Norðanfari - 21.01.1873, Side 2

— 8 —
þjófimenning vorri, liversu sumt iiorfir til verulegra fratn-
fara, en sumt mistekst hraparlega fyrir þeim, er vilja
hafa bæf i tögl og hagidir ; þar sjáum vjer auölegb lands
vors eptir því sem bændurnir segja til hennar fyrir sitt leyti
og stjórnin fyrir sitt leyti. Allt þetta er þarft aí) þekkja.
þar fræbumst vjer eínnig um fátækt vora, um ómennsku
vora og samtakaleysi og drykkjuskap og fleiri ósjelega forn-
gripi. f>a& er eigi lítill menningarvegur ab þekkja þetta,
því af> eigi farib þjer fyrri ab leitast vi& ab hjálpa y&ur, en
þjer sjáift, í hverju yfeur er ábótavant; og mefan þjer reynib
eigi til a& hjálpa y&ur sjálfir, er Gu&i almáttugum ómögu-
legt a& hjálpa y&ur. — f>a& er ætlun mín a& þjer hafið
þetta í hjáverkum, og gjörið sjálfum y&ur me& því skemmt-
un, gagn og sóma, sty&jife þá, er kosta tíma og fje til
þess a& gefa út blö&in og bækurnar, og getið breitt út
frá y&ur fró&leik til þeirra, er eigi eru gjarnir á a& leita
sjer sjálfir fró&leiks af bókum, og meira fyrir a& vinna
sjer e&a ö&rum gagn á annan hátt. En gæti& þess, a&
a&rir eru settir til bóki&nanna og þjer eigi; y&urerætla&
a& vinna með höndunum, ö&rum me& höf&inu. Veri& því
einkuin i&nir vi& verk y&ar, eigi svikulir, vinni& eigi me&
hangandi liendi einasta fyrir or&s sakir. Veri& og at-
hugasamir um verk y&ar, er þjer eigi& a& vinna á sjó
e&a landi; gæti& þess, hvort eigi má vinna me& hægara
rnóti, svo a& sama vinna fáist me& minna vinnuafli e&a
færri verkmönnum en á&ur þurftu, og megi svo fá menn
til annara starfa, er meira vinnuafls þurfa vi& , en þau
geta fengiB án þess a& hin missi þó í vi& þa&. ílafi&jafn-
framt og þjer vinni& verk y&ar vakandi auga á því, er
ver&a má til umbóta, t. d. á því, hversu samblöndun fjár-
kynja getur mjög bætt hvers eins fjárkyn, hverjum um-
bótum bátar og seglbúna&ur meiga taka, og hafa þá allt
fyrir auguro, snoturleik, styrkleik, gang. þetta er a&al
starf y&ar, en aptur geta bækurnar stutt y&ur mjög til
þess a& sjá hva& betur liagar.
An þessarar i&ni ver&um vjer fslendingar aldrei menn.
f>a& eru miklar líkur til a& þjer bæti& ytri hag y&ar,
hver y&ar, sem i&inn er og ey&ir eigi stundum sínum
til ónýtis. þó get jeg eigi fullvissað yður um þa&, því a&
þar a& liggja mörg önnur rök; en þa& get jeg fullliermt
y&ur, a& þjer bætið innri hag y&ar; þjer venjist af i&ninni
á drengskap og þjer menntist sjálfir, og ver&ur sá hagur
eigi metinn til hundraða e&a ríkisdala; hann er dýrmæt-
ari en allir peningar. þá er þjer eru& ifcnir^ e&a dyggir
í verki y&ar, cru& þjer gó&ir þegnar í fjelaginu, vinnið vel
þa& ætlunarverk, er y&ur er fengiö af forsjóninni; fyrir
þaö hafl& þjer gla&a og gó&a samvizku, og gangib á und-
an ö&rum með gó&u eptirdæmi, í sta& þess a& lei&a a&ra
með y&ur til leti og óknitta, er letinni fylgja, ef þjer er-
u& letingjar. þa& er eigi au&ið a& segja, hva& gótt get-
ur leitt af i&ni hinna einstöku. Aflei&ingar i&ninnar geta
uáö svo langt, að vinnumanni e&a bónda dettur þa& varla
aldrei í hug. það er eigi óáþekkt með það og þá er
Bteini er kastað í kyrrt vatn ; kemur þá lítill hringur þar er
steinninn fjell ni&ur, annar stærri fyrir utan hann, og svo
koll af kolli þangað til hringarnir eru komnir um allt vatnið.
þjer segið, ef til vill, aö til iítils sje a& vera a& prje-
dika a& tarna, hver fari sínu fram fyrir því. Ekki er þa&
sagt; eigi er a& vita nema einhverjir taka sjer þa& til
íhugunar, og þa& er eigi unni& fyrir gíg, þó a& eigi væri
nema einn, er leiddist til þess a& sjá, hvílíkan sóma og
menning i&nin hefir í för me& sjer, og hvílík skömm og
ni&urdrep letin er. (Framh, sí&ar).
(Aísent).
[>a& er a& ætlun vorri allt of sjaldan, *em dómar
landsyfirrjettarins í Reykjavík eru gjör&ir a& umræ&uefm
í blöfcunum; um hjera&sdómana er varla hægt a& tala>
því þeir eru hnlinn fjársjð&ur öllum almenningi. þetta
afskiptaleyii bla&anna er eitt me& ö&ru vottur um svefn
og áhugaleysi þjó&arinnar í því a& hafa vakandi auga ^
hinum sameiginlegu málum þjó&fjelagsins, Hva& getur
verið meiri hvöt fyrir embættismennina til að vanda verk
sín heldur enn þa&, a& þjó&fjelagið, húsbóndinu roe&
hundrað augum, vaki yfir þeim og láti þá sjá, a& þa&
kunni a& meta verk þeirra ? Vjer höidum ekki embættis-
menn að eins til málamynda, e&a til þess a& tolla í tí&k-
unni ; vjer höldum þá til að hafa þeirra sannarleg og
sem mest not. Vjer ieggjum þeim fyrst til í æsku þeirra
töluvert af almannafje til þess a& leita sjer menntunar,
me&an engir a&rir æskumenn, sem alast upp í landinu, fá
neinn styrk af þjó&fjeiaginu til menntunar, þó þeir einnig
þarfnist hennar í sinni stö&u, og sta&a þeirra sje a'.It a&
einu nau&synleg fyrir ættjör&ina og, ef rjett er álitið, enn
þá nau&synlegri, því hún er grundvöllurinn undir vel-
gengni þjó&fjelagsins, og á grundvellinum rí&ur jafnan
mest í hverri byggingu, Vjer veitum embættismönnunuro
sómasamleg lann, svo þeir geti gefib sig sem bezt vi&
því ætlunarverki, sem vjer íelum þeim á hendur. og hjer
a& auki sýnum vjer þeim venjulega meiri hci&ur og sóma
en ö&rum þegnum þjó&fjelagsins. þegar á ailt þetta er
litið, höfum vjer fulla ástæ&u til að heimta aptur á
móti, a& þeir vandi verk sín af ítrasta megni.
Að því er til dómendanna kemur sjer í lagi, þá ætl-
ast þjó&fjelagið til þess af þeim, a& þeir skeri rjett Og
hlutdrægnislaust úr hverju máli, sem þeireiga umað dæma,
hver sem í hlut á, og hvort sem málið vi& kemur þjó&fje-
laginu öllu í einingu, e&ur þá a& eins einstökum þegnum þess.
þa& væri hreinn og beinn misskilningur, ef einhver dóm-
ari hjeldi, ab þját>fjelagi& ejíilft setlaMst tií, a& þese t«um-
ur væri dreginn fremur en hvers einstaks þegns, er kynni
a& greina á við það. Nei, hvert rjettlátt þjó&fjelag hlýtur
þvert í móti a& setja dómendunum þá reglu, a& sjá máli
einstaklingsins svo vel borgið sern ver&a má, þegar þa&
sjálft er annar málsa&ili.
Fyrir fám árum var mál nokkurt fyrir dómstólunum
milli þjó&fjelagsins (e&a „hins opinbera*, eins og sumir
kalla þa&) á a&ra hlið og Ketils Sigur&ssonar bónda í
Eyjafir&i á hina. því var svo varið, a& Ketill haffci lje&
ö&rum manni um tíma jörð, til þess að leggja hana a&
ve&i fyrir fje, er hann fjekk lje& úr einhverjum sjó&i, er
landiö átti. Ma&urinn, sem fjeð var lje&, gat elgi skilaö
því aptur, en það var eigi lieimtab a& honum fyrri en
skuldbinding Ketils bónda var úr gildi gengin. Flestir
skynsamir menri, sem þekktu til þessa máls, töldu þa& þá
efalaust, a& iandið yr&i að missa fje&, en Ketill balda
sinni jör&. Og þó dæmdi landyfirrjetturinn gagnstætt
þessu ; hann dæmdi Ketil til afc missa jör&ina e&a borga
fje&. Hjer voru því engin önnur úrræfci fyrir höndum,
en a& skjóta málinu su&ur til Ðanmerkur fyrir hæstarjett,
svo óe&Iileg afcfer& sem þa& er í sjálfu sjer og þar hjá
bundin miklum kostna&i og undra mörgum erfi&leikum
fyrir íslenzkan bónda að leita rjettar síns fyrir dönskum
dómi í Ðanmörku. Að því sinni sigra&i þó Ketill þessa
erfi&Ieika, og hæfcstirjettur dæmdi þvert í móti landsyfir-
rjettinuin, a& Ketill skyldi halda jnrð sinni.
Fyrir hjer um bil einu ári, dæmdi Iandsyfirrjettur
vor aptur í öðru máli, sem þessu var mjög svipað. þaö
var svo vaxið, að mágarnir Jón prestur Austmann á Hall-
dórstö&um og Jón bóndi Sigfússon á Ssrlastöbum í þing-
eyjarsýslu höf&u 14 apríl 1866 )je& Sveini umbo&smanni
þórarinssyni tvo jar&arparta 20 hndr. a& dýrleika, og
lcyft honum að ve&setja þá ríkissjó&num til vissu fyrir