Norðanfari - 21.07.1871, Blaðsíða 1

MDAMARI.

fO. AR.
AKllREYHI 21. JÚLÍ 187L
Æ 31.
Einn dansknr maíiur sagíi vife mig, þá jeg
\’ar í Kaupmannah. á þá Ieifc: ab þab lili svo út,
scm Carl Höpfner mundi álíta oss Islendinga
sem saufci, er hann einn œtti cg mætti fara
meö aö viid sinni, og álíta öilum öfcrum en sjer
cinum úhcimilt a& taka nokkub af afrakstri
þessa síns búpenings. Mjer datt í hug, aö
„brögö eru aö þá barnib finnur“, og fann um
|eiö, aö þetta er eigi svo fjarri sanni; vfst er
þab, eigi metur hann oss og land vort mikils,
og mikib þykist hann mega bjóöa oss, og
naumast hefbi hann gramari orbib, þó tekib
þefbi verib eitthvab af hans virkilegu eign, en
hann var og er Gránufjelagi, er hann hræbist
ab muni, ef tii vill, gjöra sjer nokkru óvissari,
þá ena vissu eign, er hann hefir álitib sig eiga
í vörnsekkjum vor bændanna. En jeg álít
hann hefbi gott af því, gætum vjer sýnt hon-
nm og sannab meb framtíbinni, ab vjer, en eigi
liann, höfum ráb yfir vörum vorum, þar til
þær eru komnar á búbarborb Iians ; og aö rneira
má einbcittur hugur vor, en illur hugur og
ummæli hans.
Jeg get ekki skilib, ab orb lians og um-
mæli, sjc nokkurt leyndarmál, svo eigi megi
hver licyra þau og sjá, í hib minnsta lórhann
eigi dult nieb þau, meban jeg var ab leita fjár
og samninga fyrir Gránufjel. Vitnisburbur sá,
er hann gaf um kosti mína og fjelagsins, má ab
þcssu 8inni vera óumtalabur, en þau orb heyrbi
jeg eptir honum, ab hver sem lánabi fjelaginu,
sá sæi fjeb eigi framar; fyrst og fremst væri mörg
ár, er eigi væri unnt ab sigla til norburlands-
ins'vegna íss og harbvibra, nema stundum þeg-
ar kæmi fram á haust, og ómögulegt væri
ab gjöra tvær ferbir þangab á sama sumri;
og þó svo færi, ab skip fjelagsins kæmist á
Eyjafjörb, þá fengi þab enga verzlan, því allir,
scm þangab sæktu verzlan, væru bundnir skuld-
um sjer og F. Gubmann, auk þess sem hann
hefbi uppálagt verzlunarstjórum þeirra ab út-
breiba, ab jeg fengi engar vörur, og mundi meb
engar vörur koma til fjelagsins; þessu jafn-
framt skyldu þeir binda menn meb skrifiegum
loforbum ab verzla vib þá meb alla sína vöru,
en þeim sem cigi vildu þab gjöra, eba verzl-
ubu nokkub vib Gránu; ef hún skylili koma,
þá mættu þcir hvorki selja eba lána þeim hin-
um BÖmu skildingsvirbi, menn mundu því
hvorki þora eba geta nokkub verzlab vib skip
fjelagsins, og þó en nú svo ólíklega tiltækist
ab þetta allt brygbist, og Grána næbi nokkurri
verzlan, þá skyldi þab verba hvab mest til ab
Bteypa fjelaginu, því hann hefbi þannig fyrir-
lagt, ef Grána kæmi meb vörur til Eyjafjarb-
ar, þá skyldu vörur hans seldar fyrir 7 rd.
48 sk. rúgur, 9 r(j 48 sk. grjón, 28 sk. kaffi,
20 sk. sikur, ull keypt á 46 sk, og annab vöru-
verb eptir þessu, þetta sagbi hann gjörbi
sjcr ekkert, en fjelaginu mundi þab ab fullu
ríba, enda skyldi hann ekkert þar til spara ab
sjá því fyrir komib.
þab munu nú flestir geta sjeb hvernig
vopn þau voru, er herra þessi Ijet sjer sæma
ab bera, en þó efnib í þeim værí eigi gott,
má samt nærri geta, ab þessi orb hans, og ef
til vill lík orb íleiri íslcnzkra kaupmanna, hafa
verib til greina tekin hjá landsmöniium þeirra
og kunningjum, því bæbi liöfbu þeir bein í
hendi og hlutu ab vera kunnugir íslenzkri
verzlun ; þab ræbur og ab líkum, ab jeg hafi
átt erfitt uppdráttar fyrir fjelagsins hönd, þar
sein jeg og þab var óþekkt meb öllu, og sizt
þekkt ab miklum aubi eba aíli til þeirrahluta
er gjöra skal, en þab er vonandi, ab ummæli
II. verbi síbur til greina tekin í næsta skipti,
ef vjer gjörum oss nú far um ab standa í
góbum skilum, aukum eign fjelagsins og Iát-
um verzlanina ganga greiblega gegnum öll þau
skruggujel og galdrabylji, er kaupmenn kunna
ab senda frá sjer. Hann reynist og ósannur
ab orbum sínum, ef hann nú getur sjálfur
sent í sumar 4 skip þcirra Gubmanns tvær
ferbir til noíburlandsins, eins og þeir gjörbu í
fyrra; sömuleibis ef hann hikar sjer vib ab
gel'a þá prísa, er lijer er frá skýrt, og teknir
voru í fyrstu fullkomlega trúanlegir afhonum,
fjelaginu til hnekkis. En fari svo, ab hr, Höpf-
ner setji ofarnefnda prísa i sumar, sem jeg
þó efa ab fjegirni hans leyfi, þá er vonandi
ab hverjum verbi Ijóst, ab fjelagsskapur vor
bætir ab mun vöruverbib í ár, og ab þab sje bæbi
naubsyn og skylda hvers eins, ab stybja þenna
fjelagsskap, svo hann eigi falli á fyrsta ári, og
prísabótin verbi ab eins eitt ár, því eigi mun Höpf.
eba abrir íslenzkir kaupmenti ætla sjer ab setja
þá prísa í ár, er þeir líbi mikin skaba vib,
nema til þess ab fá annab meira seirina; tapi
Höpfner 10,000 rd í ár hugsar hann sjer ab
taka 20 000 rd. ab ári, þegar hann cr búinn
ab koma fjelaginu sjer úr vegi, og getur stab-
ib yfir moldum þess en farib meb oss sem
saubi, er til rúnings eru leiddir. Sá sem er
svo óframsýnn eba einræningslegur ab sjá eigi
þetta, og vill eigi stuuda sitt og annara gagn
meb verzlan og tillögum til fjelagsins, liann
er þess maklegur, ab Höpfner og hans jafn-
ingi, ef nokkur er, dusti þann hinn saina tálm-
unarlaust til nokkur ár enn þá.
Fyrir nokkrum árum var HÖpfner fátæk-
ur rnabur og iiinkomu-lítill, nú þykist Iiann
geta stabib jafnrjettur þó, hann fleygi íram
nokkrum tugum þúsunda til ab eybileggja fje-
lag vort, hvaban liefir liann fje þetta ? ein-
ungis frá oss Islendingum ; þab er þá vort
f|e, eba fje frá oss, er hann ætlar ab hafa til
þess ab koma í veg fyrir framför vora, og
til ab eybiieggja, eina hina skynsamlegustu og
eblilegustu tilraun til vibreisnar, því þab má
vera fyrir oss sein hverja abra þjób hib fyrsta
og naubsynlegasta til framfara, ab vjer eigum
sjálíir þátt í vorri eigin verzlun, og jeg vil
segja ab engin þjób geti stabizt, vib bærileg
kjör, án þess hún ab miklu leyti reki verzlun
sína sjálf.
þab gat Höpfner sjeb þegar Grána fór
frá Kmh. ineb fullan farm, ab orb lians ein
dugbu eigi, og betur færi ab hann reyndi líka,
ab aubur hans er eigi heldur einhíltur til ab
fella fjelag vort ; þab stendur og fellur meb
vorum eigin innra fjelagsvilja, og því ab menn
vilji sjá gagn sitt. Sjeu menn einhuga, þá
stendur á sama hverja prísa hann og abrir
kaupmenn gefa, og hvab vörubyrgbum hans
líbur. Vjer höfum nú skip meb fullan farm
af naubsynjavöru, og eigum frítt fyrir ab senda
þab aptur í sumar eptir öbrum farmi; svo vjer
— 65 —
erum eigi eins og ábur komnir upp á ílutn-
ing hans; nú getum vjer einnig sent vörur
vorar meb skipi voru til útlanda og fengib þar
fyrir þær hib sanna verb, hvorki meira nje
minna, og þab er hib rjetta; því eins og þab
er náttúrlegt ab menn vilji ekki selja vöru
sína vib allt of lágu verbi, svo er og hitt ab
varast, ab vera skammsýnn og líta of mjög á
stundarhaginn, eba ætlast til ab fá meira verb
fyrir sína vöru, en hún selst fyrir, því kaup-
maburinn tekur rífiega aptur næsta ár skaba
sinn bættan, svo meb því tekur mabur úr öbrum
vasanum og Iætur í hinn,
Góbir fjelagsbræbur I hyggib nú á ybar
gagn og látib ybur eigi missýnast, kaupmenn
hafa samtök í ár til ab kæfa fjelagsskap vorn
strax, er nú er í byrjun víbsvegar um landib,
þetta er víst I, látum þá eigi hitta oss sofandi
eba varnarlausa, og höfurn samtök á móti meb
eindregnutn vilja; takist þeim áform sitt, og
þeir sjá ab ráb vor eru í hendi þeim, og vjer
erum dáblausir til mótstöbu, þá megum vjer
ganga ab vissri verzlunar ánaub og þungura
búsyfjum hjá kaupmönnum næstkomandi árin,
og hljótum ef til vill ab bíba lengi, þangab til
fjelög komast aptur á fót, en takist oss ab
lialda stefnu vorri fram meb betra afli en
enn þá er fengib, þá er heldur vibreisnar von.
Vort fyrsta spor, sem vjer nú stígum, verbur
ab vera þab: ab at:ka sjób eba e.ign fje-
lagsins; sje þab vilji yor og áform ab
byrja innlenda verzlun, verbura vjer ab
eiga eitthvab í henni sjálfir, en eigi hafa allt
ab láni; þab er eigi hugsanlegt ab þeim
manni búnist vel, sem ekkert á sjálfur en býr
einungis vib leigufje annara. Vjer verbum
ab minnsta kosti ab eiga skipib allt og nokk-
ur þúsund rd. til verzlunarinnar, svo vjer get-
um borgab hverjum sitt meb skilum, þó vöru
leyfar verbi nokkrar til vetrarforba. Jeg veit
ab margur hefir vilja góbann en efni lítil , en
þv( er betur ab til eru þeir menn, er stórum
gætu styrkt fjelög vor, bæbi meb verzlun, láni,
og föstum tillögum, og gjörbu þeir meb þessum
hætti stórum meira gagn sjer og ættjörbu
sinni, en þó þeir keyptu jarbarpart, er engum
er til nota nema cf til vill erfingjum þeirra.
Hjer er ekki um smámuni ab tala eba ein-
staksmanns gagn, heldur er hjer ab ræba um
þjóbheill og föbtirlandsgagn, væri því óskandi,
ab hvor og einn sem getur þab, vildi stybja
þessi nýbyrjubu fjelög til innlendrar verzlun-
ar hvar á landi sem þau eru eba hvenær sem
þau koma upp hjer eptir. þab sýnist ekkt
ab eins vera samkvæmt drenglyndi manna,
heldur einnig gróba fýsn þeirra, ab vilja eiga
fje í verzlan sinni; ab þessum tfma hafa flest-
ir áiitib ab íslenzka verzlanin væri ágóbasöm
og gæfi kaupmönnum stórfje, því skyldi hún
þá eigi geta gefib oss stórfje eba ríflega vcxti
af fje því er vjer Ieggjum í hana ; þess utan
má líta á prísabót þá er fjelögin gæíu gjört,
og naubsyn þá, ab vjer eigi meb öllu sjeum
seldir einveldi kaupmanna, Vjer töluin ura
gullaldir og glæsilegan tíma ,þá skrautbúin
skip fyrir landi, flutii meb fegursta lib, fær-
andi varninginn heim“. Nú flýtur skip fyrir
landi færandi varninginn heim, og þó eigi sje
meiningin hjer, ab þetta skip muni ílytja meí)