Norðanfari - 10.04.1874, Blaðsíða 3

fivo, sera þingif) 1871, hafi í nokkurs konar
rátaleysi stungi& uppá aratsrá&unum, svo sera
brábabyrgba, og til þes3 at) sama mynd
s!iyídi verba á sveitastjórninni, frá hinu nebsta
8>igi tii hins efsta. því ættu amtsrátin ab hafa
ookkra verulega þýbingu, þyrítu þau ab vera
fjölskipabii, og saman sett af eigi færri mönn-
«m en einum fyrir hverja sýslu. Eptir því sem
rába er af umrætunum á alþingi, hefur þingit)
siungib uppá aintsrátunura svo fámennum, til aí>
baka alinenningi sem minnstann kostnat), enda
ratlum vjer, aí> ef einhver umbót fæst á stjórn-
arhögum landsins, þá geti þetta fyrirkomulag
eigi siatist, og at) annabhvort verbi amtsrábin
t'pphaíin gjörsamlega, og æbstu stjórn sveitamála
fikipab á annan hátt — eba ab amtsrábunum
veibi umsteypt í nýja fullkomnari niynd.
FUÁS0GUR VILIIJÁLMS FRÆNÐA.
(Eptir. Illastr. Tid. 2L. september 1873.)
(Niburiag). rþví gjörturbu þetta* sagbi einn
piltunum víb þann sem steininum kasíabi. —
>jþab má ekki fleygja grjóti í menn“.
BMenn!“ svarabi liinn meb háuin hætnis-
blátri. ,,Svei manni, þar sein hann er glæpa-
trællinn sá arna“.
þesei þrælmennska sval! mjer í huga. Jeg
vatb bálieibur , og rjebist á strákinn , fleygbi
honum undir mig, og barbi hann duglega eins
bann átti skilib. þegar jeg var orbinn mób-
ab bei ja liann, rjetti jeg mig upp, varb mjer þá
'itib framan í fangan , sem horfbi á okkur.
^leiptin var slokluiub og drembilætib horfib úr
augum hans. Hann hoi fbi á okkur meb hryggb-
arsvip.
„Ilafbu þökk fyrir drengur minn!“ mælti
bann til mín meb lágri röddu. Jeg sje þab ab
Þú vilt ekki verba fyrsíur til þess ab kasta
nttogum sleini á þann, sem þegar er fal)inn.“
Jeg varb hálfkynlegur vib þetta ávarp og
Vildi komast burtu. Enn þá sá jeg hvaryngsti
Piiturinn í bekknuin, sem var fremur veimil-
títulegur, fölur í andliti og dökkeygur, stób á-
*engdar og hafbi horft á hvab gjörbist. Ilann
B*arbi einhvernvegin svo undarlega fyrst á mig
svo á fangann. þab var eins og einhver
bugsun væri a& festa sjer lífstíbardvöl í huga
ban8. þab tók einhvernveginn undarlega á mig,
ab sjá stóru þunglyndisiegu airgun bans, og
barnalega góblætis svipin lians. En þcttahvarf
aPtur eins og svo margt annab úr huga mjer.
b’anginn ætlabi ab fara ab halda fram verki
fi!nu, en þá varb honum litiö til mín , og sá
bann þá á hvab jeg var ab horfa. Hann robn-
aí)i og var aubsjeb ab hann skammabist sín og
hfyggbist ákaflega.
„Far&u burtu góburinn nrinn“, mælti hann
hl mín meb lágri röddu.
Hann laut aptur nibirr ab hellunni, en jeg
flýtti mjer ab gegna hinni hryggbaifullu bón
*rans um ab fara burtu. Jeg kora Öllum pilt-
pum meb mjer og fiú spröngubum vib á slab.
Finu sinni Ieit jeg snöggvast vib. Fanginn
fifáb nú aptur upprjettur og starbi eptir okkur.
tn 8vo var langt bilib milli okkar ab jeg gat
|,1>t ekki sjeb, hvernig hann var á svipinn. En
l^á kom mjer þó fyrst til hugar þab sem
|íeK í sinnuleysi mír.u hafbi alveg gleymt, nefni-
l*ega ab liili fölleiti, góbláti, drengurinn, yngsti
fcilturinn í bekknum, var sonur fangans“!
I Nú þagnabi Vilhjálmur frændi sem snöggv-
Þfif, sprangabi í kring á þilfarinu, og hjelt bvo
pirarn sögn sinni.
I Nú libu nokkur ár, og jeg var fyrir löngu
P'íinn ab gleyma þessum smá-alburfi. í bar-
■'raganum vib Antictam Creek í október 1862,
rar barist af ákefb. Hersveitir Harkers og
P’i'anklítis og landvarnarlibib frá PennsyIvaniu
í0rn f irægra fylkingararmi, hersveilir Sumners
f Ranks í miífylkingunni. en Porter og Gurn-
l'ile voru vinstramegin meb sínar hersveitir.
B-Iatker var þann 16. Október um kvöldib búinn
í0 oá stöbvum vinstramegin árinnar Antictam
■j'reek og rjebist á úvinina snenrma morguns
■a8bin eptir, og nrenn fengu ab velgja sjer dag-
Bna þann, stundum ruddustum vib áfram og
Blorbum drjúg skörb í fylkingar Sunnanmanna,
■bindum vorum vib liraktir til baka. Oruslu-
■ n! iini var mislyndur, og þab var eins og hann
■ ekki rábinn í því, daglnn þann, hverjum hann
■tli aj) ve|ia sigurinn. Harbastur var bardag-
þegar vib í myrkrínu ruddumst yfir fljút-
■ ’ <il ab reyna ab hrekja Sunnanmenn af stöbv-
■"t sínum. Vib sáurn varla vainsborbib, en
■eyrbum einnngis skvampib í vatninu, jafnótt og
Hver stttkk útí. Fljótib var kolsvart sem him-
■'nn, en á honum var í stöku stab skýjarof,
Bui dapur tunglskinsgeisli efastjarna á stangli
wein í gegn. Ab ötru leyti var útlitib svo
glebilegt fyrir okkur ab vib vissnm víst ab daub-
inn stób vígbúinn og beib okkar svo margra,
— enginn vissihverra—, því hinuntegin gryllii í
liiuar dökkvu fylkingar og blikandi vopn Sunir-
anmanna. Strax á bakkanom tókst hörb högg-
orusta. Bakkinn var sleipur af nýafstöbnu regni,
og jeg rasabi. þegar jeg var ab reyna ab kom-
ast á fætur aptur, var sverbi sveiflab ab höfti
mjer. Sverbib mitt, verjan mín, liafbi ortið
undir mjer og jeg fann ab þab var ab öllum
líkindum úti um mig. f>á sá jeg ab manns-
handleggur var rjettur fram, jeg vissi ekki livab-
an, og bægbi högginu frá tnjer, nreb sverbi sínn.
Mjer er þab fyrir hugskotssjónum, þetta frels-
andi sverb, þur sem þab ieiptrabi ! tunglsljós-
inu. Mjer var borgib, eu hirin ókenndi freis-
ismabur hlaut ab gjalda góbviljarrs, því hann
fjellí sama bili rjctt vib hlib mjer. Jeg vildi feg-
inn staldra ögn vib, en til þess var ekki ab
hngsa. Vib vorum hrifnir áfram, áfram, áfram,
ekki varb nú um annab hugsab. En um leib
jeg ruddist áfram, varb mjer vib tunglskinib sem
allra snöggvast litib í andlit hans, þab var ung-
legt og hárib albjart,
Loksins var kornib svo níbadimmt nátt-
nryrkur ab elcki varb lengur barist. Norbur-
ríkja menn voru búnir ab hrekja Sunnanmenn
af öilum stöbvunr þeirra, nema hól einum vinstra
meginn. Atti vígi jieíta ab vera þeim ab irlíf-
skildi, er þeir hörfubu undan. Undireins og
næbi gafst til ab hugsa um fallna og særba,
fór jeg meb tveimur burbarmönnum fram á ár-
bakkann og fann þar minn ókennda frelsunar-
rnann, ligeja í óviti þar sem hann hafbi bægt frá
mjer banahögginu. Af búning hans var ab rába
ab hann væri óbreyttur libsmabur. Jeg ljet
leggja hann á börur og flytja hann í særbra-
tjaldib, sem reist hafbi verib í skyndi og þeir
særbu nú voru færbir í liópurn sanran.
„Gjörbu svo vel fyrir mig ab gá strax ab
hvort þessi er lífs eba libinn“, sagbi jeg vib
læknirinn sem fram hjá gekk. Hann staldrabi
vib. þab er ekki nema ómegin“, sagbi hann,
„Nokkur blóbroissir úr sári á handieggnum,
þab er svo sem ekki neitt“.
Mjer var mikil hugfró ab þessu og gekk
nú út. Mjer hefbi fallib þab mikib iila, hefbi
iiann mín vegna orbib ab láta Iífib. „En bver var
hann þá, og hvab koro honum til þess ab gjöra
þab, sem hann gjörbi, hvab þurfti hann ab láta
sjer annt um mig, alveg ókenndann“? þessu
var jeg alllaf ab velta í huga mjer, meban jeg
var í myrkrinu ab staulast ofan aí> ánni, til a&
þvo blóbstorkurnar framan úr mjer og af hönd-
unum. Mjer stób alltaf fyrir augum föla and-
litib dátans, þegar hin föla Ijósglæta herlamp-
ans skein á þab. Hvar í víbri veröldu hafbijeg
sjeb þab ábnr, þab var eins og þab vektist
upp hjá rnjer einhver óglögg endurminning sem
jeg ekki skildi í, en gjör&i mig þó hálf truílabann.
Ab stundu libinni gekk jeg aptur inn í særbra
tjaldib, jeg stafabi mig áfram innanum legu-
dýnurnar, úns jeg kom ab þeirri, sem minn ó-
kenndi hjáiparma&Mr haf&i verib lagbur á. þab
var farinn ab koma ro&i í andlit hans, og þab
var búib ab binda um handlegg hans. Enn
hvar í heimi haf&i jeg fije&, þetía fínbyggba
veiklulega andlitslag, þesBÍ stóru dökku augu
sem horfbu móti mjer, meb svo undarlegum
rótgrónum hryggíarsvip, þab var eins og hon-
um lægi á harta eilthvab þnngt sembann hefbi
or&ib ab bera strax í ungdæmi sínu, þab kom
fyrir ekkerf, þó jeg væri ab kvelja huga minn á
a& grufla út í þetta, jeg var æ því fjær ab geta
nrunab þab.
„Hversvegna bægbirlu írá, liögginu, sem
mjer var ætlab“, spur&i jeg luksins. Ilinn ó-
kenndi svarabi engu.
„Hversvegna irleyptir&u þjer í lífsháska til
ab frelsa líf mitt, sem þjer þuríti ekki ab vera
neitt ant um“, spur&i jeg apíur“
Hann svarar engu enn. Mjer gramdist
þessi þumbara þögn hans, og spurbi óþolin-
mófcnr.
„því í fjandanum fórstu ab sýna þetfa veg-
lyndi“? Ilann ro&nabi lítib eitt vib. og gengdi nú
luksins. „þjer tókub einu sinni á skólaárum ybar
málstab fangans, sem einn af skólabæbrum yfcar
svivirti. Ybur þótti fanginn þess verbur ab þjer
tækjub málstab hans“, mselti hann bægt og
hátf&lega, „og þessu gleymir sonnr fangans ekki“.
Eins og elding rann fljótt í huga nrinn,
þab sem fyrr hafbi gjörzt hjá Akurhúsi, en fyr-
ir löngu var fallib úr huga mjer. Jeg sá f
huga inínum kastalaveggina, fjörbinn, trjen, mold-
rykib og fangann, og svipin litia drengsins, sem
stób og horf&i á. Nú sá jeg glögt hvernig í
öllu lá, þarna var kominn svipurinn, og cink-
um merkilegu augun, sem ómögulegt er ab
gleyma, úr því þau eitlsinn liafa sfarab á mann.
Jeg fór ab ávarpa hann aptur, en hann haf&i
snúib sjer npp a& þili og gegndi ekki einu
einasta orb. Jeg gat heldrrr aldrei fengib af
houum ab anza mjer seinna meir. Vib vorum
bá&ir í sanra herflokki, og reyndi jeg opt til a&
komast í kunningsskap vib hann, því mjer fjel!
svo vel í geb, hvab hann var hæglátur og si&-
pru&ur í dagfari, og vingjarnlegur á svipinn,
sem þó alltaf var nokkurskonar hryggbar blær
yfir. Hann hafbi líka bjargab lífi tnínu, en
öll vi&ieitni mín í þessu efni varb árangurslaus.
Tilfinningin um glæpasekt föður hans. haf&i gjöft
hann svona ómannhlendinn, hann forba&ist eins
og heitan eld a& eiga kunningsskap vib nokk-
urn trrann, mebfram hefur og þetta líklega ver-
ib öbrttm ab kenna. Mönnum hættir stundum til
þess ab vera svo ranglátir a& láta börnin gjalda
glæpa föbursins, þab var au&sjeb a& svona var
æfisagan hans. þab sem jeg annarsstaðar ab,
gat frjett um iragi hans var þab , ab hann fyrir
æ&imörgum árum, heffci kornifc tómbentur til
Amertku, og síían unnib þoiinmó&ur og ótraub-
ur. Unz hann nú vib uppbyrjun stríbsins var
búinn ab eignast gó&a ábýlisjörb. Gub hafbi
hlessab ibju hans og ástundun og bætt honum
þab sem rnenn heima í fö&ulandi hans, höfbu
meb hörku og fyrirlitningu misbobib honurn.
Allir sern hann þekktu, nnnu lionum hugástum
fyrir dregiyndi og ósjerplægni, en ómannblend-
inn var hann og fremur upptektasamur. þab
var eins og hann vildi helzt ganga lífssveg sinn
ókendur og einurana.
Einu ári eptir strí&slokin var jeg i horg-
inni Boston, kominn í ólukkans vandræ&i. þab
var bóib a& stela frá mjer öllum peningunum mfn-
um, og vinnu var hvergi a& fá f þaun svipinn.
þar sat jeg eitt kvöld uppá lopti og horf&i út í
myrkrifc, og sá ekkert nema 1 ýsilopteblysin á
götunum; en jeg var svo hugsjúkur og ringlab-
ur ab þau voru fyrir sjónum mjer eins og
hræfareldur, og var a& hugsa um hvertjegætti
nú heldur ab skjóta mig, eba drepa mig á eitri,
til þess a& for&a mjer hungurmorti. En þá
kom póstsveinninn me& brjef til mín, og þegar
ieg braut þab upp, voru í því 20 dollarar, og á
brjefib voru skrifa&ar þeesar línur:
„Hjerna er aptur lítilræ&i uppí þakklætis-
skuldina sem sonur fangans er í vib ybur“.
Hvernig hann liefir getab vitab samastab
minn , naub og vandræ&i, má Gu& vita; jeg
veit það ebki. Jeg hef aldrei sí&an hvernig
sem jeg hef gjört mjer far um þafc, neitt get-
afc frjett til hans, efca um hann En mjer finnst
opt f huga mjer, eins og einhver ósýnilegur vin-
ur fylgi mjer, og afc ef jeg einhverntíma aptur
á lífsleifc minni kynni afc komast í neyb, hættu,
eba hryggb, þá muni sonur fangans líka apíur
vcrfca minn frelsari- og verndar engill.
Hjer komst frændi minn vib, snjeri sjer
undan og gekk ofan.
NÝÁRSÓSK TIL „VÍKVERJANS“*.
(sbr. „Víkverja“ 43. tölublab.)
Vjer höfum nú í yfir hálft ár leitt hjá oss,
ab fella nokkurn dóm um hi& yugsla blab vort
íslendinga, „Víkverjan“, af þeirri ástæðu, ab
vjer lröfum eigi verið vissir um í hvafca stefnu
hann færi, og helzt álitifc hann, sem meinlaust
og gagnslanst garnan Reykvíkinga og „minni-
iilutans“, er gæti glatt sjálfann sig meb þeirri
fánýtu von, ab lrjer hef&i hann fengib verkfær-
ib til ab pota inn meiningnm sínum mcb hægb
í almenning; en hlabifc liefur allt afc nýári far-
ib hægt í 8akirnar og borib kápuna á bá&um
öx!um,enþá leysir þab líka ærlega ofan af budd-
unni í nýársósk sinni, og sýnir oss sinn
sanna innra mann og hann aldanskan, er
þab segir afc alþingi hafi selt konungi sjálldæmi
í stjórnarbótarmálinu, því öfcruvísi ver&a eigi
skilin þau storkunarorö blafcsins, er þafc hefur
sjeriega tekifc fram eptir konugsfulltrúa: afc
hans hátign mundi afc ári komandu gefa landinu
frjálslega stjórnarskrá ad SVO miklu**
leyti, sein lioninn er framast unnt
samkvæmt óskum þeim, er þingib í þetta sinn
hefur borið undir úrskurb hans. þetta er einmitt
sú sko&un á vara uppástungu alþingis, er komib
lrefur fram í öllum dönskuin blöðutn og hjá
landa vorum Gísla Brynjúlfssyni. En hve ó-
heppilega, sem alþingi liefur tekizt ab or&a vara-
uiipástunguna, þá getur engum fslendingi dott-
*) þó vjer sjeum eigi me& öllu á sama máli
og hinn hei&rabi höfundur þessarar greinar, og
þó vjer álítum hana nokkub haríorba, þá finn-
um vjer eigi ástæbu til afc útilykja hana frá
blafci voru fyri, þessar sakir, enda virfcist oss
„Víkverji* Irvorki hafa ætlast til pje unnifc til
neinnar sjerlegrar hlíffcar af hálfu „Nor&anfara*.
Ritst.