Norðanfari - 11.09.1871, Blaðsíða 3

77
en vilji nýlendumabnr heldur peninga til
gjöra þetta sjálfur fœr hann 10 rd. til a&
fella skóginn og 30 rd. til a& byggja húsií), og
tegar hann flytur í húsiíi fœr hann 20 rd.
8j°f í peningum, flutning frá höfninni til ný-
lendunnar fá þeir ókeypis, og fæbi í fyrstu 10
flaga eptir ab þeir koma. I þessari nýlendu
er mikih ódýrara ah lifa enn hjer, og þess-
Vegna mikih ljettara fyrir fjölskyldumenn afe
^yrja þ ar; lakasi er þah afe vagnveg vant-
ar hjer á milli, svo þaib er svo erfitt ab koma
f verb þvf sem hændur geta selt, þó er nú í
r^i ab fara aí bæta úr því brá&um, Jeg álít
»n þýöingarlaust a& skrifa meira ah sinni,
þessu viövíkjandi, en er fús til afc svara
®vo nákvæmlega og rjett sem jeg get hverju
®em jeg kann af> verha spuríur um seinna,
^eg bife kærlega ah heilsa öllum kunningjum
°§ óska ykkur allra heilla og hamingju.
Jónas Fr. Bárfdal.
GULUSÓTT í BUENOS AYRES 1871.
Enda þótt vjer í blaibi voru lijer af) fram-
an, höfum meb fám or&um sagt frá pest þess-
®ri, þá þykir oss vert af) segja gjörr frá henni,
f þeim tilgangi, af) menn sjái hve naubsynlegt
taö er, at) hafa alla varúh vih, og nauhsyn-
'egar framkvæmdir þá næmir sjúkdómar koma
nl>p, og svo hvafa skylcla hvílir á öllum sem
til geta nát), ah hjálpa hinum nauhstadda ná-
anga sínum.
í blafinu „Standarf)“ á Englandi, er ná-
kvæmlega sagt frá, hvernig nefnd pesti kom
fyrst upp í Buenos Ayres, og hvab mann-
®kæf> hún varb m, fl. Berlingatíbindin hafa sítan
teki^) ágrip af skýrslu enska blabsins, sem er
bessa efnis: Allt til fárra ára töldu menn Bucn-
Ayres á metal þeirra slöbva hvar loptslag
e>' heilnæmast á hnettinum. I borg þessari
C1U margir Spánvcrjar, er búa sjer í vissum
bluta hennar, er þykir vera liin óþrifalegasti
°g sófalegasti, og sem lítif) láta sjer ant um
bvaf) krefst til ab halda vif) gófri heilsu og
brifalegri atbúfe og umgengni. Borg þessi hefir
bví á liinum ecinni árum, mátt teljast heimili
Bjúkdóma og stórsótta, bæfei Gulusóttar-
itinar og Choleru er 1858 fœkkafei þar'600
h^anns og 1867—68 flmm þúsundum.
Tilefni þess, afe Gulusóttin nú kom upp
* bæ þessum, var afe nokkrir bandingjar frá
F’aragviay, er voru í strífeinu gegn Brasilíumönn-
en> , höffu verife fluttir þangafe veikir af
Gulupestinni. Um sömu mundir balfei og
komife til Buenos Ayres, Jijófeflutnlngaskip frá
ISenúu á ftalíu, er haffei veiki þessa í försinni.
^ fyrstu skeyttu yfirvöldin lítt um pest þessa
°g liöffeu litlar efea engar sóttvarnir framm
ú; en ófear enn varfei var veiki þessi búin
afe nó
sjer bólfestu , í þeim hluta borgar-
lnnar sem kailast San Telmo, hvar hón þegar
fjekk sjer gófea lifeveizlu o : hinn vifebjófeslega
^Þrifnafe og sófahátt A þetta bættist liinn
'nikli óþefur, er lagfei til borgarinnar í allri
Sl)nnan átt, af fljótinu Ríahulo, sem var svo
^egn, afe konur og iasburfea fólk seldi upp af
borium, Líka var hin mesta ólyktí börginni,
e>nkum þá rigningar höffu gengife en hitar
^°uiu uppá, sem hdn væri orfein afe mykju-
bsug. þafe bætti ekld heldur um, afe allt sorp
bæarins, var borife á brýrnar í stafenum fyrir
Sa,Hl. Sumarife liaffei verife venju íremur heitt
(ei þá venjulegt afc hundar veikist og verfei vit-
^ansir) af því leiddi, afe Öll for og bleyta úld-
^fci. Nýlega haffi vatni \erif> veitt til bæjar-
lllsi sem allir áttn afe sækja neyzluvatn sitt f, en
bfnnnarnir gömlu aflagfeir. Öllum var bann-
hclla skúlpi efea vatni á göturnar og stræt-
in> brúkufcu svo flestir gömlu brunnana fyrir
forir, sem allt jók óþrifnafcinn og óþefinn. Sam-
fcrfea þessu citrafeist fljótife Plata af Riahuelo
fljótinu, sem rennur í hitt, svo afe allt fiska
kyn sem í því var dó hrönnum saman og
rak upp á iand beggjavegna vife fljótife.
Ur þessn fljóti er neytziuvatni borgarinnar
veitt. Loptife varfe slæmt og þungafe af pestinni,
vatnife var eitrafe, sautinda- og óþverra gnfan
lagfei upp af jörfcinni. þafe var því ekki furfca
þótt pestin heffei hjer vífean völl til afe full-
nægja uppskeru sinni.
Eins og fyr er gelifc, kom pestin fyrst
um mifcjan jan. þ á í San Telmo, og sýkii
þar fyrst nokkra Itali er ckkert vissu hvernig
pest þessari ætti afe vera háttafe, því næst
rjefeist hún á þvotta konurnar vife íljótife, og
deyddi hjer um 20. afþeim á dag. Fleiri fóru
á eptir, og loksins kvisafeist þafe, afe pestin
væri komin í San Telmo. Læknarnir hjcldu
ráfe sitt um afe gulupestin væri komin í borg-
ina, en þó var ekkert afegjört fyrri en um
mánafearmótin, afe pestin haffi þegar drepife
200 manns, þá var þafe fyrst afe menn vogufeu
afe hefja upp rómana. Heffei nú þetta verife
gjört í tæka tffe, þá heffci verife hægt afe frelsa
þúsundir manna frá daufcanum. Læknarnir
stríddu um hver sjúkdómurin væri, en alla-
jafna varfe hann skæfeari og skæfeari, einkurn
þar sem óþrifnafeurinn og óreglan var mest,
sem liin hugsunarlitlu yfirvöld höffcu ekkert
skeitt um. En í byrjun á febrúar, iiafíi þó
tala hinna daufcu ekki fjölgafe fram úr 20 um
daginn, en vegna hinna miklu hita og gufunnar
uppaf fljótinu Ríahuelo tvöfaldafcist ófeum tala
hinna dánu, þó fór sóttin cn ekki út yfir tak-
mörk San Telmo; svo efafe Yfirvöldin heffeu
beitt nægum sóttvörnum, heífei sóttin aldrei
getafe iesife sig um hinn liluta borgarinnar.
Mifesvetrarglefcin (Carnevalet), varfc afe hafa sinn
venjulega gang, þó margir fyrir pestina væri
fluttir úrborginni. I millitífcinni komust menn
22. febrúar afe raun um, afe pestin væri kom-
in út úr San Telmo, urfeu menn þá mjög skclfdir
og því heldur sem fleiri fóru afe deyja; mann-
daufcinn jókst dag af degi, svo um mánafearlok-
inn dóu 50 manns á dag. Loksins tóku nú
Yfirvöldin kröptuglega í taumana, mefe ýmsar
ráfestafanir, allt fyrir þafe æstist þó pestin meir
og meir, og í mifcjnm marz mátti heita, afe
hún heffei sezt um borgina. Hinn 9 dóullö
manns; læknarnir voru óþreytandi í því, afc ráfc-
Ieggja hverjnm sem haffei ráfe til þess, afe
fiytja úr borginni. Nokkrir hinna helztu bæj-
armanna tóku sig saman um, afc stofna nokk-
urskonar heilbrygfeisnefnd, er kom þvítil leifcar,
afe engum væri, mefean svona stæfei, leyft afe
fiytja þangafe frá öferum löndum efca Norfeurálfu,
og afe mörgum er þarfnafcist þess, var lánafc
fje úr bæjarsjófcnum. Jafnframt þessu annafe-
ist heilbrigfcisnefndin um þafe, afe umgengnin
væri sem bezt, einkum hjá þeim er bjuggu í
leigu húsum, og afe öllum fátækari í hinum
ytri lduta bæjarins væri veitt lijálp. Tala þeirra,
sem dáife höffcu í marz var 11,000. Verzlun,
handifcnir og öll vifcskipti hættu. ÓII húsin í
hinum efnaferi hlutum bæjarins stófeu aufe. Allar
samgöngur heimilis og skyldugleika bönd var á
förum og afe losna sundur, auk annara liryggi-
legra atburía, er slíkum stórsóttum venjulega
fylgja. Efstu vikuna fyrir páskana, dóu á liverj-
um degi 400 manns, en þafe var þegar rjett er
hermt 1000, og þafc af einnm 30,000 er eptir
voru,ogekki voru dánir efca fiuttir builu. Á
annan í páskurn er sagt afe dáife hafi 540 manns,
sem er þafc flesta opinberlega er sagt frá afe dáifc
hafi. 360 manna voru settir til afe taka graf-
ir, og höffcu fullt í fangi mefc afe jarfea offur
pestarinnar^^g þafe þótti gegna allri furtu afc
enginn þeirra deyfci. fafe er víst rnefe sanni
sagt, afe engum er unnt afe lýsa því skelfilega
útliti bæarins og bágindum sem þar voru mefean
pestin stófe yfir. Áll. stundinni rjefeu yfirvöldin
þafe af, afc tæma öll leiguhúsin, og senda þá
er en liffcu af bæjarbúum í skýli er utanbæar
haffci verife hrofafe upp; en þetta komst eigi
ætífe á án mótstöfcu, því bæfei af tortryggni og
hjátrú, kjöru sumir aumingjarnir þafe miklu
heldur, afe hýrast heldur kyrrir í hreisum sín-
um efea eymdar holum, hcldur en afe ílytja
þangafe, er þeir ekkjert vissu hvafe vife mundi
taka, efea iáta setja sig undir þá gæzlu, er
þeir aldrei fyrmeir liöffeu vanist efca verife háfe-
ir. — 16. apríl þá sóttin haffei stafcifeyfir í 100
daga, rjenafei hún ófcum, því nú dóu hálfu færri
hvern dag en verife haffei næstundanfarna daga
og seinustu vikuna af apríl urfeu þafe ekki
nema 100 á dag. Eptir sem næst verfcur kom-
izt dóu úr pestinni 26,200 nl. í janúar 200, í
febrúar 1000, í marz 11 000, og í apríl 14,000.
af ofannefndri tölu 26,200, voru 11,000 Ital-
ir, Innbornir 8000, Spánverjar 3500, Frakkar
2.200, Bretar 600, þjófcverjar 300, og af ýms»
um þjófcum öferum 600 manns, efcur 13afl00,
efeur þeim 180,000 manna þar voru í byrjtin
febrúarmánafear. Blafeife „Standarfe“ hrósar
mjög hvafe margir vife þetta tækkfæri lögfeu á
sig og í sölurnar til afe draga úr skelíingum,
kvölum og naufcum hlutafceigenda; en eink-
um höffeu þafc þó verife enskir iæknar, írskar
nunmir og hinar frakknesku líknarsystur, einn-
ig enskir, skotskir, irskir og frá ameríku and-
legrarstjettarmenn, margir þessara Ijetu og fyr-
ir mannkærleika sinn Iífife í sölurnar, og allir
sem ekkert ljetu bugast hve ógnarlegar sem
kringumstæfcurnar voru, þar sem flestir ein-
ungis hug8ufeu um sjálfasig, og gleymdu jafn-
frarnt, þeim á öllum tímum helgustu skyidum.
FKJETT1I2 l.TXMiHIIÍ.lIÍ
26. f. m. kom sýslum. L. Sveinbjörnsson
frá Húsavík hingafe og fór út afe Friferiksgáfu
ti! afe láta amtmann Christjánsson vita, afe
bóiusótt væri komin í bæinn á Læknisstöfe-
um á Langanesi, er þangafe heffei fluzt úr
fraldtnezku fiskiskipi Amtmafeur baufe því
lækni vorum þúrfci Tómassyni afc fara norfeur,
sein lagfei hjefcan af stafe áleifcis þangafe 31.
f. m., og gjörfci ráfe fyrir afe verfea burt allt
afe mánufci. Mæit er afe prófastur sjera Gunn-
ar á Svalbarfei, hafi þegar sett sóttvarnarlínu
þvert yfir Langanesife fyrir innan Saufcanes og
afcra vifc Hafralónsá í þistilfirfci-
Fyrst nú þessi morfcengill, bólusóttin, hefir
náfe afe koma hjer á land , þá er líklegt aö
lieilbrigfeisnefndirnar, sem amtmafcur Havstein
setti í hverri kirkjusókn, yfir allt Norfcur- og
Austurumdæmife, láti nú til sín taka og Uosti
kapps nm, afc sem flestir unnt er, verfci tafar-
laust bólusettir, — þafe er afe segja sje nú
nógir bóluhrúfcrar til, — er allt of mjög
hefir vífea hvar verife lagt undir höfufe, og þaö
enda í sjálfum höfufcstafcnum á Norfeurlandi.
— Snemma í vor gekk bóiusótt í Lundúna-
borg á Englandi, er banafei 1000 manns frá
16. apríl tii 13 maí, og í júnfm. deyddi hún
200 manns um vikuna Er þetta kennt for-
sómun yfirvaldanna, svo „vífea er potturbrot-
inn“ , og fært til dæmis, afe f einni sveit efea
sókn, hvar voru 225,000 manna, höffeu verife
afe eins 5 bólusetjarar svo hver þessara heffci
þurft afc bólusetja 45,000 manns, ef aliir í
sókninni efea sveitinni heffeu átt afe bólusetjasf.
31. f. m haffei alþingism. umbofcshaldari
Stefán Jónsson á Steinstöfeum komife heim að
sunnan úr alþingisferfe sinni. Aiþingismenn-
irnir assessor Benedíkt Sveinsson á Ellifcavatni
og sóknarpresturinn sjera Davífc Gufcmundsson
á Felli, uríu Stefáni samferfea norfcur í Skaga-
fjörfcinn Alþingismennirnir sjera Sigurfeur
Gunnarsson, prófastur frá Hallormstafe, Danni-
brogsm. Jón Sigurfcsson frá Gautlöndum og
Erlindur Gottskálksson frá Garfei í Kelduhverfi,
æilufeu afe fara Sprengisand. þinginu haffei
verife slitifc 21. f. m. Af því rumifc í blafci
þessu leyfir eigi afe segja gjörr frá því helzta
er gjörfeist á þingi þessu, og ekki er hjer afe
framan heimt, þá vor.um vjer afe geta þafc