Norðanfari - 16.04.1874, Blaðsíða 1

Sendur lcaitpendum kostnad-
a'laust • verd drg. 30 arkir
* rd. 48 sk., emstök nr, 8 sk.
,ölnlaun 1, hvert.
mfiMEAM.
Auglýsingtr eru teknar i blad
id fyrir 4 sk. hver Hna. Vids
aukablöd eru prentud d koln-
ad hlutadeigenda.
15*. ÁR.
AKUREYRI 16. APRJL 1874.
M f®.—SO.
fáein orð um stjórnarskrána.
Nú stendur þá til, ali land vort fái stjdrn-
arskrá; ekki þá sarat, sem þa& hefir mef> sam-
J'uga þjó&atkvæ&i be&iö um; beldur stjúrnar-
skrá sem er hinn sí&asti libur í nau&ungarlaga-
6etningu Ðana yfir þessari þjáö.' Alþingi setti
6kilmála, glöggva og einar&a, vi& þeirri eplir-
^tssemi sinni, a& fela konungi á hendur a& gefa
^landi stjórnarskrá; hver sem vill getur lesib
tá í alþíngistí&indunum, þessir skilmáiar standa
e,)n fastir, og rjettu# íslenditiga því óbrotinn
Sagnvart skránni, ef þeir vilja beita honum.
Þa& vir&ist oss sjálfsagt, a& menn standi, enn
6em fyrri, fastir vi& helgan þjó&rjett sinn, já
lastari, enn nokkru sinni fyrri; játist undir
ekkert, sem ekki mi&ar beinlínis a& því a&
•fyggja þenna rjett. Tökum þa& me& þökkum
6em toekt er, enn af-þökkum hitt, þar til höf-
l|m vjer, eins og allir, sem gjöf er gefin án
6kilyrbis, fyilsta rjett. Og þar sem vjer og
6krá þessi eigurn hlut í máli, þá er þa& au&-
'ita&, a& vjer ver&um a& neyta þessa rjettar,
íins og fyllst leyfa lög og beilbrig& skynsemi,
Því ef vjer gjörum þa& ekki, svíkjum vjer OSS
6)álfa og hiæsnum fyrir landsföfurnum, ok er
Lvorttveggja lítt sæmandi mönnum er svo vel
°g fatsællega hafa barist fyrir lífi þjó&ar sinn-
ar- Vjer hvetjum cngan tnann til a& hefja
^&nd nje huga gegn ná&ugutn landsfö&ur vor-
Ult>, konungi Kristjáni IX, enn vjer rá&um
'^önnum alvarlega til a& sko&a skrá þessa , og
'eggja saman hug og hjörtu til a& fá úr henni
lýmt ötlnm . þtíint atri&um er af geta runnib eins
J'settulegar greinir miili landsmanna og konungs,
e,ns og þær eru , er stjórnarskrá Dana heíir
^veykt milli konungs og þegna f Danmörku.
^^nist oss , a& konta því lagi á stjórnarskrá
v°ra, a& hún ver&i uppspretta lifandi samhljó&-
Unar milli vor og konungs vors, a& hún ver&i
'erndari rjettar vors og rjettar konungs vors
<Utn Iei&, a& hún ver&i einingar-lynd konung-
e'6kandi þegna og þegn-elskandi konungs, þá
lílegum vjer ganga a& því vfsu, og konungur
v°r má ganga a& því vísu, a& eptirkomendurn-
lr munu fagnandi njóta fri&sældarávaxta af því
6ft&i er yjer sáutn mcb einar&ri konunghollri
^iörfung f akur stjórnarskipunar vorrar.
Vjer íölum ekki, a& sinni, um hverja ein-
6*aka grein í iögum þessum, er eignast eiga
a8agiidi 1. ágúst í sumar ltomandi, Enn vjer
vfum oss a& benda á fátt eitt af þvi er oss
ykir horfa hva& hættulegast vi&.
þ>a& vita allir, a& #kongs þrælar Islenzk-
lr sldregi vóru, enn sí&ttr skrílþrælar lyndimeb
enn, og ætí& þeir hjeldu þá ei&a þeir sóru, og
^Ssotir þóttu þ\í konunga-tnenn“. Vjer tökum
a^ ekki fram svo sem af þjó&hræsni a& vjer
og liöfuin jafnan verid honung=
*lr< þ>a& er þjó&ar-einkenni, sem e&lilegt er
Uq I'
"ggi íæ&utn þess fólks þar er flestir eiga ætt
jg 'a a& rekja til konunga og tiginna göfugmenna,
^,t'n konunghollusta Islendinga er íslenzk, enn
j, **’ dönsk. Hún er samfara næmri tilfinningu
^ir freisi 0g rjettlæti, og glöggri me&vitund
j. t>a&, a& frelsi er hvílir á aimennum mann-
^ hudum, og skynsamlega rannsöku&u e&li
*nt.ra ^luta er »«ynda og ákvarfca líf þjó&ar-
s^at i geti aldrei verifc konungi nje kórónu
tt Síat>legt, heldur, þvert á móti, eflandi og
^öi®Jattdi fyrir kvortveggja. þa& er þvert á
meí>vitundinni, a& nokkur stafur
»tef*t,a skuli gjöra rá& fyrir, a& hagur konungs
Uog * a^ra átt enn hagur þjó&arinnar. Kon-
v°rn sko&urn vjer, svo sew þann er me&
algildu valdi annist um a& vilja þjó&arinnar, e&-
ur me& öírum or&um: iögura þeim er fulltrúar
hennar setja, skuli vera hlýtt. því er þafc, afc
vjer álítum þa& grundvallar^tilyr&i fyrir biess-
unarríkri stjórn, a& konuftgur láti sig engu
var&a kreddur einstakra flokj^ e&a flokks me&-
an þeir e&a hann eru í minni hluta Enn ver&i
nú sá flokkur svo ofan á, a& liann ráfci atli at-
kvæ&a, teljum vjer þa& eins sjálfsagt, a& kon-
ungs vilji sje hans vilji. Me& ö&rum or&uro:
Meiri hluti atkvæ&a á löggjafarþingi er ávallt
vilji þjó&arinnar þar sem óapiltar kosningar rá&a
fulltrúa kjöri, þessi þjó&arvilji á a& vera kon-
ungsvilji alla jafna; því hann ver&ur ekki skyn-
samlega álitinn annab enn vi&leilni þjó&arinnar
a& koma því fram sem henni er fyrir beztn og
í enni sömu vifcleitni á konungurinn a& vera
lifa og hrærast. Ófrjálslyndum mönnum , og
þeim er cklii bera Bkyn á i& sanna samband
milli konungdóms og þjó&heillar, þeim er ekki
vilja skilja a& þetfa hvorttveggja er eitt og hi&
sama, þeim þykir svo sem gjör&ur skuggi tóm-
ur úr konungi me& þessu oióti; þeim þykir allt
vald hrifsab úr konungs hendi, þeim þykir sam-
band hans vi& þegnana ekki bera þafc nógu
glöggt utan á sjer a& hania sje hinn har&hendi
hirtingarmeistari. þessir menn hafa fyrir aug-
um sjer konunginn eins og hann var á mifcöld-
unum ; þeir álíla a& hann eigi a& vera aivald-
ur stórbokki er fyrirlíta megi alveg rjett þegn-
anna hvenær er honum bjó&i svo vi& a& horfa;
hann eigi engum reikning a& standa gjörí a sinna;
hans rjettur eigi a& veíá rjettur hins sterka,
hans samband vi& þegnana styrjöld vi& hinn
veika. Eptir sko&un þessara manna hlýtur
konungur jafnan a& vera þegnunum hvumleib-
ur, og konungdæmi yfir höfu&; vilji lians hlýt-
ur ávallt a& stefua annab, enn vilji þegnanna,
og þa& ávalt þegnunum til ska&a og ónota.
þessir menn eru konunganna skæ&ustu óvinir
nú á tímum, eins og þeir í rauninni alltaf hafa
verifc, þó þeir ekki viti þa&, e&a vilji ekki kann-
ast vib þa&.
Af anda þessarar sko&unar var þa& runn-
i&, a& Danir setlu þá klausu í stjórnarskrá sína
1849, a& konungur skyldi velja vissa tölu þing-
manna (b) I efri þingstofuna; og þessi sami
andi var þa& er jók tölu þeirra um helming ár-
i& 1856; ofaná hjet þa& svo, a& siíkt væri nau&-
synlegt til þess a& fá svo nefndum rconserva-
tiv Interesser* talsmenn gegn of-hra&fara frelsis-
mönnum. „Consef'Vativ Interesser“ má kalla á
íslenzku fastheldni vi& gamlar kndsvenjur og
lagasetningu, fyrnsku-trygg&, e&a hva& mörinum
nú kann aö hugsast a& betur eigi vi&. {>ar sem
fólkib hefir ást á li&inni ti& og sögu lands síns,
kemur fastheldnin vi& hi& forna glöggast fram,
og eru þa& einkum sveitabúar, sjálfseignarbænd-
ur, búkarlar og landau&igur afcail cr hallast a&
henni- Engin fyrnsku-festa getur vel þrifist í
borgum; því þar er lífi& há& allt öfcrum vaxt-
ar- og vi&gangs-lögum, enn í sveitinni. J>ar
sem kosningar eru jafn frjálsar og í Ðanmörku
hlytu conservativ þingmenn a& ver&a nægilega
margir til þess, a& geta verndab a& minnsta
kosti þa& seín gott er f fornum Iandsvenjum og
lögum Ðana,ef ófcalseigendur hef&u nokluar lif-
andi „coneervativ Interesser“. þeir sem sömdu
stjórnarskrá Ðana, 1849, hafa hlotib a& hafa
haft fyrir sjer fulla vissu um þa&, a& sú fast-
heldni vi& hi& forna, er þeim þótti ómissandi,
fannst ekki í Danmörku; a& minnsta kosti ekki
svo sterk, a& hún gæti haft nægilega farsælleg á-
brif á lagaselningu rikisdagsins. þessi vissa hefir
— 41 —
verifc enn glöggvari ári& 1856, er grnndvallar-
lögin voru endursko&u&3 þegar tölu hinna kon-
ungkjörnu á þjó&þinginu var hleypt upp í 12.
Enn nú rekur a& þeirri undariegu rá&gátu: Hví
er konungi falib á hendur a& velja þessa menn?
og Jiví leita menn annarlegrar a&sto&ar til a&
halda lífi í þeirri þjó&arme&vitund sem þjó&inni
sjálfri ekki þykir lialdandi vi& lífifc. Hva&a
akkur skyldi konungi vera í því afc hepta efcli-
lega framrás þjó&frelsisins, er þjó&inni þykir þaö
órá& sjálfri? og hví skyldi konungur leggja til
hjálparlifc a& sty&ja þa& sem þjó&in vili láta ó-
stutt, og vill láta falla sínum herra? Vjer ver&-
um a& játa þa&, a& vjer sjáum ekki hvernig
þessir konungsmenn geti me& nokkru móti stutt
a& því, svo gagn sje í, ab fastheldni vi& forn-
lög og landsvenjur þróist og ry&ji sjer til rúms
í landinu. Enn hitt er au&sætt, a& þeit geta
vaki& óvild landsins á slíku ef atkvæ&i þeirra
falla jafna&arlega gegn meiri hluta þjó&fulltrú-
anna. Enn þa& hljóta þau a& gjöra vegna þess,
a& mennirnir eru útnefudir til a& sty&ja þá
stefnu, scm stjórnarskipunin sjálf vi&urkennir
a& eigi engan stu&ning svo vi& hlíti í huga þjófc-
arinnar, stefnu sem hún vottar a& Bje f minni
hluta, e&a ekki einu sinni til, ef tii vill. Vjer
sjáum ekki hvernig þessa lagaákvör&un megi
rekja skynsamlega öfcruvísi enn hjer er gjört.
Enn þá rekur a& því alvarlega atri&i, a& kon-
ungur er gjörður a& flokksforingja, a& forvígis-
maríni þeirrar ■ stefnn , er landib þekkist ekki.
Hann er dreginn ofan Úr sæti hátignarinnar, þar
sera hann, eptir vorri sko&un og þcirra þjó&a
er bezt hafa leyst úr sambandinu milli tak-
marka&s einvaldsdæmis og þegnlegrar stjórnar-
skipunar, á a& búa svo sem þjó&arviljans gó&i
andi og framkvæmdar magn, nifcur í hina ó-
vir&ulegu stritvinnu flokkadrátta og þrætukeppni.
þetta gjörir stjórnarskipunin honum a& skyldu.
Og þó nú svo 8tandi á a& stjórn hans og þess-
ir hans tólf útnefndu lendi í minni hluta, á
þingi; þó þingib lýsi vantrausti á rá&aneyti
konungs me& miklum atkvæ&a fjölda og eugri
samvinnu nje lagasetning ver&i vi& komi&, er
flokksforingi miuni hlutans enganveginn skyld-
ur, freraur enn honum þykir gott sjálfum, a&
gegna siiku. A& þessu hefir cinmitt rekib f
Danmörku, og Gu& einn veit hvar þa& endar a&
lokum. Enn vo&alegri ský höfum vjer sjaldan
sjefc vofa yfir Danmörku enn nú. þ>a& er varla
hugsanlegt ab lögvitringar Dana skyldu ekki
hafa sjefc þetta allt fyrir, bæbi 1849 og 1856;
onn liaíi þeir sjefc þa& fyrir, þá ætlum vjer a&
eiu afsökun einungis ver&i fundin þessarri á-
kvör&un, og hún er sú, a& þeir hafi vitab me&
^álfum sjer, a& þjó&arandinn hef&i þá óbeit á
konungdæmi, a& hann mundi sópa því brottu,
nema vi&sjár væri haí&ar og rá& væri tekin í
tíina. Eun þá ver&ur lagaákvör&unin a& ney&-
arúrræ&i, og því mjög óheppilegu — þvf 6-
heppilegasta er vjer getum hugsab oss. Ef
þessi ætlun vor nær heim, þá var eina rá&iö
a& láta konungdóminn standa berskjalda&an and-
spænis þjó&inui; þá hef&i meira ástríki búi&
tnilli konungs og þjó&ar enn nú er a& fagna.
Vjer höfum orbib svo langor&ir unt þetta
atriti í stjórnarskipun Dana, vegna þess, a& úr
stjórnarskrá þeirra er sama ákvör&unin komiu
inn í stjórnarskrá vora, þvert á rnóti þjó&-
arviljanura, og þa& þó a& stjórnin er ber
ábyrg& hennar, hef&i fyrir sjer reynsluna ura
þab hversu alsendis ónóg þessi ákvörfcun er
f Danmörku til þcss sem húu er ætluð og
hversu hættuleg hda getur or&ifc. Hjá oss