Norðanfari - 28.10.1871, Síða 1

so. in
SOIBMFMÍ.
AKUREYRI 28. OKTÓBER 187R M
RÖÐD FRÁ ÍSLANÐI.
(Eptir „IIeimdalli“ 20. maí þ. á.).
þegar „Föburlandif;1' á mifevikudaginn var
talar um grein noldtra í norsku blabi um mál-
R milli íslands og Danmerkur, þá getur blafc-
þess um Ieib, ab dr. Rosenberg liafi fengib
takkarávarp frá einni sýslu á Islandi fyrir þab
setn hann befir ábur ritab í nHeimdalli“ um
íslenzka rnálib „Föburlandib“ segir, 'ab þetta
5>^ollu8tuávarp“ éigi bærilega vib; þvf, segir
l)ari — „dr. Rosenberg hefir ekki, svo vjer
^oiium, sagt eitt einasta nýtilegt orb um ís-
^uzka málib, en ab eins látib í lýósi góbgjarn-
ar óskir“. — Vjer vitum mjög vel, ab sú
skobun,
sem á sínum tíma var haldib fram í
*Reimdalli“, og sem liefir íallib íslendingum
Ve* í geb, varbur ekki talin meb Bnýtilegum
°rbum“ þegar ekki er kallab svo, annab en þab,
sem lýtur ab því ab káka vib þá abferb, sem
^estir eru sammála um í abalefninu. En gæti
a'ðrei annab oirbib sagt, og sagt ab gagni,
e» þab sem flestir fallast undir eins á, þá
^undu einmitt aldrei „hinir flestu“ geta yfir-
Sefib eina vissa fekofun og ætlun, hversu órjett
Se,U hún, ef til vill, kynni ab vera. Sú skob-
Un sem „Heimdallur“ hjelt fram ásínumtíma:
a^ Island sje ekki og megi ekki álítast eins og
Puitur af Ðanmörku, — því þab befir þab
uldrei verib, fremur en þab hefir nokkurn tíma
Verib partur af Noregi, — beldur eins og sjer-
Btök þjóbgridn af allri Nort urianda‘ iþjóbinni,
Jufnborin Danmörku, Noregi og Svíþjób. — Sú
skotun 8egjum vjer, er vissulega gagnstæb áliti
flestra bjer í landi, því eptir áliti þeirraerís-
End landsálfa af Ðannrörku, og Islendingar
*kula, hvort s-em þeir geta þab ebur eigi, álíta
ab vera Ðani. En þab er ekki þar meb sagt,
þessi skilningur sje rjettur, eba ab þab
reynist meb tímanum heppilegt, þegar tilraun-
lrnar koma skipun á stöbu Islands í danska
rfkinu hafa verib og eru byggbar á honum.
^eyndar er þabengan veginn lílib, f r á þESSU
Kjónarmibi skobab, sem fslandi er bob-
af frjálsræbi í binum nýju lögum, er ríkis-
^ingib hefir samþykkt og konungurinn stab-
fest; en ætli Danmörk bafi nokkurn allra-
'eiunsta hag af því, ab Islandi er ekki bobib
f0llkomib sjálfræbi og sjálfstjórn í öllum mái-
"tl') er landib varbar út af fyrir sig? Og
teyndar er íslenzka þjóbfjelagib lítib og getur
ekki bobib byrginn, heldur veiburab láta stýra
Sier eins og stjörninni þóknast; en ætli þab
Rltíi vel á Danmörku ab beita valdi vib þann
Eein er minni mátlar — eins og mebal ann-
fta »Pöburiandib“ gjörir ínefndri grein? Minn-
lr eigi óþægilega á máltækib: „sjer livab
eter Vesalla1 ? Og reyndar vegur íslenzka þjób-
íelagib lítib á Norburlöndum og ekkert í Norb-
“rál/u ab hinni líkamlegu þyngd til; en hjer
sJer stab andlegt afl, sem hefir verib ogget-
ar verib mjög svo heillavænlegt fyrir Norbur-
°ud 0g Ðannrörku, en sem líka g e t u r orbib
®kablegt, já háskalegt, ef þafc snýst til fjand-
^iapar gegn oss DÖnum. Ætli þab vœri ekki
5’ggilegra í stabinn fyrir ab gremjast þessum
j^udskap, ab líta vandlega eptir því, hvort ekki
sle efni til hans? þetta gjörist hezt ef menn vilja
JJ *BöJ over Höj, sagde Kjærlingen, Hun
P'uskede sin Kat.“
lrafa fyrir því ab setja sig í hins stab,
en þab hafa menn aidrei viljab gjöra hingab-
til Ðana megin Og ef ástæbulausar kröfur
og órjettar skobariir hafa kornib upp og fest
rætur, ætli þá sje ekki einka rábib til ab gera
út af vib þær, ab veiía greiblega og fyililega
þab sem rjetturinn — hinn náttúrlegi og sögu-
legi rjeítur —■ hýbur? þab er þetta, sem
„Heimdallur“ hefir ábur rábib til ab gjöra, og
vera nrætti ab menn einhverntíma síbar meir
finndi, ab eitthvab hefbi þó verib „nýtilegt“
í orbum hans, ef farib hefbi verib eptir þeim.
Vjer fáum líkiega brábum tækifæri til ab
ræba ítarlegar um þab, hvers íalendingar geta
ab vorri hyggju rjettilega krafizt bæbi um
stjórnarskipunina og fjárhagsmálib. Kröfur
þessar eru ab ætlun vorri ekki útilokabar meb
orbum hinna nýju Iaga, og geiur því enn ver-
ib umtalsmál ab fylla þær. I þetta sinn skul-
um vjer láta oss nægja ab setja hjer meginib
úr ávarpi því, sem ábur var nefnt, þar eb
menn geta sjeb af því fijótlega og, þegar á
alit er litb nákværnlega, hvernig eflaust allur
þoni manna á Islandí ferab um þetta málefni,
en þótt 8 eba 11 af hinum 27 alþingismönn-
um hafi greitt ötkvæbi meb því, ab fallast
á þab, sem stjórnin banb samkvæmt þeirri nib-
urstöbu sem varb I umræbunum á ríkisþing-
inu 1868—69. Meginkafii ávarpsins , sem
er undirskrifab af 410 bændum, sjómönnum
liúsmönntrm og Vinnumönnúm í þinge.yjaraýslu
á Norburlandi, er svo Iátandi: meb frjálsusam-
komulagi1
þab er fremur bitur ákæra, sem vorir ís-
lenzku bræbur hefja hjer gegn oss, og þab er
ekki þægilegt ab lieyra hana, þegar mabur er
danskur, því ábyrgbin hvíiir þó mebfram á oss
öllum fyrir þab sem stjórn vor og þjóbþing
vort gjörir og lætur ógjört. En er þá ákær-
an ástæbulaus? Nokkur misskiiningur á sjer
hjer stab frá íslenzkri hálfu. þab hcfir í raun-
inn hvorki verib nje er hin minnsta löngun
hjá oss Dönum til ab hafa afskipti af hinni
sjerstaklegu löggjöf íslands eba fjárrábum.
Menn vilja þvert í móti alira lieizt vera laus-
ir vib þetta. En menn hafa aldrei viljab kann-
azt vib, ab ísland sje frjálst sjerstakt þjób-
fjeiag f sambandi vib hib danska; og menn
haía aidrei viljab játa, ab ísland hafi beirilínis
rjettarkröfu til Ðanmerkur fyrir þjóbjarbirnar,
sem seldar hafa verib ríkissjóbnum í hag, held-
ur hafa menn viljab, ab íslendingar tækju vib
öllu tillagi ríkissjóbsins danska til íslenzkra út-
gjalda, eins og þab væri gjöf. I hvoritveggju
þessari grein hafa menn sært sómatilfinningu
íslendinga og kveikt upp þá óánægju, sem
lýsir sjer f ávarpinu, sem nu var til fært.
1) „Eins og kunnugt er“ o. s. frv. (ebr. Nf
nr. 5—6 þ. á. — En þar sem í ávarpinn er minnzt
gamla eáttmála, eykur Rosenberg þeim orbum vib neb-
arimáls: þetta er algjðrlega rjett. þab er enn
til sáttmáli sá, er lögtekinn var á alþingi 1262, miili
íslendinga og hins norska konnngs —ekki hins norska
ríkis —Hákonar Hákonarsonar, og lýsir sjer angljóslega
í orbum hans, ab þar er mu enga naubung ab ræba.
heldur nm írjálsa kosningu Hákonar og nibja hans til
konnngs, meb þeim akilmála, ab fsland hjeldi eptir sem
ábnr landsrjettindum sínum óskertum og hefbi sitt eigib
Jöggjafarvaid og dómstól á alþingi; þessnm rjettindum
heflr landib sjálft aidrei afsalab sjcr síban).
— 3» —
þurfii þetta svo tii ab ganga? Er enn þá
vinnandi vegur ab snúa aptur og koma á því
lagi, sem fslendingar geta verib ánægbirmeb?
Eba má Damnörku standa á sama hvort þctta
tekst eba eigi ? Vjer skulum athuga þessar
spurningar öbru sinni.
(Framhald síbar).
IvIRKJUHREIFING Á SUÐUR-þÝZKÁLANDI.
Mabur heitir Döllinger í Miinchen ein-
hverri helztu horg á Subur-þýzkalandi. Hann
er hniginn mjög á efra aidur, en frægur
mjög fyrir Iærdóm siun og skarpleika ; eink-
um hefir hann fengib orb á sig fyrir kirkju-
sögu-verk þab, er hann samdi fyrir meir en
30 árum síban tii sönnnnar og varnar hinu
katólska kirkjuvaidi því hann er katólskrar
trúar, eins og allur þorri manna á Subur-
þýzkalandi, en þó þótti hann í kirkjusögu
sinni fara í hóflegri og skynsamlegri 'stefnu,
en margir abrir. Hann er stiptprófastur í
Miinchen og í miklum metum, en sökum hinn-
ar rósamlegu stöbu sinnar og aidurdóms þóttu
fyrir skömmu eigi iíkur tii, ab hann kæmi
sjálfur svo vib söguna sem nú er orbib.
Vjer vcrbum nú ab víkja til þess , ab á
jólaföstunni í hitt eb fyrra var kirkjuþing mik-
ib haldib ab fyrirlagi páfa í Róm, eins og
flestir mega minnast af „Skírni“ og öbrum
frjettaritum vorum. Voru þar samankomnir
patríarkar, erkibyskupar, byskupar, ábótar og
abrir preiátar kirkjunnar tilþessab samþykkja
nýja trúargein um óbrigbulleik páfans, þó ab
margra alda reynsia sje búin ab sýna, hversu
allt mannlegt sje ófuilkomib. En allt um þab
— þrátt fyrir abvaranir hinna hyggnustu
manna og mótmæli af byskupanna hálfu var
þó samþykktur óbrigbulleiki páfa og þar meb
gjört ab trúargrein: ab páfinn einn ætti
ótakmarkab vald f andlegri og veraldegri stjórn
þeirra landa, er batóisk trú gengur yfir, eba
ab rjettulagi fullkomib einveldi yfir öllum heimi,
ab því leyti, sem öilum þjóbum ber ab hnegj-
ast undir hina katólsku trú og hinn rómverska
páfastól. Á þessari menntunar og mannfrels-
isöld, sem 19 öldin er, er þab sannarlega eitt-
hvert hib mesta undur, ab samkoma margra
hygginna og iærbra manna af ýmsum þjóbum
skyldi geta gjört slíka álybtun. En hvernig
þetta gat þannig atvikazt, þykir vel skiljanlegt
af frásögn kirkjuþingmannsins, þótt ailt ætti ab
vera sem hulinn heigidómur tim abfarir þings-
ins. Aliar vísindaiegar útlistanir og umræbur
máis þessa voru mönnura fyrirmunabar og öll
mótmæli þannig nibur bæld, svo „endirinn“
gæti ekki orbib annab en „góbur“. þar um
var ab hugsa. Byskuparnir þýzku sýndu þó
ekki fulla aubsveipni í fyrstu, því þeir lýstu
beinum mótmæium gegn þessari abferb, en
ijetu sjer síban segjast, eins og góbu börnin,
þegar hastab var á þá , því þeir samþykktu
liina fyrgreindu ályktun. Var þó aubsætt, ah
af henni mundi mikib illt leiba, meí því ab
liún ieiddi til ab skerba mannleg rjettindi og
frelsi, þegar til framkvæmda kæmi.
Á undan kirkjuþinginu hafbi mikill fjöldi
katólskra manna frá þýzkalandi komib samjan
á mótum og mannfundum til þess abandmæla