Norðanfari - 16.04.1874, Blaðsíða 3

Sakir þessa, og svo til a& fá sjófe stofn-
a^ann, til uppbótar rýríaibiauíunum, verbur, ab
v°ru áliti, eigi komizt hjá, a& sameina nokkur
me&albrau&um landsins. þessi sameining ætli
allsta?ar fram a& fara, sem hægt væri, og er
ta& víía. Ætti þannig a& gjöra sem flest prests-
®tnbætti landsins vi&enanleg og fær um a& Ieggja
* sjó&, þeim prestaköllum tii uppbótar, sem eigi
Ver&a sameinu&. þetta, sem nokkiir næisýnir
°g vanafastir sjergæ&ingar eru jafnan á aö klifa,
a^> sameining brau&anna hljóti a& bafa í för
tneö sjer ókieyfa öríugleika fyrir söfnu&ina, er a&
'oru áliti ástæ&ulaust og sagt út í bláinn. Ilvenær
hefur veri& kvartaö um slíkt? þótt sóknar-
bóndinn þurfi a& senda mann e&a rita presti sín-
l|tn brjef nokkrar bæjarlei&ir burt eitt sinn^ á
óri, e&a máske einusinni á 10 árum, þá er Is-
’endingum ekki svo þungur fóturinn, a& þeir
•elji slíkt á. sig, og mætti þeir þó heldur kvarta,
sem ver&a a& sækja lækni í Iifi-naufsyn sinni ór
eami sýsiu í a&ra. Ef um nokkra ör&ugieika
v*ri afe rse&a, þá mundi einmitt piesturinn hafa
•nest af þeim a& segja. En bjer þurfa óvítast
efa hvergi neinir yfiriaks erfi&leikar á a& ver'a,
Þvf hversvegna mendi ekki meiga færa piests-
setrin á hentugustu sta&i í sóknunum, sem kost-
"r væri á? Vjer verfeum þess utan a& álíta þa&
l'eppilegri tilhögun, eptir því sem ásíendur hjá
°ss a& braufin sjeu höffe stærri og a&slo&ar-
prestar skipafir, bvar eern þörf gjörist, en a&
Itafa þar tvö smábiaufe og sinn öreiga prestinn
1 hverju.
„þótt brau&in sjeu eigi virt svo háft a&
óalalaii, þá eru þó tekjuinar talsvert notadrjóg-
ari j reyndinni, ef v e! er Ébaldi& og flestum
Itrau&um fylgir gó& bújörfe og prestunum er
attlafe afe Vma og þcir þurfa því a& vera btt-
'oenn“. Heyrife tiina dunandi málsnii'd höfund-
avins! En hann veit ekki af því, a& tekjur
fleiri prestakaila í landinu eru mestar á papp-
Irnum og nást eigi inn ví&a fyrir örbyrgfar
sakir gjaldcnda, eru a& gjaldast á 2 árum og
verfea á ýmsan hátt ódrjúgari, en daiatalií) vísar til.
þótt honum þyki flest bvaufe fullhoíleg presta-
ífnunum, þá nægir þa& ekki, ef þeim finnst
annafe sjálfum og sjálfir vita þeir liklega bezt,
hversvegna þeir sækja ekki og mur.du þeir a&
vfsu sækja, ef girniiegt væri. A& brau&in sjeu
ekki lakari nú, en þan hafa verife, segir höf-
ttndurinn a& eins satt í þeim þrönga skiiningi,
a& þau gefa likar tekjur af sjer, sem á&ur. En
Itef&i liann geíife gaum a& „teiknuui tímanna*,
1‘efti Iiann uthugafe eta þekkt þær breytingar,
eem þjó&líf vort hefur tekife á sl&ari tímum,
l'versu þarfirnar hafa aukizt og allur sveita-
búskapur or&i& miklu dýrari, en hann hefur
verxfe, og ver&ur dýrari ár frá ári — eins og
höfunduiinn sjer dæmi til í Reykjavík — þá
Itefti hann or&ib a& vi&uikenna, a& þútt eilt
Prestakall hef&i á&ur verife vi&unandi, þá sje
ekki þar me& sagt, a& þa& nú geti áiitizt
svo; sem kemur af hinni einföldu ástæ&n, a&
sUmarnir breytast og vjer í þe'un“. Hækki all-
ar nau&þurftir í ver&i, þá heftir sunutm skúla-
Itennurum þótt þörf á lanna vi&bút, og þa& þótt
etnbætti þeirra hafi þá eigi verife ver Iaunu&
en á&ur.
Höfundtuinn rá&Ieggur stiptsyfirvöldunum,
t egar braufe losna, sem enginn sækir um, þá
afe eameiria þau ekki vi& nágrannabrau&in, þó
l'ægt sje, en láta þau heidur bí&a , og ‘það ef
'ii vill árum saman, upp á þá von, a& einixver
s*ki. þetta er snjatlræfi! því hann vill íá
vissu fyiir, a& prestssetrib getí komizt í fuil—
jtumna ni&urní&slu , sem varla ver&ur hjá kom-
jzt, þarefe engin dugandi bóndi getur fengizt á
íói&ina upp á svo óvissa byggingu. Vjer vit-
')tn ekkert þa& dæmi, þar sem prestlaust hefir
Veri& nm fleiri ár, án þess von væri ura eam-
etningu, a& prestssetrin hafi eigi nif urní&zt stór-
*ttn og or&ifc æ óa&gengilengiíegri , enda mtinu
Jjó biaufe hafa fcngib dugandi prest, úr því þatt
jtnf&u sta&ife laus ári lengur. A& sameina bran&-
'n í tíma, bjargar þó a& minnsta kosti bújörfe-
'lnum, sem þá ver&a bygg&ar dugandi bændum.
A& endingu skorum vjer á aha gó&amenn,
iiugleifa þetta mikiisvar&anda mál og slufia
*'j a& brinda því í vi&unanlegt horf; þurfum
vief meira a& líta á þa&, hvafe hjer hagar bezt
tíminn krefnr, en hitt, hvernig þeir bafa þa&
öanmörku og er nógu lengi búi& a&sníiaoss
B'akk eptir Ðönum.
Nor&lingur.
UM þJOÐIJATlÐINA.
jr þess var getife í sí&asta bla&i voru a& ýnrs-
i gó&ir nienn bæ&i fyrir sunnan og norfean
v '&u lagt þa& til a& þúsundáraafinæli þjó&ar
jl?'rar yr&i haldiö hátí&legt um land allt 2. dag
tj|| 'óna&ar í sumar komanda, og me& því þessi
Xj^8a er komin fram frá svo mörgum og merk-
tnönnum, þá skorum vjer á alla landa vora
Ver&a nú samtaka unx þab a& halda nú ein-
mitt þennan dag bátí&Iegan um. land allt, en
byrja eigi þá öld er í hönd fer me& mistökum
1 og sundrungu í þessu atriti.
Vjer höfum a& vísu or&i& þess varir, a&
ýmsir hafi hugsab sjer, a& þessu ætti ef til vildi
a& haga nokkub á annan veg. Sumir þeiria
hafa fari& fram á, a& einungis yr&i haldin sam-
koma e&a fundur á þingvöllum þennan meik-
isdag, af kosnum erindsrekum úr hverju kjör-
dæmi landins en þjó&hátí&in aptur snnaihvort
töiuvert fyrri e&a töluveit seinna. Vjer höfum
jafnvel heyrl, a& einhverjir landar vorir e r I e n d-
is muni hafa látife sjer koma til hugar, a& fá
oss hjer lieima til þessafe iiaida livorki hátifira
nje þingvallafund 2. júlí, heidur geyrr.a hvort-
tveggja fram í ágústmánufe. En þetta eru, a&
því er vjer bezt vitum, afeeins tillögur einsíakra
rnanna, þar sem menn á iiinn búginn hafa á
iijera&afundum í ýnsum stö&um faliizt á, a&
þjó&hátí&in yr&i haidin 2 júií. þannig t. a. ro.
á almennum fundi Jdngeyinga a& Ljósavalni
24. febrúar og eins á almennum fundi Eyfirfe-
inga á Akureyri 31. matz næsti.1
Til etu þeir enn, eí til vill, sem líta svo á
sem konungur, kirkjustjórn og btekup hafi þtg-
ar f.kvefei& afmælishátí&ardag þjótarinnar, en
vjer getum eigi sjefe a& þetta sje rjett álitife.
þessi göfugiega þrenning hefur ateins gengizt
fyrir þvf, a& allir prestar, sem ver&a lifandi og
þjónandi á landinn í sumar minnist háti&iega,
hver í sínum kirkjum, þessara merkiiegu alda-
móta í sögti þjóíarinnar me& íofgjöiö og bæn-
um ti! Drottins, eins og skylt og tiihlý&iiegt er.
En eins og öllum er kunnugt, hafa eigi þessi
háu yfirvöld sjcfe sjer veg ti! a& setja prest í
hvert prestakall á iandinu, svo prestaköilin eru
nú tugum santan prestlaus, og sumsta&ár 2 e&a
3 kirkjur í hverju þeiira. Af þessu lei&ir e&ii-
lega, a& hinar hátííiegu þakkargjöi&ir í öllum
kirkjutn landsins geta eiei fariö fram á einutn
sunnudegi, heidtir hijóta sumsta&ar a& ganga
til þeirra einir 4 e&a 5 sunnudagar a& minnsta
kosti. Biskupinn hefur nú ákve&i&, a& þær skuli
byrja 9. sunnudag eptir þrcnningaihátffe, en
me& því hefur hann ckki ákve&ib, nje a& líkindum
ætlafe sjer a& ákve&a, hvenær hin eiginiega þjó&-
hátí& yrfi lialdin, þa& vercur þjó&in sjálf a&
a& gjöra en engin einstakur ma&ur,
Ef þa& hef&i veii& vinnandi vegur a& hjer
um bil allir menn í iandirm hef&u getab verib
vi& gu&sþjónnstugjör&ina satna dag um land
alit, þá hef&i átt mjög ve! viö a& liún og há-
tf&arhaldi& lief&i or&ib samfaia, en þetta getur
nú eigi orfife, nema ef til vill me& því móti a&
menn safnist saman úr noltkruin sóknum á einn
sta&, og gu&sþjónustugjör&in sje haldin undir
berum himni, því íiestar kirkjur yr&u þá of
litlar, þar sem þær nú úvífa gjöra betur en
rúnia sóknarlólkife, ef þa& kemnr saman allt f
einu Vilji menn vi& iiafa þesra atfeife, þá eru
hvorki prcstar nje aírir, bnndnirf þvf á nokk-
urn hátt vib fyiiirmadi biskupsii s um stafe eíur
stund.
Aliir landstnenn í öiium áitiim teija sjálf-
sagt a& balda^þingvallafui d í sninar; og Itve-
nær skyldum vjer eiga samkomu á þessum stafe,
sem er langfrægastur alira sta&a í sögu lands
vors, ef eigi nú á þúsut dára-afrnæli þjó&arinnar?
þar var afeal samkomusta? ur þjóíar vorrar utn
margar aldir, og þar voru lai dsiogin gefin, er
gjiirfu alit landib að eitiu þjó&fjelagi. Einmitt
á þingvöllum ættum vjer ab haida afcalsamkomu
á hátí&inni, þangafe ættu sro margir iandsmenn
a& konta, sem ver&a má, og ór öllum hjeru&um
landsins, eigi a&eiris karánenn, heídur einnig
konur, eigi a&eins rosknir nxenn, heidur og
ungiingar, því þessi hátíb, eins og a& vísu all-
ar almennar hátííir, er ekki iiátífe fyrir einn
fremur en annan, heldur jafnt fyrir alla. En
me& því ekki er hugsandi til, a& á þingvöil
komist nema minnstur iduti þjó&arinnar , þá
ver&a menn jafnframt a& liaida heima í hjerufe-
um og sveitum svo fjölmennar samkomur, sem
hentugleikar leyfa í hverjum stafe. Vjer ímynd-
um oss a& á þingvöii geti komib hjer um bil
hundra&asti hluti þjó&arinnar, e&a ein 700 manna,
því þó menn ver&i eptir tiltöiu fáir úr hinum
fjarlægaii fjói&ungum, þá er hægt a& sækja
þangafe af mörgum Sunnlendingum , einkum úr
Arnesþingi og Kjalarnesþingi, og þa& erti því
sjer í lagi Sunnlendingar, sem ver&a a& undir-
húa fundarsta&inn.
Oss er ekki úkunnugt. a& margir segja, ab
hvergi sje erfifara a& koma sanian en á þing-
völlum vegna skýlisleysi». En er oss þá nokk-
ur meiri vorkun a& eiga og fiytja þangafe me&
oss tjöld en fécrnm vornm? Og kotnu þeir
þar eigi saman mörg hundrufe marina í einu,
jafnvel á hverju ári? E&a erutn vjer í raun og
vern or&nir þeir ættlerar, a& slíkir smámunir
þurfi a& hindra oss frá a& haida slíka samkomu,
setn nú tölum vjer um? Vjer höfum þar, þa&
er satt, engan fundaisai, er taki nokkur hundr-
1) Sjá bls. 44 hjer afc aptan.
u& manna, en hvar höfum vjer hann heldur
annarsta&ar? Er hann jafnvei a& fá 5 sjáifri
Reykjavík? Nei, vjer hijótum a& haida þjó&há-
tí&ina undir berum himni, enda hljóta ailar
þjó&ir a& gjöra þa&. Nor&menn, frændur vor-
ir, hjeldu fyrir tveim árum þjó&hátí& í minn-
ingu þess, a& þá voru lifin þúsutid ár frá því
Noregur var& ailur eitt rílii. þessa hátíb iijeldu
þeir sama dag um al|t land, cn a&alsamkoman
til hátí&arhaidsins var þó vi& Hafursfjörb e&a
Haugasund, þar sem Haraidur hárfagri sigra&i í
sí&nstu orustu, cr hann há&i til a& leggja land-
i& undir sig. Æili hinar mörgu þúsnndir
manna, er þá komu saman vib Haugasuiui hafi
haft nokkurn fundarsal e&a einu sinni fundar-
tjaid, er rúma&i alla er þar komu saman í einu?
Nei, urtdir herum himni hjeidu þeir þjó&hátí&-
ina þar, og siíkt hi& sama íbúar höfufsta&arins,
Kristjanín, á svæ&i því er heitir „Hustangen“.
þar höf&u þeir relst upp líkneskju Haraidar, og
upp á fótstail hennar ftigu þeir, cr ræfur bjeldu
fyrir fólkinti.
Vor tillaga er þannig, a& þjófhátí& vor sje
haldin um ailt land sama dag, á þing’ittaríu-
litessu, og a& afcalhátí&in sje á Jþmgvöll-
um, cn jafnframt heima fhverju hjcra&i og
hverri sveit, eptir því sem hentugast er í
hverjum sta&.
Á hátffarsamkomum þessum vería menn
a& gjöra allt sem í þeirra valdi stendur til þess
a& dagurinn ver&i sem hátí&legastur, ánæejuleg-
astur og eptirminnilegastur fyrir aiia, konur og
karla, unga og gamla, frófa og fáfró&a, æ&ri
og lægri, ríka og fátæka; því þetta á ab vera
hátí& fyrir aiia jafnt, hátíb fyrir öll börn
æ 11 jar & ari nn a r. Fundarsía&ina ætti a&
skreyta, svo sem fiing eru til, þar ætti afc halda
ræ&ur, sent eiga vi& þetta háií&iega tækifæri, en
ekki ofiangar nje ofroargar , þar ætti a& syngja
ættjarfearsöngva og leika á hljófcfæri, þar ætti a&
haida leiki ýmiskonar, cr sem flestir gæti tekib
þátt í á e'inn o?ur annan liátt, og menn ættu
a& húa sig út me& mat og drykk ejer til hress-
ingar, anna&hvort allir í samíjeiagi, efea í sroærrí
deiidum, sem líklega kæmi sjer betur , þegar
fundurinn væri mjög fjöimennur. A& sí&ustu
væri mjög vel tilfaliife. a& menn stofnu&u vi&
þetta tækifæri fjeiagskap tii einhverra fagurri«
e&a nytsamra fyrirtækja, er gætu me& framtífc-
inni or?i& iandi og lýb til gagns og sórna.
þa& segír sig sjálft, a& eigi þjó&hátí?
vort a& geta farib skipulega og sór1
fram, þávei&aaliir beztu menn f hverjuo; ^aó a'j
taka sig saman um þa& f tíma, a& búa allt
nndir, cem heytir til slíku hátí&arhaldi, og þa&
vonuni vjer a& þeir gjöii; enda rnun þa& urn
úkomnar aldir ver&a, oss, sem nú erum uppi|
til meiri e&a niinni súma e&a ósóma. hvernig
vjer nú minnupast þúsundára afmælis þjó&ar
vorrar,
I>ft& vor árlfe 1870, a& menn férn fyrst a& rntrnk*
af svel'ni lijer í tsafjar&arsýsln me& ab rej-na a& kotna
npp ofurntlu verzlnnarfjelagi þegar menn fóru ab hafa á-
reifearjlegar saguir af verzlijnarfjelögum nor&lendinga, þvf
ekki þótti niönnnm sí&nr kreppa skórinn a& hjer en ann-
arsta&ar, me& þab sem til kaupmanna kom. J>á var þa&
a& álitlegt fjelag tiófst vi& Isafjar&ardjúp, sem fsflr&ing-
ar einir lög&u í, enda hafa þeir, ef til vill, bezt alira,
vörnmagn og krapta til a& koma á fót íslonzkn fjelagi;
var fenginn kaupvör&ur og h’inn iunlendur, svo allt leit
út fyrir himnalag, enn opt er þa& „a& fkámma stnnd
verfeur hönd hiiggi feginn1'; lagfeist þa& fjtlag ti! hvíld-
ar og sátu menn eptir nieb sárt ennib, a& þvi mælt er.
Ilaustib eptir (1870) hjeldu Dýrflr&irigaf fuud me&
sjer ab Mj’rrim; var þar raitt um verzlnnarfjelag, or&n
menn nálega á einn rnáli a& reyna a& stofna fjelagsdeild
fyrir Dýrflrfeinga og fleiri úr vesturparti Isafjar&arsýslu,
sem vildn taka þárt ( því; var þó hinn efna&asti búnd-
inn sem ekki hvatti til slíkra fyrlrtækja.
þá var annar t'undnr haldin ab Söndum, vestan fram
Dýrafjar&ar, sama haustib. Á þeim fundi voro flestir
brendnr úr þingeyrarhreppi og tveir verzUmarstJórar frá
jiingeyri, annar fráfarandi, hinn vi&takandi, vorn bæudnr
á þvf afe brýri uan&syn bæri til a& koma á nefndn verzl-
unarfjelagi, var hinn fyrtaldi verzlnnarstjóri því sinnandi,
cn ríkasti bóndinn þar reis öndver&nr gegn fjelaginn;
taldi harin verzlan Dana allt til gildis ef hún mættl njóta
sfn, var hanti svo máisnjali a& fur&n þótti gegna, heflr
hann ekki haft þá „andagift“ á&ur njo sí&an svo menn
vit ; glúpnu&n hugir bæuda og þótti þeim sem hann hef&l
nokknb til síns máls; vlssn þeir gjörla a& hann heffei
fengife sinn skerf vei mældan af eigingirni, mundi þvf
ekkl drepa bendi vi& hagna&i sínum þú á&ur þætti hann
meir en mifelungi grunuhygginn; studdi hinn nýkomni
verzlunarfuiltrúi rnál hans og lofa&i hátífelega a& hann
skyldi svo fremi 6jer va-ri unnt, bæta þa& sem þá þútti
helzt .íbútavant vi& pingeyriuverzlunina, þútti þa& ræt-
ast, a& því, ab bæ&i voru nægar vörur samar og vetur
sem kom mönnum a& gúfcu haldi, )ík» var vi&stöfcnkuís