHEYRI 4. APiííl 1871.
A& forfe&ur vorir hafi fyrrum numið hjer
land og stofnab á Islandi sjerstakt, frjálst ríki,
sem Iiafti lý&stjórn í hátt á fjór&a hundra&
ára, er svo alkunnur sannleiki, a& enginn get-
ur þar í móti mælt. En úr þVf Island einu
sinni gjör&ist skipulegt og löglegt ríki, þá er
þa& vitahlntur, a& þetta ríki, eins og hvert
antiab ríki heldur áfram a& vera ríki þangab
til þa& á lögmætan hátt missir þessi rjettindi.
Nú getur ekki ríki á lögmætan hátt misst rjett
til a& vera ríki, nema, þegnar ríkisins ver&i
sameiginlega ásáttir um þa& a& afsala sjer
þessum rjettindum, — þetta er almennt vi&-
urkennt, eins af dönskum lögfræ&ingum sem
ö&rum. — Af þessu lei&ir e&lilega, a& Island
hlýtur a& vera ríki fyrir sig enn í dag, efls-
lendingar hafa aldrei löglega afsalab sjer rjetti
til a& vera ríki*. Eptir strí&lögum e&ur hern-
a&arlögum, sem þó er hæpib a& ver&i köllub
lög), getur eitt ríkib biotib annab undir sig
meí herskildi efca ofríki og svipí þa& rjetti til
a& vera ríki; en samt vcr&nr a& álíta, a& me&-
an þegnar hins sigra&a ríkis samþykkja þetta
eigi, sjc ríkifc enn þá ríki, og styrjöldin e&a
missættifc milli ríkjanna haldi áfram, þangafc
tii fri&ur kemst á me& þeim hætti, a& þegnar
þess ríkisins, sem lýtur í lægra haldi, ney&ast
til a& afsala sjer rjetti til a& vera sjerstakt
ríki.
þeir sem vilja neita því, a& Island sje
me& rjettu ríki fyrir sig, ver&a því a& sanna,
a& þegnar hins íslenzka ríkis hafi löglega og
me& frjálsum vilja afsalab landinu rjetti til a&
vera ríki f>a& er engan veginn nóg a& klifa
á því, a& landib sje fyrir rás vi&bur&anna hætt
ab vera ríki ; þa& ver&ur a& til færa og sanna
þ a n n e i n a v i & b u r &, ab Islendingar hafi
samþykkt, a& Island gjörbist anna&hvort inn-
lima&ur hluti annars ríkis, efcur þá undiriægja
þess e&a hjálenda. Vor fullkomin sannfæring
er, a& þessi vi&bur&ur hafi aldrei átt sjer sta&,
og a& þess vegna sje enginn vinnandi vegur
a& sanna þa&, a& Island liafi nokkurn tíma á
löglegan hátt liætt a& vera ríki
þetta hef&i annars líklega helzt átt a& vera
anna&hvort þegar landib gekk fyrst undir kon-
ung, e&a fjórum öldum sí&ar þegar kallab er,
a& konungsvaId.i& hafi aukizt, En þa& hefir
nógsamlega verib sýnt og sannab af þeim sem
ritafc hafa um þessa vi&burfci, a& þessu var
eigi þannig varifc. Gamli sáttmáli fsiendinga
vi& Hákon konung sýnir þa& augljóslega, a&
hi& (slenzka ríki breytti þá einungis stjórnar-
skiptin sinni og innleiddi takmarka&a konungs-
stjórn í sta&inn fyrir þjó&stjórn, er á&ur haífci
verifc, og gjör&ist sambandsríki iiins norska
ríkis en hvorki norskt fylki nje norsk undir-
lægja e&a hjálenda Og 400 árum sífcar, þeg-
ar stjórnarskipuninni var breytt í hinum sam-
*) þ«& cr ef til vill ekki óþarft a& taka
þa& skýrt fram, ab vjer höfum hjer orfci& ríki
í sömu þý&ingu eins og danska orfcifc .„S t a t“,
því þetta er nú or&in málsvenja í ís'enzkum
bókuin og íslenzkum lögum. Á&ur þýddi or&-
i& „ríki“, þa& sem laut undir yfiiráb einhvers
höf&ingja þessa þý&ing hefir or&ið jafnframt
enn, og því er þa&, a& vjer könntimst hátíb-
lega vi&, a& Island sje hluti úr ríki kontings
vors, en alls eklri a& þa& sje liluti úr hinu
danska ríki, heldur sjerstakt íslenzkt ríki í
hinni nýrri þý&ingu or&sins.
— 35 —
bandsrikjutium, Ðanmörku og Noregi, þannigí
a& konunginum var fengib í hendur langt um
meira vald, en hann haf&i ó&ur og reynt var
einnig af konungi a& semja um þetta sama vi&
íslenzka sambandsríkifc, þá iiggur þa& í aug-
um uppi, a& þessi breyting á stjórnarskipun
sambandsríkjanna hvers fyrir sig, er allt annafc
en þa& a& leggja eitt þeirra undir annafc, e&a
innlima eitt þeirra ö&ru. Hinn sameiginlegi
konungur tengdi þau í raun og veru jafnt sam-
an, hvort sem vald lians var minna e&a meira
Einmitt 8á alkunni vi&bur&ur, a& Fri&rik kon-
ungur þri&ji samdi sjerstaklega vi& hvert rfkið
( sínu lagi, Danmörku, Noreg og Island sýnir
þa&, a& hann vissi vel, a& þetta voru þrjú a&-
greind ríki, og þa& er skiljanlegt, a& hann vildi
helzt vera alvaldur í þeim öllum, úr því hon-
um tókst a& ver&a þa& í einu þeirra. En nú
var þa& ekki einusinni svo, a& hann gjör&ist
jafn alvaldur í hinu íslenzka ríki eins og hinu
danska og norska. Konttngur gjör&i vildari
samning vib íslendinga en a&ra þegna sfna,
og stjórnarskipun íslands breyttist ekki eins,
mikifc og stjórnarskipun Danmerkur og Noregs,
enda voru konungalögin aldrei birt á íslandi,
me& því þau gátu eigi átt þar vi& eptír sam-
komulagi konutigs og íslendinga. Allt fyrir
þetta sag&i danska stjórnin 1851 í ástæ&un-
utn fyrir stjórnarstö&ufrumvarpinu til þjó&-
fundarins, a& konungaiögin einkum í 19. grein
hafi gjört ísland a& parti út danska ríkinu,
og þó nefnir þessi grein eigi ísland einu sinni
á nafn. þa& sýnist þó eins og ekki mætti
minna vcra, en a& þab ríki, setn á a& leggja
undir annafc, e&a innlima ö&rti, sje nafngreint
í gjörningi þeim, sem um þa& væri gjör&ur,
e&a lögum, sem um þa& væru sett. þessi 19.
grein í konungalögunum dön.'ku ákve&urann-
ars einungis, a& ríki þau og lönd o. s. frv. ,
sem lutu þá undir konunginn, megi aldrei a&-
skiljast, heldur ver&i æfinlega a& lúta undir einn
og satna landshöf&ingja. Og hvort setn slík
ákvör&un hef&i sta&i& í konungalögunum e&a
ekki, þá helir Islendingum aldrei komib til
hugar a& mótmæla því á nokkurn hátt, að
þeir ættu a& lúta undir sama konung og Ðan-
ir. Islendingar Iiafa jafnan verib konttngholl-
ir menn og ahlrei reynt a& ganga á sáttmála
sinn vi& konung. Hitt mætti ef til vill held-
ur segja um þá meb rökum, a& þeir hafi á
stundum látifc konunga sína mótmælalaust beita
meiru valdi, en lög og sáttmálar stó&u til.
Um landsrjettindi Islands hafa fyrir nokkr-
um árum ritafc þeir J. E. Larsen og Jón Sig-
ur&sson, og hafa þeir komizt a& mjög svo ó-
líkri ni&urstö&u. Menn kynnu nú ef til vill
a& telja nokkur líkindi til þess, a& annarhvor,
e&a bá&ir þeseir menn hafi eigi verifc me& öllu
óvilhallir, þar sem annar þeirra var danskur
embættisma&ur, en hinn íslenzkur þjó&fulltrúi,
og því sje varlega faranda eptir því, sem þeir
hafa ályktafc í þessu máli hvor í sínu Iagi.
En svo vel vill til, a& hinn þri&ji ma&ur, sem
enginn getur annab en álitib dvilhallan ( máli
þessu, og þar hjá í fullkomnasta lagi hæfaa
til ab dæma um þa& fyrir sakir lærdóms og
kunnugleika, helir tekib málifc til yfirvegunar
og rannsóknar. Hann hefir vegib ástæ&ur
Larsens og Jóns Sigur&ssonar hverjar mót
ö&rum, hann hefir kynnt sjer söguna og ráa