Norðanfari - 22.06.1871, Blaðsíða 2

gem oss haííii verih frambohin, því þab er
sannur málsbáttur, saJ> sá fer ekki sekur af
þingi sem sjálfur dæmir“. Vjer skulum afe
þessu sinni, ekki leggja iangt dt í þab, ab sýna,
hver ðjöfnuíur ab oss hefir verib sýndur í
þessum skipíum, og hverjum ólögum vjer er-
um beittir. Afifarir Dana vib oss í þessu máli,
standa berar fyrir alrnennings dómi; já fyrir
dómstóii allrar NorJurálfunnar, og vjer skulum
eigi kví&a dómsúrslitunum. Vjer skuium heid-
ur eigi kveina nje kvarta, þó a& þetta títt
umtalaf'a fjártillag Ðana, sje hjer um bil helm-
ingi uiinna, en þab sem vjer höfum me& rök-
um sýnt, ab vjer ættum rjetta heimtingu á,
og kæmumst minnst af mefe, til ab geta sjef)
fyrir oss sjálfir, En látum oss heldur sko&a,
hvers-e&iis fjártiiiagib er, og hvaf) varanlegt
þab muni verba, því þab er oss fyrir mestu.
Af iimræfunum um málib á rlkisþinginu rná
ráfsa þab, ab Ðanir munu álíta fjártíllagib, öllu
heldur sem nábarveitingu en s k y 1 d u-
gjald, og víst er um þaf), af) ölmusuþefs
kennir af tillaginu. Nú hlýtur ab verba af-
ar mikill munur á því í reyndinni hvort vjer
eigum heimting á tillaginu sem r j e 11 a r-
gjaldi efca sem ná&arveitingn, því
sem rjettargjald mun þaf) nauroast vevfia tekif)
af oss aptur. En vjer fáum eigi betur sjeb,
en a& þafi sem Danir nú veita oss í n á b, þa&
geti þeir náfiarsamlega tekib af oss apt-
ur, þegar þeim ræ&ur svo vib ab horfa. Vjer
skulum alls eigi efast um drenglyndi Dana,
og bróbnrlegann kærleika oss til handa. Miklu
fremur skulum vjer fúslega játa, ab ýmsir
menn á ríkisþingi Dana, hafa lýst mjög vel-
Tildarfnllum hug til vor, eins og Ðanir hafa
yfir höfub ab tala rjett oss mannúblega hjálp-
arhönd, opíar enn einu sinni, þegar oss hefir
legib á. En hverja vissu höfum vjer fyrir því,
ab velvild þeirra Dana ^em nú Iifa, gangi í
ættir til afkomenda þeirra? Hver veit nema
Danir álíti, þegar fram í eækir, ab þessi náb-
arveiting hafi verib óþörf, og ab vjer getum
vel verib án hennar, og hver vegur er þá fyrir
oss ab halda tillaginu? alls enginn. því er þab
harla varúbarvert fyrir oss, og enda barnalegt,
ab byggja nokkub á þessu tillagi, sem eins og
ábur er sagt, verbur ab varanlegleikanum til,
komib undir gefþfkkni og hugþótta ókominna
kynslóba. En þótt nú eigi þyrfti ab óttast
fyrir neinu af þessu, þá getur samt þau til-
felli borib á rekana, sem ab voni hyggju
mundi upphefja tillagib, eins og þab er lagab.
Konungsríkib sem kvab standa heldur veikum
fótum í fjárhagslegu tilliti, getur lent i fjár-
skorti, svo sem ef stríb kemur upp á , eba
hallæri m. m. og þab getur þegar minnst var-
ir orbib gjaldþrota. í>ab getur enda komib
fyrir ab ríkib sundrist, af biitingum þeim sem
nú eru í Norburálfunni, og orbib hinum nær-
liggjandi stórveldum ab bráb. Nú viljum vjer
spyrja hina dansk-íslenzku lögfræbinga vora
og stjórnvitringa: hvab mun verba gjört úr
þessari nábartillagsveitingu Ðana, ef ríkib verb-
ur gjaldþrota ? eba þab sundrast, og hættir
ab vera konungsríki út af fyrir sig ? Výer er-
um ab vísu eigi spámenn, en oss virfast teikn
tímanna benda á, ab þetta muni geta borib ab
höndum, og þab enda ábur enn langir tímar
líba, og væri því vel, ab þeir sem þykjast
fremur öbrum færir um ab leibbei raossíþessu
máli, vildu leysa úr þessaii spurningu scm
brábast. (Framh. sífaij.
UM STJÓENAEMÍLÍÐ,
eplir
Arnljót Olafsson.
VI.
(Framh ). Um rjett þarn er íslendirgar eign-
ufnst í Noregi meb gamla sáttmála get jcg
verib fáorbur, því ab jeg fæ eigi sjeb, ab þeir
hafi áskilib sjer hinn minnsta rjett ebur nokk-
urt atkvæf i um þau alríkismál er til konungs-
ijettar lúta ; en uppgjöf á landaurum, hiilds-
rjettur íslendinga í Noregi o. s. frv. kemnr
eigi vib þetta mál, þótt þau rjettindi væri eigi
lítils verb í sjálfu sjer. Vjer vitum af sög-
unni, ab Ielendingar Ijetu þab mál eigi til sín
taka, þótt Noregs konungur tækist stjórn á
hendur í öörum löndum, sem þá er Magnús
konungur smekk gjörbist konungur í Svíþjób,
ebur þá er Olafur Hákonarson konungur í
Danmörk varb konungur í Noregi, ebur þá er
Margrjet drottning ntóbir hans fjekk yfirráb
yfir Noregi, ebur þá er Norburlandaríkin gengu
í Kalmar öll þrjú undir einn konung. Jón
riddari Sigurbsson hefir fært sönnur á, ab
kaflinn í kristindómsb. Jónsbókar um kon-
ungskosningu og konungserffir hafi aldrei
stafib í frumvarpi bókarinnar, þá er hún var
borin upp á alþingi 1281 og samþykkt, hcld-
nr sje hann beinlínis ritafur upp eptir uorsk-
um lögum1. Hann hefir því sannab, ab Is-
Iendingar hafi engan samþykkisrjett fengib nje
löggjafaratkvæbi haft um konungskosningu og
konungserfbir, og þab sjálfsagt eigi ab eins í
þab sinn, heldur og í hvert sinn, því ab eigi
hefir rjettur Islendinga aukist í þeim efnnm
síban, svo mjer sje kunnugt. Reyndar finnst
injer 6Önnun herra J. S. eigi meb öllu vafa-
laus. Fyrst er þab, ab sje brjef Magnúsar
konungs framanvib Jonsbók full sönnun um
þab, ab eigi hafi upphaflega verib nema 2
kaprtular í kristindómsbáiki , þá væri og hib
sama brjef eins gild sönnun um hitt, ab þegn-
skyldubálkur hafi meb fyrsta eigi haft nema
einn kap. (les brjefib sjálft); en þab getur
meb engu móti stabizt. Annati hitt, og þab
mál þykir mjer t*eiru skipta, ab hafi konung-
ur eigi boriö konungserfbirnar undir atkvæbi
alþingis, en hann bar þær þó undir lögþing-
in f Noregi, þá hefir hann sett alþingi skör
lægra í þessari grein, og er þab undarlegt,
þar þó alþingi var í raun og veru rjetthærra
en lögþingin ab löggjafarvaldinu til,
en hafbi ab öbru leyti sama verkahring sem þau
og ab minnsta kosti engu þrengri. þetta virb-
ist því eigi geta vel komizt heim, meb þvíog
ab sagan virbist votta, ab konungarnir hafi á-
litib alþingi jafnsnjallt lögþingunum, en eigi
æbra og heldnr eigi óæbra. þab er og hib
þribja, ab þessi kafli virbist sjálfsagt hafa
komizt inn í Jónsbók ábur en Hákon kon-
ungur son Magnúsar fjekk konungserfbunum
breytt þannig, ab kvennsifur var arfgengur til
ríkis. En eigi ab sífur þori jeg eigi annaö
eri fyigja .1. S. í þessu máli, meb því og ab
hann stybur röksemdir sínar á fornum liand-
ritum Jónsbókar. Af þessu leibir þá sjálf-
krafa, ab Islendingar hafa heldur ekki atkvæbi
átt um fulltíba aldur konungs og um ríkisstjórn
f forföllum haris. Sama má og segja um vib-
skiptamál ríkisins vib önnur lönd, þau er eigi
snerta löggjafarmál landsins, heidur konungs-
rjett í ríkinu ebur á íslandi og verzlun vib
landib, er, því mibur, varb ab telja meb konungs-
roálunr en eigi landsmálum eptir skobun ís-
lendinga og fleiri þjóba á því máli f þá daga
og lengi sfban. Lög um peningaslátt ebur
konungsstebja bafa naumast verib talin meb
alríkismálum ísama skilningi seni þau
voru þab 1855 og 18572 ; en þó varkonungs-
1) Ný Fjel. XVI, 18. og 27. bls. og ath.
vib formála Jóneb. 1858, XXXI—II.
2) Alþ.tíb, 1855, einkum bls. 519—20, sbr.
kgl. auglýs. til alþingis 1857. En aptur vorti
lög 14. roarz 1867 um stjórn í fjærverti kon-
ungs auglýst á íelenzku, sjá þjób. 1867, nr.
29-30.
stebi konungsrjottur frá öndverbu. Svo jeg
eigi orblengi framar um þessa grein, þá læt
jeg mjer i ægja ab taka þab meginatribi fram,
ab fslendingar ásliildu sjer í gamla sáttmálá
ekki sæli í ráti Noregskonungs, og eignubust
því ekki atkvæbi um þau mál, er þar voru
rædd og rábib til lykta, en þab voru kon-
ungsmál ebur mál um konungsrjett, svo sem
jeg iiefi þegar á vikib
Nú er þá ab sfbustu ab minnast á þriJju
grein sáttmálans ebur hverjar skyldur for-
febur vorir hafi undirgengizt. Hafi íslendingnm
stabib nokkur bagi af því, er jeg þó eigi fæ
sjeb, ab þeir öblubust ekki atkvæbi í alríkis-
málum þeim er þegnrjettindi fylgja, þá meir
en unnu þeir þab aptur upp, er þeir losubust
einnig vib þau alríkismál, er þegnskyldur eink-
um fylgja. íslendingar voru, sem nærri má
geta, lausir vib allt úthob ebur leibangur, á?ur
þeir gengi konungi á hönd; þeir undirgeng-
ust enga útbobsskyldu í gamla sáttmála, og
heldur eigi f Jónsbók nje nokkru öbru laga-
bobi; fyrir því höfum vjer alla tíb verib, ab
forniim og nyjum landsrjetti vorum, lausir vib
allt útbob af mönnum og allan útbobskosín-
ab. En aptur liggnr sú almenna skylda á
ríkisstjórninni, ab hún „láti oss ná fribi ok ís-
lenzkum Iögum“, svo sem jeg hefi lýst hjer ab
framan. Vib konungsmötu og lífeyri konungs-
ættmanna höfum vjer og verib lausir, nema
hvab vjer áttum ab gjalda konungi skatt eptir
gamla sáttmála, svo og þegngildi og abrar
sektir eptir Jónsbók og öbrirm lagabobum, er
sumar eru nú afteknar, en hinar eiga uppi
hjeban ab renna í landssjób eptir almennum
hegningarlogum 25, júní 1869, jafnskjútt sem
landib fær fjárforræbi. f)e98 ma geta ab skatt-
urinn er í rauninni eigi fast ákvebinn í Gamla-
sáttmála, sem afskriptir lians votta, og hefir
heldur naumast verib upphaflega.lieldur rmkkru
síbar, ákvebinn til 10 al. í Jónsbók, því ab vib
árib 1307 í fsl. Annálum stendur svo; „út-
koma ívars Hólms Jónssonar meb konungs-
brefum. í þeim stób svá, at sýslumenn skyldu
eignast hálfan vísaeyri, þat eru 10 al. af hverj-
um bóridaT en ábr voru 5 á!nir“ Vísaeyrir
getur þá eigi verib hafa annab en skatturinn,
þ. e. vísar tekjur, gagnstætt óvísaeyri, ebur
óvísnm tekjum, þ. e. sektunum. Er þá grein
þessa svo ab skilja, ab ætiun minni, ab frá
1307 varb skatturinn lOálnir, og gekk helm-
ingur í iaun til sýslumanna, en þangab til hafi
hann eigi verib nenra 5 al, er gekk til kon-
nngs, en hann launabi aptur hirbstjÓra og lög-
mönnum. þótt konungur tæki ab sjer bysk-
upsfjórbung tíundar, gjaftollinn og íleiri tolla,
þá kemur þab eiginlega eigi þessu máli vib,
meb því og ab konungnr tók þá jafnframt ab
sjer ab launa byskupnm og annast skóiana, ab
því er fje sjálfra þeirra hrökk eigi til. Vjer
getum heldur eigi sagt, ab ríkiseignir ogríkis-
skuldir hafi komib landinu vib, þvf þött janj_
ib hefbi skattveiziurjett, af þvf ab þab haffí
löggjafarvaid, þá hafbi landib þó aldrei fjár-
stjórn fyrir sig nje landssjób heldur hvarf fjár-
stjórn landsins sem libur inn í fjárstjórn
ríkisins; en eigi ab síbnr varb þó aldrei fjár-
eign landsins og Danmerkur sameign í þe! ..
skilningi er hjer um ræbir, meb því ab ríkis-
lán hefir aldrei verib tekib handa fslandi, og
ríkiseignirnar eru og hins vegar rnnnar úr þeim
uppsprettum, er ísland befir engan hlut í átt.
Nú er og þessi eameiginlega fjárstjórn á enda
meb sambandsskránni.
1) þetta verfur vfst svo abskilja: hverjum
bónda, þeim er þingfararkaupi áttí
a ð g e g n a.