Norðanfari - 05.05.1874, Side 1

^e“dur kanpendum kostnad-
a'laust; verd drg. 30 arkir
* ‘d' 48 sketnstök nr, 8 sk.
Wulatii, 7_ hvert.
NORBMIMI.
Auglýsittgar tru teknar i blad
id fyrir 4 sk. hver lina, Vids
aukahlöd eru prentud d kotn-
ad hlutadeigenda.
AKOREYRI 5- MAI 1874.
M 34.
UM KOSNINGAR TIL ALMNGI8 1875.
Nú eigum vjer íslendingar þá loksins von
•'ýrii stjáinarskrá, eplir langt slríb og mikla
á11u, sem hefir sla&ife yíir nasstum eins lengi,
ns og 30 ára strílife á mifeöldunum. þafe
J'kir nú nierkilegt, afe stjörnarskráin á afe
fanga í gildi, einmitt á 1000 ára afmæli lands-
°s) en vjer getum eigi gjört eins mikife úr
essu eius og sumir gjöra, því afe í raun rjettri
SeIur stjúrnarskríin —eins og bún er lögufe —
e,gi annafe en vakið þær endurminningar (
kfjóstum manna, sem alls ekki eiga vife á 1000
hátífeinni: þafe er endurminnínguna um fornt
jóbfrelsi vort, sem vjer svo hraparlega misst-
og sem etjðrnarskráin veitir oss aptur af
skomura skararati. f>ab er annars eigi
t,!gangur vor mefe lírium þessum, afe taka fram
■aIla þá sem á stjúrnarskránni eru, því þafe á
"Um víer ckki eiga vife á þessu stigi málsins.
°ss þykir nóg afe taka þafe fram, afe þú mjög
,!lil<ife vanti á, afe stjúrnarskráin sje þannig úr
Sarfei gjör, sem þarfir vorar og rjettar kröfur
s auda til, þá hætir hún nrikife úr því stjúrn-
Ieysi sem hjer hefir verife afe undanförnn, og hún
enganvegin svo fráleit, afe eigi megi byggja
S Iienni notandi stjúrnarform til bráfeabyrgfea.
i'afe mun því engum blandast liugur um þafe,
taka á múti stjúrnarskránni, mefe öllum henn-
ar göllum og gæfeum, til afe láta hana sýna sig
‘ feyndinni, Reynist hún — eins og oss afe
v'su segir hugur um - mifeur hagfeld, efea
"'óske úhafandi í sumum greinum, skulum vjer
treysta þVf, afe oss muni vinnast afe fá naufe-
synlegar breytingar á henni mefe tífe og tíma.
Ln þá kemur nú til voria kasta, afe vjer
®rum oss sem bezt í nyt þafe sem fengife er,
v° vjer getum haft allt þafe gott upp úr stjúrn-
a,bútinni sem unnt er afe hafa. En til þessa
Utí>eimtist fyrst og fremst þafe, afe vjer fáum
a"u beztu krapta landsins sameinafea , á þeim
‘°ggefandi alþingum sem í hönd fara. Oss er
I ®rin vandi á hönduni, þegar til hinna nýu
'0sninga kemur f sumar efea haust, afe oss eigi
lí!|staki8t , og afe vjer hleypum eigi öferum afe
''•'gsetu en þeim, sem þekktir eru afe sannri
lóferækni, drengskap og dugnafei. Sknlum vjer
i,ví næst hugleifea, hverja almenna kosti þing-
,!lafeuiinn naufesynlega þarf afe bafa.
Á ráfegefandi þingum er þafe venjulegt —
8 svo mun þafe hafa verife á alþingi afe und-
a,>fóinu — afe þeir þyki mestir mennirnir, sein
6st lengja þingræfeurnar. A hitt er iitife minna,
jVafe þingmafeurinn leggur til málanna, hvort
'a"n er fastur fyrir í alkvæfeagreifeslu o. s. f
»»t
»l!t _
^lta er líka efelilegt í sjálfu sjer, og liggur
j/Þ,,n og fyrirkomlagi ráfegjafarþinganna sjálfi
j)at "elif þingmafeurinn enga ábyrgfe á þvf se
segir efea gjörir, og enga hvöt til afe varo
,1®’ tar sem sjaldnast er nokkurt tillit tekife
^ i>ans. þessu hlýtur afe vcra ullt öfcr
I 1 I'áttafe á löggjafarþingum. j>ar er atkvæ
einstaks þingmanns mjög mikils varfean
v»tl^>ar *’efir Þ'ngmafeurinn brýnustu hvöt til i
n>tifc a sig 8em mest, þar sem hannersjer þe
ep j.jl‘au(li > ufe undir hans atkvæfei getur þa
'np., '“* > verifc komifc, hvort þeita efea h
\egi verfeur til heilla fyrir land og lýfc, þe
li| |.. er Þeim mun ineira vandhæfi á afc kjú
fyfí^’8efa,ldi' en ráfegefandi- þlngs, sem h
er iiinu sífeara þýfeingar meira, og mei
uf þessu leifeir þafe, að þeim þingmönnu
nokkufe þykjast eiga undir sjer, hættir
‘faiia sjer fram til afe tala, og lendir s>
í túmu og gagnslausu orfeagjálfri og þrát
í liúfi ef kosningin mistekst. þeir afealkostir
sem hver þingmafeur sízt má án vera, eru þess-
ir: afe hann hafi brennandiog fölskva-
lausa föfeurlandsást, og láti hag landsins
vera sjer meira umvarfeandi en allt annafe; afe
hann hafi Ijúsa og gúfca greind, svo hann
eigi því hægra mefe afc átta sig á hverju máli
sem er ; afe hann sje fastlyndur og þrek-
mikill, og láti eigi hrekjast af hinum ýmsu
áhrifum sem mæta manni á þingi, en þú eigi
svo eintrjáningslegur afe liann eigi láti sann-
færast af gildum ástæfeum; afe liann sje laus
vife alla sjerplægni, hvort sem hann á
sjálfur hlut afe máli, efea aferir. Sje nú þess-
um kostum samfara hinir aferir hæfilegleik-
ar, svo sem almenn menntun, þekking á lands-
málum vorum, þingmælska o. s. frv. , þá
má kalla afe gott þingmannsefni sje fengifc.
Reyndar raun þafe fágætt , afe einn mafcur eje
gæddur öllum þessum hæfilegleikum, en því
fleiri af þeim sem hann hefir til afc bera, því
meiri líkur eru til afc hanu muni reynast dug-
andi þingmafcur.
Alstafcar þar sem nokkurt stjúrnfrelsi er
fengifc, og þjúfelegt Iff vaknafc, skiptast þjúfeirn-
ar í fleiri efea færri púlitíska flokka, sem hver
hefir sínar skofeanir, og sínar kreddur fyrir sig
í landstjúrnar- og löggjafarmálum. Hver þess-
ara flokka fyrir sig, reynir til á allar lundir,
afe koma sínum mönuum fram vife kosningarn-
ar til þjúfeþingsin3, til afe ná þar sem mestu
afli vifc afgreifeslu málanna. Lendir þetta opt í
kappi og deilum , og þykir þafe lýsa andlegu
fjöri og þroska þjúfearinnar , afc þessar deilur
verfei sem svæsnastar. Hjer á landi er nú eigi
um þess leifcis afc ræfea; hjer er allt púlitískt
líf svo sofandi afc ekki þarf ab gjöra ráfe fyrir
þeira hreifingum vifc kosningar hjer, sem tífck-
anlegar eru erlendis. Hjer er heldur eigi nokkur
púlitískur flokkadráltur sem mark er afe, því þú
menn hafi skipst í tvær sveitir á alþingi — og
máske líka utanþings — í einstökum mélum,
þá hefir slík flokka skipan — afc vorri hyggju
— enga verulega púlitíska þýfcingu haft. Allir
liafa í rauninni viljafe hifc sama; menn hefir afc
eins greint á um afcferfcina, efea veginn til afe
ná því takmarki sem allir hafa stcfnt ab. Vjer
álitum þess vegna eigi áhorfs mál, afe kjúsa til
þings menn úr báfeum ílukkum (meiri og minni
hluta) afe því leyti sem hæfilegleikar og afcrar
kringumstæfeur benda til. Hitt er annafc mál,
og þafe álítum vjer sjálfeagt, hverjir kjúsendur
eigi afe komast eptir skofeun þingmanns efnis
sín8 á almennum málum, áfe'ur en þeir gefa
honum atkvæfci sín, og kjúsa hann ekki nema
því afe eins, afe skofcanir hans fari í þá stefnu
sem þeim er afe skapi.
þá þykir þafe mjög umvarfeandi, afe allar
sljettir landsina sjeu „repræsenterafear" á hverju
löggjafarþingi (þ. e. hafi þar fulltrúa úr sinni
stjett). Hjer á landi er naumast nema um tvær
sijettir afe tala, embættismenn og bændur, því
þafe verfcur eigi sagt afe bjer sje nokkur inn-
lend verzlunarstjett, á mefean verzlun landsins
er afe kalla öll [ höndum útlendra nianna. Vjer
álítum nú sjálfsagt, afe löggjafarþingife eigi afe
vera skipab sera fiestum mönnum úr bænda-
sijett. Bændurnir eru afeall þjúfearinnar og þeir
eiga afe bera þær byrfear sem þinginu kann afe
þúknast afe leggja á landife. En engu afe sífeur
þykir oss mjög umvarfcandi, afc nokkrir embætt-
ismenn landsins — þeir sem hafa fullt traust
þjúfcarinnar — ná sæti á þingi, sem þjúfekjörn-
ir þingmenn, því sú þekking og lífsreynsla,
— 51 —
sem ætla má afe þessir menn hafi almennt fram
yfir bændur, mun koma þinginu í gúfear þaríir,
einkum á mefean þafe er á duggarabandsárun-
um. þafe er samt eigi meining vor, afc ''æski-
legt sje, afc þingife verfei mjög fjölskipafe efea of
skipafe embættismönnum, heldur er hitt, afe eins
og vjer yildum eigi vita af því löggjafarþingi
afe segja, sem væri samansett af túmnra em-
bættismönnum, eins gætum vjer eigi borifc mik-
ife traust til þess þings, sem væri skipafceinuin
saman bændum. Hib hollasta er, afe vorri
hyggju, afe þingifc samanstandi af hvorumtveggju,
bændum og embættismönnum , eptir hæfilegri
tiltölu. Vjer búumst vife afe fá þafc svar, afe
sú raun sem sumir embættismenn vorir hafa
gefife á alþingi á undan, sje mifeur hvetjandi
til afe kjúsa þá á hife nýa þing. Og sannar-
lega verfcur eigi á múti því borifc, afe sumir af
vorum æfestu embættismönnum hafa komið all
undarlega fram á þingi í sumum málum; en
vjer höfum jafnan álitife svo, sem þetta hafi
legife í skipan þingsins, og máske afe nokkru-
leyti í misskilningi sjálfra þeirra á stöfeu sinni,
enda mun eigi þurfa afc útlast fyrirslíku fram-
vegis, því afe af skipan hins nýa þings og öfer-
um knngumstæíum leifcir þafe, ab engin hætta
er á um þetta framvegis. Hvafe prestastjettina
hjer á landi snertir, þá teljum vjer hana öllu
fremur til bændastjettarinnar, en embættis-
manna flokksins, enda hafa prestar vorir sýnt
þafe, bæfei á þingi og utanþings, afe þeir eru
útraufeir fylgismenn — og enda forvígismenn —
bænda þegar til hefur þurft afe taka, Getur
því ekkert verið á múti afe kjúsa presta til þings,
þegar hæfilegleikar og aferar kringumstæfeur benda
til þess.
Menn kunna ennfremur afe segja , afe cigi
sje þörf á afe kjúsa embættismenn til þings, þar
sem konungur — eptir stjúrnarskránni — kvefeji
6 menn til þingsetu, #g þá ab líkindum alla
úr embættismanna flokkinum. Afe vísu ermik-
ib tilhæfi í þessu, en þafc er aptur athugandi, afe
úvíst er, afe konungur nefni þá menn til þing-
setu, setn bezt eru tilfallnir og þjúfein mundi
til kjúsa. Svo eiga þessir 6 konungkjörnu
menn, ab eitja í efri deiid þingsins, og fer því
neferi deildin alveg á mis vib þau gúfeu áhrif
sem þeir gætu haft, og ættu afe hafa, á þing-
störfin. En þú er þafc afcal atrifeife f þessu raáli,
afe menn sýni þafe í verkinu, afe ákvörfeun stjúrn-
arskrárinnar um konungs kosningarnar sje úþörf,
því afe þjúfein sjálf hafi vit á afe kjósa
þá embættis menn til þings sem
v o I eru fallnir til þeirra starfa, Mefe
því einu múti getum vjer vænt þess, afe fá
þessa ákvörfeun stjúrnarskrárinnar — sem er
sann nefnt axarskapt — upp haffea mefe tím-
anum. Gangi þjúfcin þar á múti, alveg fram
hjá embættismönnunum í þetta sldpti vife kosn-
ingarnar, er þess varla afe vænta afe breyting
fáist á þessari ákvörfeun afe svo stöddu.
f>á er eigi vife þafc afe dyljast, afe almenn-
ingur hefur mjög sljúlega neytt kosningar rjetlar
síns afe undanförnu. Ivjörfundirnir hafa t. a.
m. verifc svo illa súttir, ab ástundum hefir leg-
ið vife borfe afc kosningar únýttuzt fyrir þafe;
ekki um afe tala afe menn hafi gjört sjer nokk-
urt úmak fyrir, afe útvega þingmanns efni, þeg-
ar ekki hefir verifc völ á því innan lijerafes.
þetta lýsir einmiít bezt andlegu fjörleysi þjúfe-
arinnar, og því, afe ekkert púlitiskt líf er hjer
kviknab enn hjá almenningi. þafe er nú von-
andi afe þetta fari afe smá lagast, cnda væri þafe
sorglegt, ef menn eptir alit þetta strífc fyrir